Konavoski rat (1451–1454)
Konavoski rat 1451-1454, poznat i kao Drugi konavoski rat, vodio se između Dubrovačke Republike i vojvodstva Kosača, predvođenih hercegom Stjepanom Vukčićem Kosačom.
Herceg-Novi je pod imenom Sveti Stefan, a veoma brzo pod imenom Novi, podigao 1382. god. bosanski kralj Tvrtko I, izgradivši tvrđavu i luku da bi se učvrstio u primorju i postao nezavisan od Dubrovnika u spoljnoj trgovini. U Novom je Tvrtko organizovao i prvu bosansku mornaricu. Ubrzo se kroz Novi razvio živ promet, posebno trgovina soli, kojom je konkurisao Dubrovniku, što je izazvalo sporove između dva grada. U martu 1391. Novi je pripao oblasti bosanskog vojvode Sandalja Hranića. Za vrijeme njegovog nasljednika hercega Stjepana Vukćića Kosače (1435-66), po kome je Novi nazvan Herceg-Novi, došlo je do rata sa Dubrovnikom (1451–54), uglavnom zbog trgovačke konkurencije dva grada.[1]
Poslije dužih priprema, marta 1449. godine u Novom je počela da radi Stjepanova tkaonica i da se od tvrđave stvara konkurentska varoš Dubrovniku i Kotoru. Rast grada Novog, te hercegove mjere u širem privrednom smislu, kao u trgovini stokom, soli, povećanju prolaznih carina i uvođenju novih uslova za transport robe, remetili su stari red običaja i ugovora čuvanih od primorskih trgovaca. Kada se na ovo nadovezalo i ometanje trgovaca na kopnenim putevima u zaleđu, oduzimanjem robe, Dubrovačka Republika je 18. jula 1450. zabranila kretanje svojim ljudima kroz hercegovu zemlju. Odluka je ostala na snazi od početka rata i za sav period neprijateljstva. Obustava trgovine je dobila karakter blokade. Štetu je imao Dubrovnik, još više herceg, ali i Petar Pavlović koji je zamijenio Ivaniša na čelu porodice Pavlović.[1]
U junu 1451. god. herceg je ušao u Konavle i osvojio ih, osim starog grada Sokola. Najamnike je, kao i Dubrovčani, dovodio sa strane, iz Italije. Osim njih, u Kosačinoj vojsci su bili i njegovi vazali sa svojim odredima. Sa strane je hercegu došla u pomoć vojska Petra Pavlovića. Iza smrti Ivaniša porodica Pavlovića pala je u punu ovisnost od Kosača i izgubila prijašnju ulogu u Bosni. Republika se 21. juna žalila Petru što daje Stjepanu vojsku protiv nje, što je kasnije Pavlovićev poslanik Vuk odbijao i molio da se ne oduzimaju baštine u Dubrovniku. Republika mu nije vjerovala. Dubrovačka vojska pretrpela je 1. jula kod Tombe potpun slom.[2] Republika je potom ponudila Hercegu mir, ali je njegovo traženje, da mu se povrati Konavle, onemogućilo neposredni sporazum.
Uskoro je došlo i do razdora u hercegovoj porodici. Stjepan je u svoj dvor doveo i jednu lijepu damu, uprkos protivljenju cijele porodice. Njegov najstariji sin, knez Vladislav Hercegović je 15. avgusta 1451., potpisao savez sa Dubrovčanima protiv svog oca i odmah otpočeo borbu. Početkom aprila 1452. god. zavladao je cijelim Humom, osim Ljubuškog. Oteo je od oca i glavni grad Blagaj i nekoliko drugih utvrđenih mjesta.
Vladislav Hercegović sklopio je i savez sa bosanskim kraljem Tomašaem. U proleće mu je stigla kraljeva vojna pomoć koju je predvodio vojvoda Petar Vojsalić Hrvatinić. Protiv hercega Stjepana bio je otvoreno i srpski despot Đurađ kao i Janoš Hunjadi zajedno sa grofom Celjskim i hrvatskim banom Matijom Talovcem.
Herceg Stjepan je imao saveznika u aragonskom kralju Alfonsu, a glavni njegov pomagač bili su i ostali Osmanlije. Oni su mu tokom 1452. god. sa 2.000 ljudi došli u pomoć.
Sredinom aprila u Dubrovnik je došao novi osmanski poslanik, te je herceg morao konačno da vrati Konavle. Poslije dugih pregovora dogovoren je mir. O tome je herceg 10. aprila 1454. izdao povelju, da bi Republika pred njim 4. maja pročitala svoju. Tek su od tada Dubrovčani računali da je mir sklopljen. Trogodišnje ratovanje koje ih je ekonomski iscrpilo, suparnicima nije promijenilo granice.[3] Knez Vladislav je bio zadovoljan mirom jer je dobio obećanje, da će herceg, još za života, podijeliti svoje područje i prihode na dva dijelaela, na sinove Vladislava i Vlatka.
Kada je došlo do mira između Republike i hercega, stvorila se mogućnost i popravljanja odnosa između Pavlovića i Dubrovnika. Još prije, 26. oktobra 1453. Dubrovačka Republika je tražila od vojvode Petra Pavlovića da pošalje poslanstvo za obnavljanje prijateljstva. Dubrovčani su 12. jula 1454. donijeli odluku da se Pavlovićima plati interes od uloženog kapitala i Konavoski dohodak od tri godine koliko je trajao rat sa Kosačom, a vojvoda Petar Pavlović i knez Nikola Pavlović potvrdili su Republici njihov stari dio Konavala sa Sokolom, Vitaljinom i Cavtatom, kao i povlastice o trgovini. Povelja je izdana u Dubrovniku sa dodatkom pisanim u Borču.
- ↑ „Svetozar Ćorović: Istorija srpskog naroda - Bosna kao stožer nove srpskohrvatske države”. INTERNET IZDANJE IZVRŠNI PRODUCENT I POKROVITELJ Tehnologije, izdavaštvo i agencija Janus Beograd, novembar 2001. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Adis Zulić: Uspješni i neuspješni pokušaji širenja Dubrovnika na bosanske teritorije”. Univerzitet u Sarajevu – Institut za historiju, Sarajevo 2019.. Pristupljeno 9. 11. 2023.