Kolunić
| Kolunić | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Opština/Općina | Bosanski Petrovac |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo ((1991)) | 521 |
| Geografija | |
| Koordinate | 44°31′12″N 16°20′35″E / 44.52°N 16.343056°E |
  Kolunić Kolunić (Bosne i Hercegovine) | |
Koordinate: 44° 31′ 12" SGŠ, 16° 20′ 35" IGD
Kolunić je naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini u opštini Bosanski Petrovac koja pripada entitetu Federacija Bosne i Hercegovine. Na popisu stanovništva 1991. u njemu je živjelo 521 stanovnika.[1]
Geografija[uredi | uredi kod]
Selo Kolunić se nalazi na južnom obodu Petrovačkog polja i njegovog dodira sa strmim padinama Osječenice, obraslim četinarskom šumom. Put Bosanski Petrovac - Drvar dijeli selo na dva dijela, gornji Kolunić i Donji Kolunić (Rakića dolina) na koji se nastavlja selo Revenik. Ispod sela protiču tri potoka, a u samom selu ima pet izvora, narod obično kaže da su ljekoviti. Udaljenost od Bosanskog Petrovca je oko 3,5 km.
U ravni Petrovačkog polja, na 620m. nadmorske visine nalazi se jama sa desne strane puta za Drvar. Ulazni kanali su izgrađeni od jurskih krečnjaka. Jama je ponorskog tipa stvorena radom poniruče vode. Na Žutoj glavici je jama Vranovina. Sjeverni zid joj je potpuno uglančana vertikalna krečnjačka stijena. U blizini jame je pećina čiji kanali imaju vezu sa jamom. Jama ima izgled bunaraste vrtače prečnika 15m. Nastala je survavanjem pećine u tektonskom procesu.
Vode sa ovog dijela Petrovačkog polja, uključujući i Mračaj koji povremeno stiže do Kolunića, podzemno otiču ispod Osječenice i javljaju se ponovo u Crnom vrelu u kanjonu Unca, što je utvrđeno bojenjem vode.[2]
Istorija[uredi | uredi kod]
Ilirsko i rimsko doba[uredi | uredi kod]
Petrovačko polje je i u ilirsko doba bilo dobro naseljeno, što potvrđuje velik broj gradinskih naselja na dominantnijim položajima oko polja. Neka su od tih naselja nastavila život i u rimsko doba. Na nekima su od njih nađeni i rimski ostaci (temelji zgrada i rimski građevinski materijal). Jedan od najvećih objekata te vrste je Gradina u Koluniću (sjeverno od k. 691), utvrdeno naselje većih dimenzija s ostacima snažnog rimskog kamenog bedema na nasipu jedne prethistorijske gradine. Rimljani su preko Oštrelja izgradili važnu komunikaciju, koja je dolazila iz Dalmacije i preko jugoistočnog dijela Petrovačkog polja silazila u dolinu rijeke Sane (47/48. g.). Od ove su se ceste niz polje, prema zapadu, odvajala dva kraka koji su vodili u dolinu Une. Jedan je išao preko Krnjeuše i Risovca, drugi preko Bjelaja i Prkosa. Utvrđenje se nalazilo na vrlo markantnom položaju, koji vizuelno nadzire dobar dio polja. Gradina u Koluniću nije obrađena u literaturi. Nalazi se na ogoljelom i ispranom terenu, odmah desno od puta Bosanski Petrovac - Drvar.[3]
Srednji vijek[uredi | uredi kod]
Najveći dio pisanih istorijskih izvora, vezanih za srednjovjekovnu župu Pset, koja se prostirala na području današnje teritorije opštine Bosanski Petrovac, vezan je za Kolunić. Prema spisu crkvenog sabora u Splitu iz 1185. godine župa Pset je pripadala u crkvenom pogledu kninskoj biskupiji. Prvi poznati župan koji je upravljao župom Pset u kraljevo ime bio je neki Dionizije koji se spominje u jednom spisu iz 1266. godine.
Još god. 1292. piše u poznaloj darovnici kralja Karla II. za bana Pavla Šubića: "nec non progeniem seu generationem quae vocatur Suczunuy et Psef", po čemu bi se moglo suditi, da se je pleme (generatio), koje je u Psetu živjelo, tada zvalo psetskim plemenom. No već trideset i tri godine poslije, u jednoj ispravi od god. 1325., izdanoj u gradu Ključu na Sani, dakle u neposrednom susjedstvu županije psetske, nalazi se zapisaneo "Budona de generatione Cholunic, Budislao filio Gerdomil". Tada se dakle znalo u Ključu, da Budonja pripada plemenu Kolunić. Po tome se zaključuje, da je u prvoj četvrtini XIV. stoljeća već postojalo ime Kolunić za ono hrvatsko pleme, koje je prebivalo u županiji Pset. Budući da je u istoj županiji bilo i selo Kolunić (Kolunići), pa je ili selo primilo ime svoje od plemena, ili je pleme prozvano po znamenitom selu, u kojem je prebivalo.
Prema raznim, uglavnom sudskim, dokumentima iz 14. i 15. stoljeća poznato je nekoliko plemenitaških rodova koji su imali svoje posjede u župi Pset, a bili su iz plemena Kolunić. Prvi su Mišljenovići od Kolunića, koji su imali posjede u Velikom i Malom Očijevu (danas sela blizu Martin Broda uz put za Drvar). Drugi poznati plemenitaški rod (hiža) u 15. stoljeću u župi Pset bili su Perušići iz sela Bilića. Treći poznati rod bili su Oršići iz Drinića (na jugu župe Pset).
Navedene najpoznatije porodice iz plemena Kolunića, kao i druge, manje poznate, počele su se preseljavati sa svojih posjeda u Psetu dalje na zapad i sjever, po padu Bosne pod osmansku vlast 1463. godine, a sve jača preseljenja uslijedila su iza Krbavske bitke 1495. godine. Perušići su osnovali današnje naselje istog imena u Lici, a Oršići naselje Slavetići kod Karlovca po kojem su se i oni zvali.[4] Neke porodice su zadržale rodovska imena a neke su se u novom zavičaju zvale plemenskim imenom Kolunić. Iz tog plemena je i Leopold Karlo Kolonić (1631.—1707.), jedan od najznamenitijih prelata i državnika ugarskih. Nakon svršenih nauka u Beču stupio je u viteški red Ivanovaca, te je ratovao protiv Turaka na Kreti (1654.);od god. 1659. bio je komander svoga reda u Mailbergu i Chebu, pa se je onda posvetio svećeničkomu staležu. God. 1669. postao je biskupom u Njitri, god. 1672. u Novom mjestu kod Beča.[5] Posljednji muški potomak ove znamenite porodice bio je sinovac nadbiskupa i kardinala Leopolda, po imenu grof Sigismund Kolonić (Kollonitsch, 1676.—1751.),od god. 1716. biskup, a od god. 1722. prvi nadbiskup u gradu Beču. Poznat je i Martin Rota Kolunić, bakrorezac iz 16. stoljeća, rođen u Šibeniku.[6]
Ostaci srednjovjekovne crkve Sv. Đurđa[uredi | uredi kod]
O životu iz tih vremena svjedoče ostaci jedinstvene crkvene građevine na teritoriji Bosne i Hercegovine iz srednjeg vijeka, crkve Sv. Đurđa (Panađur). Neki je datiraju u XIV. vijek, a neki istoričari s obzirom na formalne analogije između crkve u Koluniću i nekih crkava u Sloveniji datiraju crkvu u XII. Crkva se sastoji od broda i četverougaonog oltarnog prostora. Iznad oltarnog prostora nalazi se zvonik. Orijentacija crkve u osnovnom smjeru je zapad–istok. Vanjske mjere crkve su: brod (11 m x 7,79 m); apsida (5,1 m x 3,5 m). Debljina zidova broda je oko 0,7 m. Zidovi su građeni od jedva oklesanih kvadera. Na ploči koja je stajala blizu vanjske južne strane crkvenog zida bio je na uglu između dvije strane krst sa čije je svake strane pisalo na ustavnoj glagoljici 14.-15. stoljeća OSTOÉ+ OSTOÉ, ali tako da se natpis sa lijeve strane krsta pojavio u zrcalnoj slici. Natpis je davno izgubljen.
Sa svih strana crkve nalazi se nekropola sa stećcima u obliku uglavnom većih ploča. Arheološko područje sa ostacima srednjovjekovne crkve i nekropola sa stećcima na lokalitetu Crkvina u Koluniću, proglašeno je 2007 nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. [7]
Novo doba[uredi | uredi kod]
Bez obzira na dokaze o davnoj naseljenosti sadašnje stanovništvo se u nekoj relativno bližoj prošlosti doselilo u ove krajeve uglavnom iz Like, Crne Gore i Dalmacije. Selo je posebno stradalo u Drugom svjetskom ratu. Na početku ustanka, ustaše su neprekidno nastojali prodrijeti na slobodnu teritoriju na Oštrelju idući preko Kolunića. Selo je nekoliko puta paljeno, stanovništvo se sklanjalo u zbjegove, mnogi su stradali. U vrijeme 4. neprijateljske ofanzive 1943. samo za jedan dan njemački fašisti su strijeljali iz Gornjeg Kolunića u Bastaškom Dolu kod Drvara 74 mještana starosti od 1-70 godina.
Nekad se selo uglavnom bavilo zemljoradnjom i stočarstvom (posebno uzgojem ovaca), a u novije intenzivnijom eksplatacijom šume, zapošljavali su se u šumskim radilištima na Oštrelju i Osječenici. Selo je poznato kao voćarski kraj, najčešće voće su šljive, jabuke, kruške i orasi. Za vrijeme Titove vladavine, u selu Kolunić u vlasništvu porodice Mirković postojala je pilana, koja je u to vrijeme bila prva privatna industrija Titove Jugoslavije.
Poznate ličnosti[uredi | uredi kod]
- Lazar Latinović, španski borac, ambasador bivše Jugoslavije.
- Simo Mirković, diplomirani inžinjer građevinarstva, jedan od osnivača i dugogodišnj predsjednik Glavnog odbora
Stanovništvo[uredi | uredi kod]
| Nacionalnost | 1991. |
| Srbi | 500 |
| Muslimani | 11 |
| Hrvati | 2 |
| Jugosloveni | 7 |
| ostali | 1 |
| Ukupno | 521 |
Privreda[uredi | uredi kod]
|
Literatura[uredi | uredi kod]
- Petar Mirković Glasnik Zemaljskog muzeja I,. Sv. 1, Sarajevo, 1889., 12-15. -Manastir Panađur, (u petrovačkom kotaru),
- Klaić, Vjekoslav (1928). ŽUPANIJA PSET (PESENTA) I PLEME KOLUNIĆ (Prilog za historiju diaspore hrvatskih plemena). Zagreb.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.. Sarajevo: Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine.
- ↑ PETROVAČKO POLJE –Dr. Rade Davidović, Novi Sad, 1981
- ↑ „Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ Klaić, 1928, s.-12
- ↑ Veronika Viktória Tóth - Die Rezeption des Bischofs Leopold von Kollonitsch in der Ringstraßenära – Universitat, Wien, 2011
- ↑ Klaić, 1928, 1-12
- ↑ „Ostaci srednjovjekovne crkve i nekropolom sa stećcima na lokalitetu Crkvina u Koluniću,”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 6. 2016.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Zavičajno udruženje Petrovac Arhivirano 2019-07-30 na Wayback Machine-u
- Općina Bosanski Petrovac
- Krnjeuša
| |||||