Kaj Munk
Kaj Harald Leininger Munk (13. januar 1898 - 4. januar 1944) bio je danski pisac i luteranski svećenik, poznat po nizu hvaljenih drama u međuratnom periodu, ali i javnom suprostavljanju njemačkim okupatorima za vrijeme Drugog svjetskog rata, a što je dovelo do njegove lkividacije poslije koje je stekao status mučenika.
Rodio se kao Kaj Harald Leininger Petersen na otoku Lolland, ali je uzeo prezime "Munk" kako bi se odužio porodici koja je brinula za njega nakon smrti roditelja. Godine 1924. je nakon završenog studija teologije postao luteranski vikar mjesta Vedersø na zapadnoj obali Jyllanda, što će ostati do kraja života. Godine 1929. se oženio za Elise (Lise) Marie Jørgensen sa kojom je imao dva sina, od kojih će obojica postati svećenici.
Pisanjem se počeo baviti za vrijeme studija, ali su se njegove prve drame počele izvoditi tek od 1930-ih. U njima je često iznosio svoje svjetonazorske stavove, prije svega o marksizmu i darvinizmu. U političkom smislu se Munk iskazivao kao protivnik demokracije i parlamentarizma smatrajući da oni dovode do stvaranja slabih i nestabilnih vlada, te je držao da Danskoj i drugim nordijskim zemljama treba "čvrsta ruka" u obliku diktatora. Zbog toga je 1930-ih neko vrijeme izražavao simpatije za nacizam i fašizam, ali se protiv njih okrenuo kada su se u Njemačkoj i Italiji intenzivirali progoni Jevreja. Nakon što je 1940. nacistička Njemačka okupirala Dansku, otvoreno je kritizirao nacistički režim u svojim propovijedima. Njeova posljednja drama, Niels Ebbesen, posvećena istoimenom danskom nacionalnom junaku, se često tumači kao alegorijski poziv na suprotstavljanje okupatorima. Krajem 1943. je danski pokret otpora doznao kako se sprema njegovo hapšenje te ga je pokušao nagovoriti da ode u ilegalu, ali je on to odbio učiniti. Nedugo potom ga je Gestapo uhapsio; sljedeći dan je pronađen mrtav u obližnjem jarku. Njegova smrt je razbjesnila veliki dio dotle prema okupatorima uglavnom ravnodušne javnosti te ih potakla da se pridruže pokretu otpora.
Luteranska crkva je poslije Munka proglasila svojim svecem, a u Danskoj je prema njemu prozvana ugledna književna nagrada.
Prema Munkovoj drami Ordet je znameniti danski režiser Carl Theodor Dreyer godine 1955. snimio istoimeni film, koji se smatra jednim od najvažnijih i najuspješnijih ostvarenja njegove filmografije.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Kaj Munk Information Arhivirano 2002-11-21 na Wayback Machine-u
- Kaj Munk Selskabet Arhivirano 2017-05-18 na Wayback Machine-u
- Kaj Munk Forskningscentret
- Artikel på kristendom.dk Arhivirano 2022-02-02 na Wayback Machine-u
