Juraj Najdhart
Juraj Najdhart, arhitekt i urbanist, rođen je u Zagrebu 15.oktobra 1901. Potiče iz ugledne porodice zanatlija i trgovaca iz njemačke pokrajine Wurtenberga. Arhitekturu je studirao na bečkoj akademiji. Nakon što je diplomirao, nastavlja rad u Berensovom berlinskom ataljeu, a zatim 1936. godine odlazi u Pariz i započinje rad u ataljeu kod čuvenog Le Corbusiera.
U tim godinama sudjeluje na mnogim urbanistickim i arhitektonskim projektima realiziranim širom Evrope. Godine 1939. godine Juraj Najdhart dolazi u Sarajevo na poziv slovenačko-bosanskog arhitekte Dušana Grabrijana i tu ostaje do kraja života. Kroz njihovo dugogodišnje prijateljstvo nastala je i knjiga Arhitektura Bosne i put u savremeno.
Njegova savremena arhitektura se vodila načelima narodne tradicije koja je proizilazila iz kulta komšiluka, vodeći se izrekama ništa mimo svijeta i po mjeri čovjeka.
Od 1953. bio je profesor na Arhitektonsko-urbanističkome fakultetu, član JAZU (danas HAZU)od 1963, i ANUBiH od 1978. [1] Juraj Najdhart umro je 13. jula 1979. godine u Sarajevu.
Radnički stanovi[uredi | uredi kod]
Radeći u Zenici od 1939. godine do početka Drugog svjetskog rata, Juraj Najdhart postavlja koncept nove stambene arhitekture za radničke porodice uz slogan na malim stvarima leži svijet. Tipovi njegovih radničkih kuća su sinteza njegovih saznanja stečenih u Korbizijevom ataljeu i samostalnom istraživanju kulture stanovanja u Bosni.[2] Projektovao je nova naselja s karakterističnim radničkim zgradama, od kojih su možda najpoznatiji tzv. ešovi, jednospratne zgrade sa 4 stana, kojih u Zenici ima 47. Uradio je Rudarsku školu 1941. i prvi Generalni urbanistički plan u istoriji Zenice 1955. godine.
Značajan dio njegovog i privatnog i radnog života vezan je za gradić Vareš. Tu je projektovao samački hotel za 250 radnika, prvi takve vrste u Jugoslaviji. To je trokatna zgrada koja se nalazi unutar industrijskog kompleksa u naselju Brezik uz glavnu cestu. Taj „hotel za bećare“, kako ga je zvao projektant, bio je komforan, sa stambenim i društvenim prostorijama, punim pansionom, svim higijenskim prostorijama, terasom na krovu, tuševima, prostorom za sunčanje radnika. Zgrada ima i prizemni aneks sa kuglanom i restoranom, čime se potiče socijalna interakcija, odmaranje i rekreacija stanara sa dvorištem i zelenilom kako bi obični čovjek mogao uživati. [3]
Ova zgrada je jedan i od Najdhartovih ranih projekata na kojima se veoma jasno uočavaju utjecaji Le Corbusierovih oblikovanih principa, koje Najdhart svojom senzibilnošću, na veoma originalan način, kombinira sa univerzalnim principima tradicionalnog naslijeđa: kuće na stupovima, terasa na krovu, prozorske trake, konzolna arhitektura, kubične mase sa segmentnim ljuskama. Sve to kako bi se postigla potrebna duhovna pripadnost i savremena kreativnost djela. Danas je ovaj objekat u veoma lošem i zapuštenom stanju, ali vremenom je dobio i novu funkciju upravno – administrativnog objekta. Prenamjena objekta je rezultirala i izmjenu unutrašnjeg prostora objekta, kao i zadnje etaže tarase natkrivanjem cijelog objekta kosim krovom sa blagim nagibom. To je u potpunosti dovelo do uništenja osnovne ideje i oblikovnog koncepta objekta, koji predstavlja svjedočanstvo jednog originalnog osebujnog arhitektonskog stvaralaštva u kontekstu ranih, savremenih stremljenja arhitekture za čovjeka.[4]
Većinu radničkih kuća na području Vareša Najdhart je projektovao 1940. god. Izgrađene su 1947. godine u naselju Vareš Majdan od tri tipa zgrada, sa dva, četiri i šest stanova[4] Svaki stan ima poseban ulaz, kako bi stanari mogli imati potreban mir i obiteljsku slobodu. U prizemne stanove se pristupa putem trijema, a u gornje preko formiranog jednokrakog vanjskog stepeništa koje vodi do lođe, koja ujedno predstavlja i ulaz u gornje stanove.
Zapažena djela[uredi | uredi kod]
- Sklop Nadbiskupskoga sjemeništa na Šalati u Zagrebu, 1926.–1929. godine
- Paviljon i ljetna pozornica na Ilidži 1938. godine.
- Radničko naselje Majdan u Varešu[4]
- Skijaška kuća na Trebeviću,
- Filozofski fakultet u Sarajevu,
- Hemijsko-fizikalni institut u Sarajevu,
- Dom izvidača u Sarajevu,
- Urbanističko rješenje jezgre Marijin dvor u Sarajevu i
- Zgrada Parlamenta Bosne i Hercegovine koja svojom jednostavnošću i elegancijom predstavlja najveći spomenik ovom velikom čovjeku, arhitekti i kosmopliti.[5]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Nedžad Kurto, Sarajevo 1492-1992, Oko, Sarajevo.
- Maja Pličanić, Elša Turkušić - Radničko naselje Moderne sa "kućom za neoženjene radnike" u Varešu – prilog istraživanju polivalentne arhitekture Juraja Neidhardta. Sarajevo. 2012.
- Jelica Karlić – Kapetanović - Juraj Najdhadrt – život i djelo. Sarajevo: Veselin Masleša, 1990.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ Hrvatska enciklopedija
- ↑ „Radničko naselje Majdan”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 9. 2016.[mrtav link]
- ↑ „Juraj Najdhart”. Arhivirano iz originala na datum 2016-09-12. Pristupljeno 2018-05-22.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Almedina Džino: Razvoj moderne stanogradnje u Varešu: od austrougarskog perioda do prvih radničkih naselja -Završni diplomski rad
- ↑ „Arhitektura u Bosni i Hercegovini 1918.1992”. Pristupljeno 13. 9. 2016.
Vanjski linkovi[uredi | uredi kod]
- Juraj Najdhart Arhivirano 2013-09-07 na Wayback Machine-u
