Hronologija Osmanskog Carstva

Ovo je Hronologija Osmanskog Carstva odnosno lista glavnih događaja u istoriji Osmanskog Carstva.
Ono se po običaju stvara 1299. s Osman–begom i postepenim osvajanjem Bizantskog Carstva a nestaje 1922. kada Mustafa Kemal stvara Republiku Tursku.
Ovaj članak je dopuna glavnih članaka Osmansko Carstvo i Historija Osmanskog Carstva. Za jasniji pogled na stvaranju Osmanove dinastije i carstva valja također proširiti pogled na članke: Bizantsko Carstvo, Turkijski narodi, Oguzi, Seldžuci, Rumski Sultanat, Križarski ratovi, Mamelučki Sultanat.

Turkijsko doba (1071–1299)

• 1071. Bitka kod Mancikerta (26. augusta): Seldžuci pod vodstvom Alp-Arslana iznenada pobijaju vizantisku vojsku. Turci (Seldžuci) ulaze u Anadoliju. Grčki Ikonion je novi glavni grad seldžučke Anadolije.
• 1092. Seldžučko carstvo pod Malik-šahom dostiže vrhunac svog teritorijalnog proširenja.
• 1095 – 1111. U seldžučkoj Perziji (Tus) književnik al-Ghazāli razvija pravac sufizma (tasavuf), što će kasnije bit prvobitna crta turskog sunizma. Kojijeni sufijske misli su u Iraku 9. vijeka.
• 1171. Dolazak prvih đenovljanskih trgovaca na Peru.
• 1204. Četvrti križarski rat. Venecijanski trgovci se nastanjuju na Peru, jako bitna trgovačka postaja prema Istoku. Mletačka Republika počijne prva teritorijalna osvajanja na Egejskom moru.

Turski luk.

• 1220 – 1340: Mongolski napadi na istočnu i jugoistočnu Europu, na Kavkaz, Rusiju i Perziju.
• 1274. Mongolski napad na Bugarsku.
• 1277. Bitka kod Elbistana blizu Maraša (15. aprila), između mongolskog Ilkanata (Pervane) i Mamelučkog sultanata. Mamelučka pobjeda.
• Oko 1279./1281. Ertuğrul-bega prepušta vlast plemena Kayı sinu Osmanu. Ertuğrul će vjerojatno umrijeti oko 93. godine života, odprilike 1288. il 1289. Osman je postao beg Domaniça i Söğüta, vazal Rumskog sultanata.
• 1285. Drugi mongolski napad na Kraljevinu Bugarsku.
• 1288. Osman–beg osvaja tvrđavu Karadžahisar (tur. Karacahisar Kalesi) kod Eskişehira.
  • Prijateljstvo sa šeikom Edebalijem (Osmanov san).
  • Potom Osman napada İnegöl (Ἀγγελόκωμις), Bilecik (Βηλοκώμα) i Yarhisar.

Hronologija

Stanje Anadoije 1300.

• 1299. Osman Gazi osniva Osmansko carstvo, postaje sultan. Te godine je zapravo proglašen za khana plemena Kayı. Glavni grad je Söğüt.
• 1302. Bitka kod Bafeona (27. jun 1302.) teški poraz bizantinske vojske protiv osmanovih Turaka. Prvi događaj potkrijepljen dokazima o životu Osmana.
• 1304. Katalonski plaćenici pod imenom Almogaveri se bore protiv Osmanlija u službi Vizantije (Roger de Flor).
  • Osman zauzima Lefke, Akhisar, Koçhisar, Marmaracık i Yenişehir (sjeverozapadna Anadolija).
• 1307. Nakon smrti rumskog sultana Mesuda II. (ubijen od Mongola), nestaje Rumski Sultanat.

Orhanove zemlje

• 1317. Osman–beg opseda Prusu (Προύσα). Napadi u više navrata (ghaza).
• 1320 – 1331: za vrijeme vezirata Alaeddin–bega pojavljuje se vojna jedinica Janjičara («novi vojnici»).
• 1324. Uzbeg Khan napada Trakiju.
• 1326. Osmanlije zauzimaju Prusu (6. april), koja postaje novi glavni grad osmanske države.
  • Smrt Osmana i Orhanovo ustoličenje.
• 1327. Prvi Orhanov novac iskovan u Bursi (srebrena Akča). Do 1477. Osmanlije se služe srebrenom kovanicom, koja će bit dosta stabilno sredstvo u trgovini prvog carstva.
• 1331. Osmanlije zauzimaju staru bizantinsku Nikeju (Νίκαια) koja postaje novi turski glavni grad.
• 1334 – 1335. Turci osvajaju Kareški Begluk.
• 1337. Drugi napad Uzbega khana na Trakiju.
  • Osmanlije zauzimaju Nikomediju (Νικομήδεια, İzmit).
• 1346. Orhan se ženi Teodorom, kći Jovana Kantakuzina, i s njom dobija sina Halila.
• 1346 – 1353: Crna smrt. Zaraza stiže u Konstantinopolj i na Peru (jesen 1347).
• 1352. Orhan daje trgovačke povlastice Đenovljanima. Sulejman-paša, Orhanov najstariji sin, zauzima tvrđavu Cippe (tur. Çimpe Kalesi). Dakle, Osmanlije prelaze Dardanele i početak Osmanskog osvajanja Trakije.
• 1354. Osmanlije zauzimaju Ankaru i Galipolje.
• 1357. Prestolonaslednik Sulejman-paša umire. Početak mira sa Viznatijom.
• 1359. Princ Murat napada Trakiju.
• oko 1360. Murad stvara Kapikulu, profesionalni vojni odjel sastavljen od robova uzvišene porte. Vjerojatno isti Murad je stvaralac sistema devširma.
• 1361. Princ Murat zauzima Jedrene.
• 1362. Smrt Orhana i ustoličenje sultana Murata. Stvaranje Janjičara, što omogućuje karijere strancima u Osmanskoj vojsci. Glavni grad carstva postaje Jedrene.
  • 1362./1365. Nastaje Rumelijski pašaluk ili tur. Rumeli Eyaleti, što je ime cjelokupne pokrajine Osmanskog carstva u jugoistočnoj Europi.
• 1364. Čandarli Halil-paša postaje Veliki vezir (1364–1387) sultana Murata: uspon porodice Čandarli, titula Velikog vezira se jedno vrijeme nasljeđuje.

Janjičari

• 1367. Turci osvajaju bugarsku tvrđavu Burgas. Nešto kasnije će u Burgasu sagraditi tvrđavu koja će se zvati Boğaz kale.
• 1371. Muratova pobeda u Maričkoj bici. Cijela Makedonija i djelovi Peloponeza padaju pod tursku vlast.
• 1373. Osmanlije osvajaju bugarski grad Jambol. Jedna mala otporna strana grada će ostati naoružana i samostalna.
• 1375-1380. Osmanlije prisajedinjuju delove Germijane i Hamidilije.
• 1382. Turci osvajaju Monastir.
• 1383. Turci osvajaju Ser u grčkoj Makedoniji.
• 1385. Osmanlije zauzimaju Sofiju.
  • U osvojenom bugarskom Blagoevgradu većina stanovništva prelazi u islam.
  • 1386. Osmanlije zauzimaju Niš nakon opsade koja je trajala 25 dana.
• 1386. Bitka kod Pločnika kod Prokuplja (Lazar Hrebeljanović). Prvi poraz Turaka na Balkanu. Suvremenici proslavljuju Srbe.
• 1387. Osmanlije osvajaju Kavalu.
• 1388. Bitka kod Bileće (27 august). Drugi poraz Turaka ovaj put od strane Bosanaca (Vlatko Vuković).
  • Turci osvajaju okolicu male bugarske utvrde Ruse.
• 1389. Bitka na Kosovu. Smrt sultana Murata (Miloš Obilić?) i ustoličenje sultana Bajazita.
  • Osmanlije osvajaju bugarsku luku Varnu.
• 1389-1390. Bajazit osvaja zapadnu Anadoliju i kneževine Menteše, Aydın, Saruhan, Germijanu, i Hamidiliju.
• 1391. Prvi turski napad na Konstantinopolj. Bez uspjeha.
• 1392. Osmanlije osvajaju Skoplje (tur. Üsküb).
• 1393. Osmanlije osvajaju bugarsko Veliko Tarnovo.
• 1394-1402. Bajazitova opsada Konstantinopolja (Manojlo II Paleolog, Jovan VII Paleolog, Jean II Le Meingre). Bez uspjeha.
• 1395. Bajazitov pohod na Ugarsku i Vlašku. Bitka na Rovinama (17. maja), pobjeda vlaškog vojvode Mirče Velikog nad Turcima.
• 1396. Bitka kod Nikopolja (25. septembra). Osmanska pobeda i pad Bugarskog carstva.
  • Turci osvajaju Vidin i uspostavljaju Vidinski sandžak.
  • Bugarski car Jovan Stracimir je uhićen nakon bitke i zatočen u Bursi, gdje su ga zadavili.
  • Turci osvajaju bugarski Drastar (1396/1400).
• 1397. Konstantin II Stratimirović pruža otpor i nastavlja carstvo kao vojvoda Vidinskog carstva zadnji ostatak Bugarskog carstva.
• 1402. Bitka kod Agore protiv Tatara (28. jula). Bajazit pada u zarobljeništvo. Timur stvara Tatarsko carstvo.
  • Padom Osmanskog carstva pod Tatarima, Balkanske države su pod manjem pritisku, stoga se stvara Srpska Despotovina pod Stefanom Lazarevićem.
  • Konstantin II Stratimirović stupa u savezništvo u protuosmansku svrhu zajedno sa srpskim despotom Stefanom Lazarevićem i sa Mirčom knezom Vlaške.
• Građanski rat u Anadoliji (1402–1413)
• 1403. Bajazit izvršio samoubistvo u Akšehiru blizu Konye (8. marta).
  • U Kneževini Albaniji dolazi na vlast Nikita Topija, zadnji vladar Kroje. Krojsko plemstvo masovno prihvaća mletačku vlast.
• 1403-1413: doba tzv. Osmanskog interegnuma, rat između Bajazitovih sinova: Isa Čelebija, Sulejman Čelebija, Musa Čelebija, Mehmed Čelebija.
  • Sulejman Čelebija u Jedrenu vlada nad Bugarskom i Trakijom, njegov saveznik je Vuk Lazarević;
  • Isa Čelebija je samostalni knez u Bursi;
  • Mehmed stvara novu kneževinu u Amasiji, njegov saveznik je Stefan Lazarević pa Stefanov sin Đurađ;
  • Musa, Bajazitov sin zarobljen zajedno sa ocem, biva oslođen i vraća se u osvajanje carstva, njegov saveznik je Mirča I.
• 1404. U Kraljevini Bosni unutarnja borba između Tvrtka II. i pro–ugarskog Stjepana Ostoje.
• 1405. Smrt Timura u dalekom mjestu Otrar, današnji južni Kazahstan (8. februara, bolest). Njegov nasljednik je unuk khan Halil, međutim Tatarsko carstvo brzo ulazi u razdoblje stagnacije i nestabilnost.
  • Prvi skadarski rat (1405–1412). Mletačka republika napada Zetu Balšića. Rat ostaje neriješen, ali Venecija počinje se širiti po Jadranu.
• 1406. Čandarli Ali Paša umire. Sulejman Čelebija bez najpovjerenijeg suradnika. Postaje sve više politički usamljen.
  • Mehmetove pristaše usmrćuju Isu Čelebiju u jednom hamamu u Eskişehiru.
• 1408. Žigmund Luksemburški osniva Zmajski red za borbu protiv Turaka.
  • Osmanlije osvajaju Sivas u Anadoliji.
• 1410. Bitka kod Kosmidiona (15. juna). Pobeda Sulejmana nad Musom.
  • Osmanlije osvajaju Manisu.
• 1411. Ubojstvo Sulejmana Čelebije (17. februara).
  • Žigmund Luksemburški postaje «Rex Romanorum» (21. jula).
• 1413. Bitka kod sela Čamorlu (5. jula). Princ Mehmed (zajedno sa Stefanom Lazarevićem i Đurđom Brankovićem) pobeđuje Musu kod Sofije. Ujedinjuje osmanske teritorije. Musa je ozlijeđen i potom ubijen u borbi. Počinje Mehmedov sultanat.
• 1415. Princ Mehmed na čelu vojnog pohoda odlazi u Anadoliju. Sukob sa Venecijom.
  • Turski upad u Furlaniju.
• 1416. Bitka di Galipolja. Venecijanska pobjeda i venecijanska nadmoć nad Egejskom moru.
  • Pobuna Šeika Bedredina u Anadoliji i Rumeliji protiv stari carskih ustanova, uključujući protiv sultanata (ljeto/jesen).
• 1418. Pohod princa Mehmeda na Džanik (tur. Canik, Samsun).
• 1419. Turci osvajaju Constanțu.
• 1420. Osmanlije osvajaju Ikonion u Anadoliji.
• 1421. Smrt Mehmeda. Ustoličenje 17–godišnjeg Murata II u Bursi.
• 1422. Konačni pad Bugarskog carstva (Konstantin II.)
• 1423. Osmanlije osvajaju Volos u Grčkoj.
• 1424. Mirovni ugovor Murata II sa Venecijom.
  • Osmanlije osvajaju Makre (Teke, jugozapadna Anadolija).
• 1425. Osmanlije osvajaju Aydın.
• 1426. Osmanlije osvajaju Izmir.
• 1428. Opsada Golupca (maj), poraz Mađara, Vlaha i Litvanaca. Osmanlije prodiru u Bosnu.
  • Mirovni ugovor sa Ugarskom.
  • Osmanlije osvajaju Kotyaion u Frigiji.
• 1430. Turci osvajaju Solun. U napadu na grad upotrebljavaju topove, stoga prvi tragovi vatrenog oružija kod Turaka (ili možda nešto ranije, u 1420–im godinama).
  • Osmanlije osvajaju Janjinu u grčkom Epiru.
• 1435. Srpski despot Đurađ Branković, nadajući se u savezništvo sa Osmanlijama, vijenča 16–godišnju kćeri Maru (Despina Hatun) za sultana Murata II (4. septembra)
• 1438. Pohod Murata na Erdelj: prolaz kroz Gvozdena vrata, napadi na Sibiu, Sighișoaru, Mediaș i Brašov. Preko 70.000 osoba je zarobljeno. Prvi put se spominje devširme.
• 1439. Murat osvaja Smederevo; prvi pad Srbije.
• 1441 – 1442. Sa zapovjedništva u Beogradu János Hunyadi napada Smederevski sandžak.
  • Šehabettin–paša, beglerbeg Rumelije, gradi utvrdu na Avali (Žrnovan).
  • János Hunyadi odnosi pobedu nad Osmanlijama u Erdelju.
• 1444. Murat II abdicira u korist mladog sina Mehmeda. Pokušaj mirnog prelaza vlasti s oca na sina. No Mehmed II je još vrlo mlad (12 godina).
  • Bitka kod Varne (10. novembar). Velika bitka, puno žrtava. Smrt Vladislava Jagelovića, viteza i kralja Poljske na bojišnici. Osmanska pobjeda. Propast Varninskog savezništva i odlučujuća pobjeda Osmanlija. Bizantija je pri kraju.

Širenje Osmanskog carstva od 1307. do 1683.

• 1446. Murat II po drugi put na prestolu umjesto sina Mehmeda.
• 1448. Druga kosovska bitka (17–20. oktobra): poraz Mađara (Janoš Hunjadi).
• 1450. Opsada Kroje: Prva opsada Kroje. Pobjeda Lješke lige (Skenderbeg).
  • Murat II izgrađuje Jedrenski saraj (tur. Edirne Sarayı).
• 1451. Smrt Murata II (3. februar, bolest); ustoličenje Mehmeda II (18. februara)
• 1453. Mehmed opseda Carigrad (6. april-29. maj). Pad Pere.
  • Velika seoba Bizantinaca na Zapad.
  • Byzantion (Βυζάντιον) odnosno Nova Roma odnosno Constantinopolis postaje osmanski grad (Kostantiniyye) i novo središte osmanskog dvora.
  • Mehmed II naređuje da Čandarli Halil–paša bude uhićen i pogubljen (10. jula): prvi veliki vezir likvidiran od strane jednog sultana. Pad porodice Čandarli.
  • Od tada sultanovi službenici su sve više zarobljenici iz devširma.
  • Centralizacija odluka pod Mehmedom II.
  • Pokolj i nasilje nad stanovništvom Carigrada
  • Kapitolacija odnosno ugovor sa Genovom i Venecijom.

Opsada Konstantinopolja

• 1456. Bitka na Dunavu, teška pobjeda Mađara (Janoš Hunjadi) nad Turcima.
  • Smrt Janoša Hunjadija (kuga, 11. august) u Zemunu.
• 1458. Turci osvajaju Atenu (august 1458), grčki grad ulazi u dugo razdoblje propadanja.
  • U Istanbulu sultan Mehmed II sagrađuje Ejup Sultan Džamiju na mjesto gdje je po običaju oko 669. godine poginuo u borbi Ejup, suputnik Muhameda. U džamiji se čuvao Osmanov mač i obavljalo ustoličenje sultana. Nešto kasnije Ejup Sultan Džamija će postati jedno od svetih mjesta islama.
  • Dubrovačka Republika sklapa ugovor s Osmanskim carstvom o plaćanju danka. Dubrovnik je faktički samostalna republika ali plaća godišnji danak sultanu (do 1808.).
• 1459. Predaja Smedereva (jun). Pad srednjovekovne Despotovine Srbije.
• 1461. Osmanlije osvajaju Trabzon. Pad Trapezuntskog carstva (Mahmud-paša Anđelović; 15. august) i konačni kraj carstva dinastije Komnina.
• 1462. Sultan Mehmed pokorava Vlašku (leto).
  • Napad na Târgoviște (jun 1462): Vlad Țepeș bezuspješno pokušava ubiti Mehmeda II.
  • Isa-beg Isaković počinje izgradnju Saraybosne.
• 1463. Pad srednjovekovne Kraljevine Bosne pod tursku vlast. Smrt Stjepana Tomaševića.
  • Turski upad u Furlaniju (1463/1469).
• 1464. Opadanje zdravlja Mehmeta II.
• 1466. Druga opsada Kroje. Pobjeda Lješko-venecijanske koalicije (Skenderbeg).
  • Turci izgrađuju tvrđavu Elbasan.
• 1467. Treća opsada Kroje. Pobjeda Skenderbega.
• 1468. Turci osvajaju Mostar.
• 1472. Turski upad u Furlaniju.
  • Miklós Újlaki postaje kralj Bosne po nalogu ugarskog kralja Matyaša Hunyadija. Privremena obnova Kraljevine Bosne sa centrom u Jajcu.
  • Česti osmanski napadi Jajce.
• 1473. Osmanlije osvajaju Mersin
• 1475. Turci osvajaju Feodosiju na Krimu.
  • Turski upad u Azov.

Mehmed II Osvajač (Fatih)

• 1477. Turski upad u Furlaniju.
  • Prve zlatne turske kovanice. Turska trgovina se služi zlatnim, srebrnim i bakrenim novcem mada često za zlatnu kovanicu se upotrebljavao venecijanski dukat.
• 1478. Umire Uzun Hasan , zadnji vladar Saveza Ak Kojunla. Otvara se prostor za proširenje Safavida u Perziji i Osmanlija u Anadoliji.
  • Mehmed II opseda Skadar u Albaniji. Turska pobjeda.
  • Turski upad u Furlaniju (1478/1479).
  • Četvrta opsada Kruje. Osmanska pobjeda i konačni pad Albanije.
• 1480. Napad na Otranto (1480/1481), u južnoj Italiji. <<<
• 1481. Mehmed umire (3. maja), vjerovatno otrovan od sina Bajazita.
  • Bajazit II, sin Mehmeda II i Gülbahar Hatun, stupa na presto (20. maja)
  • Borba između braće za presto. Sultan Bazajit pobjeđuje nad sultanom Džemom, koji bježi na Zapad.
  • Osmanlije osvajaju Kalamatu u Grčkoj.
• 1483. Osmanlije osvajaju poslednje ostatke zemlje hercega od sv. Save (Hercegovina).
• 1484-1491. Rat sa egipatskim Mamelucima između Anadolije i Sirije. Na kraju stanje ostaje neriješeno, ali Mamelučka država slabi.
• 1492. Sultan Bajazit II prima i priziva španjolske Jevreje (Sefardi) u Osmansko carstvo, nakon što su ih katolički kraljevi prognali iz Kraljevine Kastilje i Kraljevine Aragone (Alhambrijski ukaz, 31. marta 1492.). Iste godine šalje admirala Kemala Reisa da bi brodom doveo Sefarde u Osmansko carstvo. Jevreji će postati među glavnim trgovcima carstva.
  • Turci osvajaju Amasiju.
• 1493. Sefardi uvode prvi tiskarski stroj u Istanbulu. Tiskaju knjige na latinskom, grčkom, talijanskom, sirijskom i jevrejskom jeziku, dok im je bilo zabranjeno tiskati na arapskom i na turskom.
  • Krbavska bitka. Napad Akindžija i turska brza pobjeda.
• 1497-1499. Rat sa Poljskom. Turksa pobjeda, Bukovina i Moldavija postaju turski vazali.
• 1499. Osmanlije osvajaju Crnu Goru odnosno Zetu (Đurađ Crnojević).
  • Turci osvajaju okolicu Makarske.
  • Turski upad u Furlaniju.
• 1499-1503. Rat sa Venecijom. Osmanska pobjeda, Turci osvajaju Koroni i Metoni na jugu Grčke.
• 1500 – 1545. Godine službe Hajrudina Barbarose: Osmanlije postaju sila na Sredozemnom moru.

Meka

• 1501. Turci osvajaju Drač u Albaniji.
• 1503. Zadnji turski upad u Furlaniju.
• 1512. Selim I (42 godine) prisiljava svog oca sultana Bajazita II da abdicira (24. aprila). Počinje sultanat Selima I.
• 1514. Selim nanosi poraz šahu Ismailu u bitci kod Čaldirana. Turska pobjeda i proširenje prema istoku. Osmanlije osvajaju Erzurum u istočnoj Anadoliji.
• 1515. Osmanlije osvajaju Kajsareju u Anadoliji.
• 1516. Drugi osmansko–mamelučki rat. Pad Mamelučkog sultanata. Turci osvajaju Antiohiju, Homs, Halab, Dimašk, Beirut.
  • Hajrudin Barbarosa i Oruk Barbarosa osvajaju Alžir (najdalja turska granica na zapadu).
• 1517. Turci osvajaju Jeruzalem.
  • Turci osvajaju Kairo i Egipat.
  • Turci osvajaju Meku i Medinu. Sultan Selim postaje halifa. Rađanje Osmanskog kalifata (1517–1924).
  • Opsada Džede: portugalska mornarica napada Džedu, ali je poražena od mamelučko-osmanske vojske;

Sulejman Veličanstveni

• 1520. Smrt sultana Selima (21. septembram, vjerojatno zbog zaraze); 26–godišnji šehzade Sulejman, sin Hafse i Selima, stupa na presto (30. septembra)
  • Robinja Aleksandra, poklon od Ibrahim-paše Pargalije, postaje konkubina sultana Sulejmana.
• 1521. Ugarski Beograd osvojen (29. augusta).
• 1526. Bitka kod Mohača (29. avgusta). Nestanak Ugarske i Hrvatske, Osmansko carstvo zauzima Panoniju.
• 1527. Turci zauzimaju Benkovac, zadnja granica na sjevero-zapadu Rumelije.
  • Austrijsko–turški rat. Početak izravnih ratnih sukoba između Beča i Istanbula. Austrijska pobjeda (Jovan Nenad).
  • Mletačko-osmanski rat, teški sukobi mornarica po Egejskom, Jonskom i Jadranskom moru (Andrea Doria, Hajrudin Barbarosa).
• 1529. Sulejman zauzima Budim (8. septembra).
  • Opsada Beča (26. septembra-16. oktobra). Austrijska pobjeda i povlačenje Osmanlija.
  • Turci zauzimaju Odesu.
  • 1529–1543. Abesinijsko-adalski rat: Osmanlije podržavaju Adalski sultanat, Portugalci podržavaju Etiopsko Carstvo;
• 1530. Turci osvajaju grad Diu u Gujaratu, u zapadnoj Indiji (Mustafa Bayram).
• 1532. Novi ratni pohod Sulejmana na Austriju.
  • Osmansko-persijski rat (1532–1555)
• 1534. Turci osvajaju Bagdad.
• 1535. Turci osvajaju Basru.
  • Osvajanje Tunisa. Špansko–habsburška mornarica osvaja grad Tunis u borbi protiv Hajrudina.
• 1537. Rat sa Venecijom.
  • Sulejman u Albaniji. Opsada Krfa, turski pokušaj propada.
  • Osmanlije upadaju u Apuliju (jula).
  • Bitka kod Klisa. Turska pobjeda i pad Klisa (Petar Kružić).
• 1538. Turci osvajaju Aden i Sanu na jugu Arapskog poluotoka.
  • Turci osvajaju Kišinjev i Bender.
  • Osmanlije osvajaju Mosul.
  • Bitka kod Preveze na epirskoj obali (28. septembar). Pobjeda Osmanske flote (Hajrudin Barbarosa) nad koalicijom (Andrea Doria) Venecije, Genove, Papinstva, Španije, Napulja, Sicilije i Malteških vitezova. Osmanlije zaustavljaju težnju za nadzorom nad Sredozemlju od strane Venecije i Španije.
  • 1538. Opsada Diua: početak sukoba između Portugalskog i Osmanskog carstva, koje ovdje podržava napad od strane Gudžaratskog sultanata. Diu ostaje pod Portugalcima.
• 1539. Osvajanje Herceg-Novog (10. avgusta).
• 1540. Venecija je poražena na moru (Mletačko-osmanski rat), gubi brojne otoke na Jadranskoj obali, na Jonskom i Egejskom moru.
  • Özdemir–paša uvodi piće kavu na turskim prostorima.
• 1541. Ratni pohod Sulejmana na Ferdinanda, pripajanje Ugarske.
  • Habsburški napad na Budimsku tvrđavu (Wilhelmom von Roggendorfom, 4. maja). Turska obrana i dolazak u pomoć sa juga sultana Sulejmana sa vojskom. Osmanlije konačno zauzimaju Budim i sultan stvara Budimski vilajet.
  • Bitka kod Sueza: Portugalci napadaju osmansku luku. Turska pobjeda;
  • Druga opsada Džede: Portugalci opet napadaju Džedu i opet su poraženi od Osmanlija;
  • Bitka kod Suakina: Portugalci osvajaju tursku luku Suakin na obali današnjeg Sudana;
  • Bitka kod El Tora: Portugalci uspijevaju oteti Osmanlijama luku El Tora na jugu Sinajskog poluotoka;
  • 1541 – 1579: godine službe Sokollu Mehmed–paše i Lala Mustafa-paše. Vrhunac osmanske vojne sile i zlatno doba osmanske države.

Pogrebna povorka sultana Sulejmana 1566.

• 1543. Mimar Sinan izgrađuje Džamiju Šehzade (1543–1548) u Istanbulu.
• 1544. Turski upad u Miskolc.
• 1545. Primirje između Sulejmana i Ferdinanda.
• 1548. Ratni pohod Sulejmana na Iran, pad Vana (25. augusta).
  • Bitka kod Adena: Osmanlije uspijevaju oteti luku Aden od Portugalaca;
• 1550. Mimar Sinan izgrađuje Sulejmanije džamiju (1550–1557) u Istanbulu.
• 1551. Turci osvajaju otok Gozo i grad Trablus u Libiji.
  • Opsada Katifa: Portugalci zauzimaju tursku luku Katif na Arapskom poluotoku;
• 1552–1554. Osmanslije napadaju Hormuški tjesnac ali su potučeni od strane Portugalaca.
• 1553. Bitka u Hormuškom tjesnacu: Osmanslije su poraženi od Portugalaca i povlače se.
• 1554. Bitka u Omanskom zaljevu: Osmanslije su poraženi od Portugalaca.
• 1557. Turci osvajaju Massavu na obali istočne Afrike.
• 1558. Smrt sultanije Hurem, najdraže sultanu Sulejmanu.
• 1559. Građanski rat između Sulejmanovih sinova Selima i Bajazita.
  • Opsada Bahreina: Osmanslije su poraženi od Portugalaca.
• 1560. Bitka kod Kamarana: Osmanska pobjeda (v. Sefer Reis) protiv Portugalaca.
  • Nakon dugih pomorskih sukoba (1538–1560), Portugalci zadržavaju baze na Perzijskim zaljevom a Osmanlije šire svoj utjecaj nad Crvenom moru;
• 1562. Mir sa carem Ferdinandom (1. jula).
• 1566. Opsada Sigeta (5. august-7. septembar). Nikola Zrinski brani Siget (2.500 protiv 90.000).
  • Smrt sultana Sulejmana (5/6. septembar; bolest). Turski časnici prikrivaju smrt sultana za četrdeset i dva dana i njegovo tijelo je potajno zakopano u Szigetvaru.
  • Ustoličenje Selima II. (24. septembra), sin Sulejmana i Hürreme.
  • Turci zauzimaju otok Hios od Republike Genove.
• 1566 – 1656: Sultanat žena (tur. Kadınlar saltanatı)
  • 1566 – 1603: godine sultanije Safije, strašno mudra i moćna žena na Osmanskom dvoru. Bila je žena Murata III.

Osmansko carstvo 1593.

• 1568. Mimar Sinan izgrađuje Selimiju džamiju (1568–1574) u Jedrenu.
  • Habsburzi plaćaju godišnji danak Osmanlijama.
• 1569. Pohod Osmanlija protiv Rusa; plan kanal Don-Volga i opsada Astrahana.
  • Veliki požar u Istanbulu.
• 1570. Kneževina Transilvanija je vazal Osmanskog carstva. Najsjevernija točka Osmanskog prostora su Košice.
• 1570 – 1573. Ciparski rat između Osmanskog carstva i Republike Venecije.
  • Opsada Famaguste (1570/1571) na Kipru. Lala Mustafa-paša osvaja tvrđavu, pokolj stanovništva i ubojstvo generala Bragadina (17. augusta 1571.).
• 1571. Stvaranje Svete lige protiv Osmanlija.
  • Bitka kod Lepanta (7. oktobra). Teški poraz Turaka.
• 1574. Osvajanje Tunisa. Turci oduzimaju grad Tunis Španskom carstvu (Uludž Ali i Jusuf Sinan-paša).
  • Smrt Selima II. (udes) i dolazak na vlast Murata III., sin Nurbane i Selima II. Carstvo se suočava sa prvim finansijskim poteškoćama i sa rastom nezadovoljstva u društvu (1574–1595).
• 1577. Turci osvajaju Džibuti.
  • Osmansko–perzijski rat.
• 1579. Mehmed-paša Sokolović je usmrćen (11. oktobra) od strane jednog vojnika (Janjičara?) u još nejasnim okolnostima. U njegovoj spomen ostaje Džamija Mehmed-paše Sokolovića (sagr. 1571/1572, Mimar Sinan) i još mnogo čega . Kraj sjajnog doba Sultana Sulejmana.
• 1580. Sinan-paša imenovan za velikog vezira.
• 1581. Filip II od Španjolske priznaje regentstvo Tunisa, Alžira, Kirenaike i Tripolitanije kao tursko vlasništvo, tzv. «barbarske oblasti» za kršćane.
• 1583. Smrt sultanije Nurbanu, jedna od najpoštovanijih žena svog vremena.
• 1585. Turci osvajaju Kars i Tabriz.
  • Počinje monetarna nestabilnost Osmanskog carstva, glavni uzroci su fiskalne, ekonomske i političke poteškoće dok se istovremeno svijetska tržišta proširavaju i ubrzavaju (usp. Europski kolonijalizam). To monetarno slabljenje traje do 1690. Akča postepeno nestaje s tržišta dok sve više ini novac kruži po Osmanskom carstvu.
• 1588. Osmanlije zauzimaju Karadağ (Arasbaran, na granici sa Iranom).
• 1589. Ustanak janičara u Carigradu (3. aprila) (tur. Beylerbeyi Vakası).
• 1590. Kraj Osmansko–perzijskog rata. Turska pobjeda. Istanbulski ugovor. Turci osvajaju veći dio Kavkaza i neke djelove sjeverozapadne Perzije (Gruzija, Azerbejdžan, Luristān, Dagestan, Kurdistan, Khūzestān, Šahrizor...)

Džamija sultana Ahmeta

• 1593. Pobuna Spahija i Segbana u Istanbulu (27. januara). Pobuna Dželalija (tur. Celalî ayaklanmaları).
  • 1593 – 1606: Dugi rat između Habsburga i Osmanlija;
  • Sinan-paša opet imenovan za velikog vezira;
  • Bitka kod Siska (22. juna 1593): austrijska pobjeda protiv Turaka.
• 1595. Prirodna smrt Murata III. na Topkapiju. Ustoličenje 29–godišnjeg Mehmeda III., sin Safije i Murata III.
• 1603. Spahijska buna. Smrt Mehmeda III (22. decembra); Ahmed I stupa na presto (23. decembra).
• 1604. Sultanija Safija (baka sultana Ahmeda) je otjerana sa dvora.
• 1605 – 1651: godine sultanije Kosem, podrijetlom Grkinja, jako moćna žena na Osmanskom dvoru. Bila je žena Ahmeda I. Rodila je mnogo djece, među kojim i dva sultana: Murat IV i Ibrahim Ludi.
• 1606. Žitvanski mir. Pravo katolika da grade crkve u Osmanskom carstvu. Tursko teritorijalno proširenje u Panoniji. Ukidanje godišnjeg danka koje su Habsburzi plaćali Osmanlijama. Krimski Kanat postaje turski vazal.
• 1609. Izgrađivanje Džamije sultana Ahmeta (1609–1616)
• 1617. Smrt Ahmeda I (bolest)
• 1617-1623. Kriza Sultanata. Unutrašnji nemiri: vladavina sultana Mustafe, psihološki nestabilna osoba.
  • Mustafa I (sin Halime i Ahmeda I.) je prvi sultan koji faktički ne izlazi iz carskog dvorca te većinu vremena provodi u kafesu.
• Moldavski rat magnata. Osmansko carstvo podržava Kneževinu Moldaviju protiv Poljsko-Litvanska Unije.
• 1618. Sultan Mustafa je odložen, na presto stupa njegov unuk mladi Osman II, sin Mahfiruze i Ahmeda I.
• 1622. Ubojstvo 18–godišnjeg sultana Osmana II. (pobuna Janjičara). Povratak na vlast Mustafe. Međutim Mustafa je manje važna pojava na dvorcu. Stvarnu moć drže veliki vezir Kara Davut-paša i Sultanija Halime.
  • Pobuna Abaza Mehmed–paše.
• 1623. Na vlast sultan Murat IV (rexit 1623–1640), sin Sultanije Kosem i Ahmeda I.
  • Osmansko–safavidski rat (1623–1639) na istoku.
  • Druga pobuna Abaza Mehmed–paše.
• 1630 – 1672: Putovanja Evlije Čelebije (Hrvatska, Hercegovina, Kosovo, Albanija, Atena, Holandija, Beč, Krit, Baku, Krimski Kanat, Sirija, Palestina, Čerkezija).
• 1638. Murat IV ponovo osvaja Bagdad (novembar/decembar)
• 1640 – 1648. Vladavina sultana Ibrahima, psihopatološki slučaj. Najdublja turska politička kriza u 17. stoljeću. Najmoćnija osoba na Topkapiju je zapravo Ibrahimova majka, sultanija Kösem.
  • Sultan Ibrahim faktički ne izlazi iz Topkapija i većinu vremena provodi u haremu. Priča se o 280 konkubina. Sultan je od njih dobio mnogo djece.
• 1645-1669. Kandijski rat protiv Venecije: Osmanlije osvajaju otok Krit, Venecija učvršćuje položaj u Dalmaciji.
• 1648. Velika narodna pobuna protiv vlasti, u Istanbulu i u Osmanskom carstvu pod vodstvom Janjičara i Ulema. Veliki vezir Hezarpare Ahmed–paša je pogubljen (8. augusta, zadavljen i rastrgan u parčad od naroda) a potom i sultan Ibrahim (18. augusta, zadavljen).
• 1648. Na presto stupa Mehmed IV Lovac, sin Ibrahima I.
• 1651. Prva pobuna Abaze Hasan–paše.
• 1656. Veliki vezir postaje Mehmed-paša Ćuprilić (vezirat 1656–1661). Preokrenuo Kandijski rat. Privremeni oporavak i stabilizacija carstva.
  • 1656-1683. Doba Ćuprilića.
• 1657-1658. Druga pobuna Abaze Hasan–paše (†1659)
• 1660. Kneževina Transilvanija privremeno pada pod izravnu Osmansku vlast. Osmansko carstvo u centru Europe.
• 1661. Kuga
• Veliki turski rat (1662–1699)
  • Habsburško-turski rat (Nikola VII. Zrinski)
• 1668. Turci ponovo osvajaju Basru.

Opsada Beča

• 1682. Pohod Mehmeda na Beograd.
• 1683. Druga opsada Beča. Nakon dva mjeseca, vojne snage Svete lige pod vodstvom Jana Sobjeskog odbija napad Turske armije (po procjeni: 200.000 ljudi) na Kahlenbergu. Bit će to zapravo zadnji turski napad na centralnu Europu.
  • Veliki vezir Kara Mustafa-paša biva pogubljen u Beogradu po izravnom naredbom sultana Mehmeda IV (25. 12. 1683).
• 1683 – 1687: godine vladavine sultanije Gülnuš, podrijetlo Grkinja sa venecijanskog Krita, vrlo moćna žena na dvoru i mecena. Bila je žena Mehmeda IV. i rodila je šestoro djece od kojih su dva postala sultani (Mustafa II i Ahmed III).
  • Osmansko carstvo dostiže vrhunac svoga teritorijalnog proširenja (Mehmed IV, 1683).
• 1685. Mlječani otimaju Osmanlijama Kalamatu na Peloponezu;
• 1686. Opsada Budima. Vojvoda Karlo od Lorene osvoja Óbudu, Budim i Peštu za kuću Habsburg.
• 1687. Jegen Osman-paša i Janjičari skidaju sa vlasti sultana Mehmeda IV. (8. novembra). Na presto stupa njegov polubrat Sulejman II.
  • Eugen Savojski, austrijski vojvoda francusko–talijanskog podrijetla, vodi teške pobjede nad Turcima u Austrijsko–turskom ratu: Bitka kod Mohača.
  • Prva ofenziva na Krim (2. maja). Ruski napad na Krimski Kanat (osmanski vazal). Pobjeda Krimskih tatara. Krimski kanat ostaje nezavisan. Osmansko širenje u Europi se zaustavlja. Kraj saveza između Krimskog kanata, Francuske i Imrea Thökölyja.
• 1689. Napad Sulejmana na austrijsku granicu.
  • Bitka kod Niša (24. septembra), austrijska pobjeda (Ludwig Wilhelm von Baden).
• 1691. Smrt Sulejmana. Dolazak na presto njegovog polubrata Ahmeta II. (sin Ibrahima I.)
  • Bitka kod Slankamena (19. augusta), austrijska pobjeda (Ludwig Wilhelm von Baden).
• 1695. Smrt Ahmeda II., stupa na presto Mustafa II, sin Mehmeda IV. i Gülnuş.
• 1697. Bitka kod Sente (princ Eugen) i Pohod na Sarajevo (isto princ Eugen).
• 1699. Mir u Karlovcima sa Austrijom (26. januara).
• 1703. Jedrenska pobuna (Janjičari) zbog Karlovačkog mira. Vojska maršira na Istanbul. Ubojstvo šejhulislama Feyzullaha Efendije i svrgavanje sa trona sultana Mustafe II.
  • Mustafa II se odriče prestola u korist brata Ahmeda III. (isto sin sultanije Gülnuş).
• 1709. Egzil švedskog kralja Karla XII na Topkapiju, sultan ga prima na dvor.
• 1710. Kampanja rijeke Pruth, osmanski pohod na Moldaviju (Baltadži Mehmed Paša)
• 1711. Mir iz Pruta (21. jula). Osmanska pobjeda.
• 1713. Sultan Ahmed proteruje švedskog kralja Karla XII sa dvora i potpisuje ugovor o miru sa Rusijom. Mir iz Jedrena (23. juna): uspostavlja mir sa Rusijom koji će trajati 25 godina.
• 1714. Drugi Morejski rat (1714–1718). Osmanska pobjeda nad Venecijom.
• 1716. Austrijsko-turski rat (1716–1718)
  • Bitka kod Petrovaradina (Eugen Savojski, 5. august). Teški poraz Osmanlija, vezir Ali-paša je ubijen u bitci.
• 1717. Opsada Beograda (Eugen Savojski), Halil-paša bezuspješno predvodi vojsku na Beograd.
• 1718. Mir u Požarevcu. Turska se odriče Temišvara, Smedereva i Beograda.
  • Počinje tzv. Doba lala (1718-1730), razdoblje mira i stabilnosti.
  • Potpisan trgovački ugovor između Austrije i Turske: slobodan uvoz austrijske robe osim oružja i municije, Austrija dobija pravo na konzule u većim trgovačkim mjestima. I turski trgovci, pretežno Grci i Cincari, dobijaju povlastice u habsburškim zemljama.

Ahmed III.

• Sultanat Ahmeda III. (1703–1730) i vezirat Nevšehirlije Ibrahim-paše (1718–1730).
• 1720. Seyyid Vehbi i Abdülcelil Levni sastavljaju knjigu Surname-i Vehbi;
  • Prvi sastav mehter muzike dolazi na Zapad, po nalogu sultana Ahmeda III. u počast Poljske.
• 1721. Putovanje veleposlanika Mehmeda Čelebije u Kraljevinu Francusku. Njegov izvještaj sultanu će bit značajan za prve reforme carstva.
• 1723. Počinje rat s Iranom, Osmanlije zauzimaju Gruziju i Gandžu.
• 1724. Carigradski ugovor: podjela zemalja Safavidske Perzije. Geopolitičko nadmetanje između Rusije i Turske.
• 1726. Otvorena prva štamparija u Istanbulu (Ibrahim Muteferika).
• 1727. Hamadanski sporazum s Hotakidima: Osmansko Carstvo pripaja zapadni Iran.
• 1729. Ulazi u tok nova kovanica pod nazivom «Zer-i mahbub».
• 1730. Pobuna janičara pod Patronom Halilom. Pobuna svrgava sultana Ahmeda III. Stupanje na presto Mahmuda I, sin Mustafe II. (septembar).
  • Početak Osmansko-perzijskog rata napadom Nadir Šaha, povlačenje osmanske vojske koja je poražena u bitci kod Malajera (zapadni Iran).
• 1739. Pobeda Turaka kod Grocke (22. jula).
  • Kraj Rusko-turskog rata. Austrija vraća Turcima Kraljevinu Srbiju, Malu Vlašku, sjevernu Bosnu i južni Banat. Osmanlije gube Azov. Niški sporazum i Beogradski mir.
• 1744. Emir Muhamed ibn Saud i imam Muhamed ibn Abdul Vahab stvaraju Emirat Dirija na Arapskom poluotoku.
• 1754. Smrt sultana Mahmuda (bolest), bio je mecena i mudar vladar. Sultan nije imao djece. Stupa na vlast Osman III, njegov brat.
• 1755. Sagrađena Nuruosmanije džamija u Istanbulu.
• 1757. Smrt sultana Osmana III. Kao i njegov brat i Osman III je ostao bez djece.
  • Stupa na vlast Mustafa III, sin Ahmeda III. i vrlo solidan vladar.
• 1768-1774. Rusko-turski rat. Rusija dobija Kerč, Yeni-Kale, Kabardiju. Osmanlije gube Krimski Kanat.
• 1770. Pobeda u pomorskoj bici kod Češme ispred Hiosa (5–7 juli 1770). Ruska pobjeda nad Turcima.
• 1774. Ponižavajući Mir u Kučuk-Kainardži (10-21. juli). Turska priznaje pravo Rusiji da drži u Istanbulu svog predstavnika i da će štititi hrišćansku veru i crkve. Rusija dobija slobodan izlaz na Crno more, jer dobija tvrđave na obali Azovskog mora, područje između rijeka Dnjepar i Bug, te plovidbene i trgovačke povlastice u Osmanskom Carstvu.
  • Smrt Mustafe III. (srčani udar, 21. januara). Dolazak na vlast njegovog brata Abdulhamida.
• 1775. Osmansko carstvo predaje Bukovinu Habsburzima.
• 1783. Rusija pripaja Krim (Krimski Kanat, osmanski) i planirala podijeliti Osmansko carstvo.
• 1787. Novi rat Rusije i Turske. Ruska pobjeda. Rusko carstvo pripaja sebi Jedisan (Odesa, Nikolajev).
• 1788-1791. Tursko-Austrijski rat. Austrijska pobjeda.
• 1789. Austrijanci su osvojili Beograd (Ernst von Laudon): Austrijska Srbija (1788–1792).
  • Smrt 64–godišnjeg sultana Abdulhamida (7. aprila), bio je dobronamjeran vladar sa velikim interesom za državne poslove i naklonjen reformama.
  • Stupanje Selima III. na vlast. Energičan vladar koji nastaje za reformama. Prvi pokušaj reforme usred propasti imperije.
• 1791. Mir u Svištovu (4. avgust). Turska amnestija u Crnoj Gori, Bosni, Srbiji, Vlaškoj i Moldaviji.
  • Mir u Jašiju. Rusija vraća Turskoj Besarabiju i Moldaviju.
  • Sultan Selim III odlučuje uvesti teže promjene u carstvu. Njegova glavna reforma uvodi novu vojnu postrojbu lojalnu sultanu, jedinicu Novog poretka (Nizâm-ı Cedîd). Vrlo brzo će najveća prijetnja novom poretku postati janjičari.
• 1794. Turski sultani objavljuje povlastice Smederevskom sandžaku i uvodi knežinsku samoupravu.
• 1798. Francuski general Bonaparte vodi pohod na Egipat (1798–1801). Osmansko carstvo gubi Egipat.
• 1800. Sultan Selim se miri sa Janičarima.
• 1800-1804. Janičarska vladavina u Smederevskom sandžaku (dahije).
• 1804-1813. Prvi srpski ustanak. Srpska pobuna protiv Dahija, pojava vojvode Đorđa Petrovića: Srpski ustanak.
• 1805. U Egiptu nastaje nova samostalna dinastija Muhameda Alija.
• 1806. Rusko-turski rat. Ruska pobjeda u Moldaviji.
  • Incident u Jedrenu. Sukob između sultanovih jedinica Novog poretka i jedne koalicije balkanskih velikana, ajana i janičarskih garnizona u Trakiji (ljeto): da bi izbjegao novi građanski rat i nered, sultan napušta nacrt reformi i mijenja vladu.
• 1807. Pobuna jamaka. Državni udar u Osmanskom carstvu (Kabakçı Mustafa).
  • Sultan Selim III je svrgnut i zatvoren od strane ustanka janjičara.

Bitka kod Navarina

• 1808. Mir u Tilzitu. Prekid neprijateljstva.
  • Drugi državni udar u Osmanskom carstvu (Alemdar Mustafa–paša, 21. juna). Alemdar Mustafa, ajan Ruščuka i jaki zagovornik reformi, skuplja vojsku od 40.000 ljudi i kreće na Carigrad sa svrhom ponovnog uspostavljanja Selima III., ali je došao prekasno.
  • Sultan Selim III, veliki reformator i mecena, je ubijen (28. jula) po naredbi rođaka, budućeg sultana Mustafe IV.
  • Treći državni udar Alemdara Mustafe–paše (novembar). Sultan Mustafa IV je pogubljen u Istanbulu (17. novembra) po naređenju sultana Mahmuda II.
  • Stupanje na presto Mahmud II Adlija.
• 1812. Mir u Bukureštu. Likvidacija prvog ustanka u Srbiji i turska pobjeda.
• 1814. Srpska pobuna pod vodstvom Hadži-Prodana (Požega, Kragujevac, Jagodina). Turci uspijevaju ugušiti pobunu.
• 1815-1830. Drugi srpski ustanak pod vodstvom Miloša Obrenovića. Srpska pobjeda, Istanbul gubi kontrolu nad Smederevskom sandžaku.
  • U šumi kod Radovanja ubojstvo Petrovića po naredbi Obrenovića (25. 7. 1817.).

Mahmud II. i potreba reformi

• 1821. Ustanak Heterije u Rumuniji i Dunavskim kneževinama. Grčki ustanak.
  • 1822. Pokolj na Hiosu (oko 25.000 mrtvih)
• 1826. Rusko-turski rat. Ruska pobjeda u Grčkoj.
  • Incident u dobar čas: sultan Mahmud II. raspušta vojni odred Janjičara (15. juna).
• 1827. Bitka kod Navarina (20. okt. 1827). Pobjeda koalicije (Engleska, Francuska, Rusija) protiv Osmanske mornarice.
• 1829. Mir u Jedrenu. Porta priznaje autonomna prava Vlaške, Moldavije i Srbije.
• 1839-1841. Građanski rat između Abdulmedžida i Muhamed-Alije, valije Egipta.
  • Smrt sultana Mahmuda II. (sušica, 1. jula). Stupanje na presto njegovog sina Abdulmedžida. Abdulmedžid je uvjereni reformator i nastavlja nacrt oca. Imat će oko četrdeset sinova i kćeri, svi zadnji sultani Osmanskog carstva će biti njegovi sinovi.
  • Počinje razdoblje velikih reformi (Tanzimât 1839–1876)
• 1853-1856. Rusko-turski rat na Krimu. Osmanska pobjeda u savezništvu sa Englezima i Francuzima.
• 1856. Pariski mir. Samostalnost Dunavskih kneževina. Rusija predaje Besarabiju Kneževini Moldaviji.
• 1859. Nastaju Ujedinjene Kneževine Moldavija i Vlaška, samostalna država koja je formalno vazal Osmanskog carstva.
• 1861. Smrt Abdulmedžida (sušica, 25. juna). Sultan Abdulaziz (polubrat Abdulmedžida) stupa na presto.
• 1865. Liberalni turski pokret Mladih Osmanlija, zagovaraju veća građanska prava.
• 1866. Kretski ustanak (21. augusta; Korakas, Marinakis)
• 1870. Ukaz sultana Abdulaziza uspostavlja Bugarsku egzarhiju. Prvi bugarski egzarh je Antim I. Antim je u stvari vođa nacije u Bugarskom preporodu.
• 1872. Midhat-paša postaje veliki vezir (31. jula), podržava reforme.
• 1875. Pobuna Srba u Nevesinju, stoga slijedi Ustanak u Bosni i Hercegovini.
• 1876. Aprilski ustanak u Jedrenskom pašaluku (Botev, Benkovski, Dragostinov, Volov). Bugarski ustanak ugušen od Osmanske vojske.
  • Vlada uvodi prvi Ustav Osmanskog Carstva (23. aprila), uz podršku pokreta Mladih Osmanlija i po nacrtu bivšeg velikog vezira Midhat-paše.
  • Abdulaziz zbačen sa prestola (30 i 31. maj).
  • Ustoličenje Mehmeda Murata V., sin Abdulmedžida. Murat V nastoji za demokratskim reformama u carstvu. Kratki sultanant Murata V (93 dana).
  • Bivši sultan Abdulaziz vrši samoubistvo na Çırağan Saraju u Istanbulu (4. juna).
  • Crnogorsko-turski rat (18. juna).
  • Sultan Murat V je svrgnut sa prijestola (29/31 augusta) od strane vezira Mithat–paše.
  • Njemu slijedi despotska vladavina sultana Abdulhamida (1878–1908).
  • Reformator Mithat–paša je postavljen za velikog vezira (19. decembra, drugi mandat).
  • Prvi ustav Osmanskog carstva (Krikor Odian) po europskom modelu (23. decembar).
• 1877-1878. Rusko-turski rat. Ruska pobjeda.
  • Rumunski rat za nezavisnost (Karol von Hohenzollern-Sigmaringen, Nikolaj Nikolaevič, Stoletov): april 1877 – mart 1878.
• 1877. Osman-paša predaje Plevnu Rusima.
• 1878. Vojska Sulejman-paše razbijena kod Jedrena (20. januara). Potpisano primirje u Jedrenu (31. januara). Sanstefanski mir (23. februara). Berlinski kongres (jun). Teritorija Otomanskog carstva je okrnjena. Turska gubi Batum, Kars, Ardahan.
  • Pobjeda Crnogoraca u u ratu protiv Osmanskog carstva (19. februar, Nikola Petrović). Turska priznaje samostalnost Crnogorske knjaževine.
  • nastaje Kneževina Bugarska.
  • Austrijska okupacija Bosne. Bosna je turska teritorija ali Austrija drži administraciju.
  • Sultan Abdulhamid ukida ustav i uspostavlja reakcionarni i policijski režim (17. februar).
• 1881. Osnovana Administracija za osmanski javni dug.
  • Nastaje Kraljevina Rumunija (13. marta)
• 1884. Midhat-paša je zatvoren u Taifu gdje su ga zadavili njegovi čuvari (8. maja).
• 1895. Pokolj Jermena u Anadoliji (Erzurum, Diyarbakir): po procijenama između 80.000 i 300.000 osoba.
• 1897. Grčko-turski rat. Osmanska pobjeda, Sjeverna Tesalija i Tesaloniki ostaju turske zemlje.
  • Kritski ustanak (1897–1898). Stvaranje Kretske Države i protjeravanje Turaka sa otoka.
• 1903. Ilindenski ustanak makedonskog stanovništva. Turci ugušuju pobunu.
• 1905. Perzijska ustavna revolucija protiv Kadžarske dinastije.
  • Perzijski ustav (1906). Istovremeno, osmanski napad na Perziju 1906. godine. Abdulmadžid–paša, valija Bagdada, vodi napad na perzijske pogranične gradove (Bahīk, Muhābād, Urmia).
  • Osmansko carstvo broji nešto više od 20.368.485 stanovnika.
• 1908. Početak Mladoturske revolucije, liberalni pokret ali radikalniji naspram Mladim Osmanlijama.
  • Ministar vanjskih poslova baron von Aehrenthal proglašava aneksiju Bosne i Hercegovine (5. oktobra), te Austro-Ugarsko carstvo formalno pripaja Bosnu (7. oktobra).
  • Otvara se Bosanska kriza, stvara se tajno društvo Mlada Bosna (1907-1911).
• 1909. Abdulhamid pokušao da izvrši kontrarevolucionarni udar bez uspeha.
  • Incident od 31. marta; sultan Abdulhamid je svrgnut (13. april);
  • Stupa na presto sultan Mehmed V. Vlada kao marioneta visira Talat-paše, Ismail Envera, i Ahmed Džemala.
  • Vraćanje pređašnjeg Ustava: konstitucionalni režim pod Mehmedom V. (Ustavni sultanat) koji se ubrzo pretvara u autoritarni režim.
• 1911. Italijansko-turski rat za Libiju i Egejske otoke. Kraljevina Italija osvaja Kirenaiku i Fezan (Libija), Dodekanez i Egejske otoke.
• 1912. Prvi balkanski rat (oktobra). Mirovni ugovor u Londonu.
• 1913. Novo pokretanje rata (januar). Drugi balkanski rat. Poraz i potvrda odredaba Londonskog primirja. Osmansko carstvo konačno gubi Rumeliju. Turska odlazi sa Balkana.
  • nastaje Kneževina Albanija (29. jula).
• 1914 – 1918. Prvi svetski rat.
  • Sarajevski atentat (jun 1914.), Julski ultimatum; Austrijski pohod na Srbiju (početak augusta 1914.)
  • Turska izjavljuje svoju neutralnost u ratu (13. avgusta).
  • Turska vlada naređuje da se zatvore moreuze i naređuje da se miniraju obale.
  • Turska ulazi u rat na strani Centralnih sila (29. oktobra).
  • Turska 3. Armija je razbijena u bitci kod Sarikamiša (decembar 1914 – januar 1915.) od strane Rusa (Kavkaska kampanja).
• 1915. Bitka na Dardanelima (1915–1916): katastrofalan poraz Antante od strane Turaka.
  • Na Solunskom frontu bori se i 20. Turski korpus (Abdul Kerim-paša).
  • Armenski genocid (Talat-paša): početak 1915. – januar 1917. Po procijenama ubijeno između 600.000 i 1.500.000 Armenaca.
  • Genocid nad Asircima (februar 1915 – 1920): po procijenama ubijeno između 275.000 i 500.000 Kaldejskih Asiraca.
• 1916. Sajks-Pikotov sporazum (16. maja) Antante o podeli Turskih teritorija.
• 1918. Kraj rata.
  • Mir u Brest-Litovsku (3. marta). Pobjeda Centralnih sila nad Ruskom carstvom (Vidi: Boljševici i Ruska revolucija). Rusija izlazi iz rata. Samostalnost država u istočnoj Europi.
  • Stvaranje Republike Armenije (28. maja).
  • Batumski ugovor (4. jun) između Osmanskog carstva i kavkaških država.
  • Smrt sultana Mehmeda V. u Jildiz Palači (3. jula; imao je 73 godina, cijeli život je proveo u palači Yıldız). Sultan postaje Mehmed VI Vahidedin (4. jula)
  • Bitka kod Bakua (august – septembar 1918): Osmansko-Azerbejdžanska pobjeda Komunističkog Bakua podržanog od Ruskih Sovijeta.
  • Solunsko primirje (29. septembra). Kraljevina Bugarska se predaje.
  • Primirje iz Mudrosa (30. oktobra). Turska na ostrvu Limnos potpisuje kapitulaciju i predaje svoje snage Englezima.
  • Primirje kod Ville Giusti (3. novembra). Austro-Ugarska se predaje.
  • Primirje kod Compiègnea (11. novembra). Njemačka se predaje. Kraj Prvoj svijetskog rata.

Zadnji osmanski vladar, Abdulmedžid II.

• 1918–1919. Versajska mirovna konferencija (18. decembar-16. januar 1919)
• 1920. Sporazum u Sevresu. Razoružavanje celokupne Turske vojske. Rasap Osmanskog carstva. Odstup od teritorija carstva u korist Grčke, Italije, Britanije i Francuske. Pobuna generala Kemala Mustafe Ataturka.
  • Stvaranje Velike narodne skupštine Turske (23. april).
• 1921. Turska proglašava nezavisnost i prisajedinjenje Bosfora i Dardanela.
  • Rat sa Grcima. Poraz Grka kod Inone (januar/april 1921.). Povlačenje Grka.
• 1922. Kraj Osmanskog carstva (1. novembar 1922) i početak Republike, koja traje do danas. Velika narodna skupština Turske ukida sultanat. Zajednička vlada Abdulmedžida i Kemala Ataturka. Abdulmedžid nosi samo titulu halife (19. novembra). Bivši sultan Mehmed VI odlazi u egzil na Maltu i potom u Italiju (Ligurija).
• 1923. Kemal Mustafa Ataturk proglašava Republiku (mart).
• 1924. Ukidanje Osmanskog kalifata (3. marta). Zadnji je Abdulmedžid II. Istog dana Osmanska porodica odlazi u egzil u Švicarsku, pa u Francusku.

Povezano

• Osmansko Carstvo
  • Administrativna podjela Osmanskog Carstva
• Istorija Osmanskog carstva
• Osmanska dinastija:
  • Sultani,
  • Sultanije,
  • Veliki veziri.

Bibliografija

• Ágoston, Gábor; Masters, Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Facts On File. str. 650. 
• Ágoston, Gábor (2005). Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press. str. 277. 
• Babinger, Franz (1978). Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton: Princeton University Press. str. 549. 
• Bozarslan, Hamit (2013). Histoire de la Turquie. De l'Empire à nos jours. Paris: Éditions Tallandier. str. 589. 
• Erickson, ‎Edward J.; Uyar, Mesut (2009). A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk. Santa Barbara (CA, USA), Denver (CO, USA), Oxford (UK): ABC–CLIO. str. 379. 
• Murphey, Rhoads (1999). Ottoman Warfare, 1500-1700. New Brunswick (NJ, USA) / UK: Rutgers University Press / Routledge. str. 278. 
• Rank, Scott (2020). History's 9 Most Insane Rulers. Washington D.C.: Regnery History. str. 320. 
• Shaw, Stanford; Kural Shaw, Ezel (2010). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge: Cambridge University Press. 
• Zorzi, Alvise (2000). La repubblica del Leone. Storia di Venezia. Milano: Bompiani. str. 762. 

Vanjske veze

• (en)„Britannica: Ottoman Empire Timeline”. Pristupljeno 15. 03. 2022.