Geografija Republike Srpske

Položaj, veličina i granice

Teritorija Republike Srpske nalazi se između 42°°33' i 45°°16' sjeverne geografske širine i 16°°11' i 19°°37' istočne geografske dužine. Zauzima manji dio jedinstvenog srpskog etničkog prostora zapadno od Drine, odnosno zahvata sjeverni i istočni dio geoprostora Bosne i Hercegovine. Veliki dio sprskog geoprostora je prema Dejtonskom sporazumu ostao izvan Republike Srpske - dio Krajine, Ozrena, Posavine i Hercegovine, dijelovi Podrinja, sarajevske kotline. Republika Srpska ima površinu od 25.053 km² ili 49% teritorije Bosne i Hercegovine na kojoj živi 1.391.503 stanovnika.

Republika Srpska spada u grupu kontinentalnih podrucja - nema izlaz na more, što je karakteristika zemalja sa nepovoljnim geografskim položajem. Međutim, za opstanak i razvoj neke zemlje nije odlučujuće to da li ima ili nema izlaz na more (npr. Češka, Švajcarska, Austrija i dr). Republika Srpska je smeštena na kontaktu dviju velikih prirodno-geografskih i društveno-ekonomskih regionalnih cjelina - panonske i mediteranske. U saobraćajno-geografskom smislu ovakav njen položaj ima poseban značaj, jer je prosjecaju vitalne komunikacione veze. To se prvenstveno odnosi na meridijanski pravac koji međusobno povezanim riječnim dolinama Bosne i Neretve, presecajući dinarski planinski kompleks povezuje srednjoevropsku i mediteransku makroregiju. Ništa manjeg značaja nije niti uporedni pravac koji povezuje Republiku Srpsku sa centralnobalkanskim i zapadnoevropskim prostorom. U tom pogledu je neophodno istaći važnost izlaza Republike Srpske na reku Savu kojom se veže na evropsku riječnu saobraćajnicu Rajna-Majna-Dunav. Dakle, prostor Republike Srpske predstavlja sponu Panonskog i Jadranskog basena, s jedne strane i Zapadne Evrope i centralnog Balkana, s druge strane. Tako determinisan njen položaj u geopolitičkom smislu ima dvojak karakter – u mirnodopskim prilikama on je pozitivan, dok je u ratnim uslovima, naročito ako se ima u vidu izduženost i izlomljenost granica on postaje izuzetno nepovoljan.

SSrbija se nalazi priblizno na polovini rastojanja izmedju ekvatora i severnog pola.

Veličina, oblik i granice Republike Srpske

Granice Republike Srpske su određene međunarodno priznatom granicom Bosne i Hercegovine prema Srbiji, Crnoj Gori i Republici Hrvatskoj i međuentitetskom granicom prema Federaciji Bosne i Harcegovine.

U odnosu na površinu svoje teritorije Republika Srpska ima nesrazmjerno duge i nepravilne granice. One su jako izdužene i izlomljene praveći na pojedinim mjestima uske pojaseve (tzv. "džepove") kojima se vežu srpski prostori. Takav najuži i najosetljiviji pojas je onaj oko grada Brčko čija je širina svega 5 km. Ukupna dužina granice Republike Srpske iznosi oko 2170 km, od čega na međuentitetsku granicu otpada 1080 km. Ako bi teritorija Republike Srpske sa površinom koju ima bila u obliku kruga, ukupna dužina njenih granica bi onda iznosila svega 561 km. To znači da je koeficijent razuđenosti granice 3,6 što je rijetkost u svijetu, i jedino bi se mogla porediti sa Čileom.

Republika Srpska ima atipičan oblik entitetskog teritorija čiji je sjeverni dio izdužen u pravcu zapad-istok, a istočni u pravcu sjever-jug. Ovakav neobičan oblik predstavlja otežavajuću okolnost unutrašnje komunikacije i ekonomske integracije međusobno udaljenih zapadnih i južnih dijelova Republike. Ovakav oblik entiteta je nastao prilikom ratnih dejstava u Bosni i Hercegovini od 1991 do 1995 godine.

Prirodne odlike

Prirodne odlike Republike Srpske su veoma složene, što je rezultat njene pripadnosti različitim prirodnogeografskim cjelinama i njihovoj geomorfološkoj evoluciji.

U geomorfološkom izgledu na prostoru Republike Srpske se smjenjuju različiti oblici. U sjevernom peripanonskom dijelu brežuljkasti tereni izgrađeni od kenozojskih naslaga postepeno se spuštaju u ravničarske prostore sa aluvijalnim zaravnima i riječnim terasama koji ujedno čini i najplodniji dio Republike Srpske. Na tom prostoru izdižu se samo nekoliko usamljenih planina – Kozara, Prosara, Motajica, Vučijak, Ozren i Trebovac, te krajnji sjevero-istočni ogranci Majevice. Prema jugu ravničarski prostor preko brežuljkastog terena prelazi u planinsko područje koje zauzima i najveći dio površine Republike Srpske.