Furlanski jezik

furlanski
furlan
Države	Italija
Regije	Evropa
Broj govornika	794,000
Jezična porodica	indoevropski italski romanski reto-romanski furlanski
Pismo	latinica
Službeni status
Službeni	autonomna regija Furlanija-Julijska krajina
Regulator	Osservatori Regjonâl de Lenghe e de Culture Furlanis
Jezični kodovi
ISO 639-1	–
ISO 639-2	fur
ISO 639-3	fur

Furlanski (furlanski: marilenghe, talijanski: friulano; ISO 639-3: ) ili frijulski jezik, jedan je od reto-romanskih jezika.

Furlanskim govori oko 794.000 Furlana u talijanskim provincijama Udine, Pordenone, Gorica i Trst u autonomnoj regiji Furlanija-Julijska krajina, na furlanskom jeziku Friûl-Vignesie Julie.

Cestovni dvojezični natpisi po Furlaniji

Zbog siromaštva koje je vladalo do 1960-tih godina, mnogi su se Furlani iseljavali u druge zemlje, posebno u Francusku, Belgiju i Švicarsku, i prekomorske zemlje;Australiju, Kanadu, Argentinu, Brazil, Ameriku i Južnoafričku Republiku. Furlanski jezik ima četiri dijalekta:

• centralni karakterističan je po tome što mu ženske imenice završavaju na - e. Govori se oko Udina do Palmanove na istok.
• concordiese ili zapadni karakterističan je po tome što mu ženske imenice završavaju na - a. Govori se oko Portogruara, zove se "concordiese" zbog rimskog grada Concordia Sagittaria.
• istočni ili Gorički karakterističan je po tome što mu ženske imenice završavaju na - a, i što se dugi vokali izgovaraju kao kratki.
• carnico karakterističan je po tome što mu ženske imenice završavaju na - o, ima puno diftonga i najarhaičniji je od svih furlanskih dijalekata.

Furlanski jezik u području oko Gorice govore i Slovenci kao drugi ili treći jezik. Većina Furlana zna i govori standardni talijanski.

Furlanski i slovenski

Zbog blizine sa Slovencima u furlanski je ušlo dosta slovenskih (slavenskih) riječi kao; colaç (kolač), cudiç (hudič), britule (britva) i cos (koš). Slovenci su pak iz furlanskog prezeli riječi; čebula (crni luk), punca (djevojka), raca (patka), fant (momak)...

Prostranost

Provincija	Općine	Broj naselja u provinciji
Gorica	Capriva del Friuli, Cormons, Dolegna, Farra, Gorica, Gradisca d'Isonzo, Mariano, Medea, Monfalcone, Moraro, Mossa, Romans, Sagrado, San Lorenzo, Villesse	15/25
Pordenone	Andreis, Arba, Aviano, Barcis, Budoia, Casarsa, Castelnuovo, Cavasso, Claut, Clauzetto, Cordenons, Cordovado, Fanna, Fontanafredda, Frisanco, Maniago, Meduno, Montereale, Morsano, Pinzano, Polcenigo, Pordenone, San Giorgio della Richinvelda, San Martino al Tagliamento, San Quirino, San Vito, Sequals, Sesto al Reghena, Spilimbergo, Tramonti di Sopra, Tramonti di Sotto, Travesio, Valvasone, Vito d'Asio, Vivaro, Zoppola	36/50
Udine	Aiello, Amaro, Ampezzo, Aquileia, Arta Terme, Artegna, Attimis, Bagnaria Arsa, Basiliano, Bertiolo, Bicinicco, Bordano, Buja, Buttrio, Camino, Campoformido, Campolongo, Carlino, Cassacco, Castions di Strada, Cavazzo, Cercivento, Cervignano, Chiopris, Chiusaforte, Cividale, Codroipo, Colloredo, Comeglians, Corno di Rosazzo, Cosano, Dignano, Dogna, Enemonzo, Faedis, Fagagna, Fiumicello, Flaibano, Forgaria, Forni Avoltri, Forni di Sopra, Forni di Sotto, Gemona, Gonars, Latisana, Lauco, Lestizza, Lignano, Magnano, Maiano, Malborghetto-Valbruna, Manzano, Martignacco, Mereto di Tomba, Moggio, Moimacco, Montenars, Mortegliano, Moruzzo, Muzzana, Nimis, Osoppo, Ovaro, Pagnacco, Palazzolo, Palmanova, Paluzza, Pasian di Prato, Paularo, Pavia di Udine, Pocenia, Pontebba, Porpetto, Povoletto, Pozzuolo, Pradamano, Prato Carnico, Precenicco, Premariacco, Preone, Prepotto, Ragogna, Ravascletto, Raveo, Reana del Rojale, Remanzacco, Resiutta, Rigolato, Rive d'Arcano, Rivignano, Ronchis, Ruda, San Daniele, San Giorgio di Nogaro, San Giovanni al Natisone, Santa Maria la Longa, San Vito al Torre, San Vito di Fagagna, Sauris, Sedegliano, Socchieve, Sutrio, Talmassons, Tarcento, Tarvisio, Tavagnacco, Terzo d'Aquileia, Tolmezzo, Torreano, Torviscosa, Trasaghis, Treppo Ligosullo, Treppo Grande, Tricesimo, Trivignano Udinese, Udine, Varmo, Venzone, Verzegnis, Villa Santina, Villa Vicentina, Visco, Zuglio	123/134
Metropolitanski grad Venecija	Concordia Sagittaria, Gruaro, Fossalta di Portogruaro, Cinto Caomaggiore, Teglio Veneto	6/11

Vanjske veze

Furlanski jezik na Wikimedijinoj ostavi

• Ethnologue report for language code: fur (en)
• Friulian language, alphabet and pronunciation (en)
• Società Filologica Friulana (it)

Bibliografija

• Paola Benincà, Laura Vanelli, Linguistica friulana, Unipress, Padova, 2005.
• Franc Fari (cur.), Manuâl di lenghistiche furlane, Forum, Udine, 2005.
• Giuseppe Francescato, Dialettologia friulana, Società Filologica Friulana, Udine, 1966.
• Giovanni Frau, I dialetti del Friuli, Società Filologica Friulana, Udine, 1984.
• Sabine Heinemann, Studi di linguistica friulana, Società Filologica Friulana, Udine, 2007.
• Carla Marcato, Friuli-Venezia Giulia, Laterza, Roma - Bari, 2001.
• Georg Pagitz: Friaulisch Wort für Wort, Bielefeld, Reise Know-How, 2007.
• Piera Rizzolati, Elementi di linguistica friulana, Società Filologica Friulana, Udine, 1981.
• Paolo Roseano, La pronuncia del friulano standard: proposte, problemi, prospettive, Ce Fastu?, LXXXVI (2010), n. 1, p. 7-34.
• Federico Vicario (cur.), Lezioni di lingua e cultura friulana, Società Filologica Friulana, Udine, 2005.
• Federico Vicario, Lezioni di linguistica friulana, Forum, Udine, 2005.