Evagrije Pontski
Evagrije Pontski ili Evagrije s Ponta (345–399) bio je vizantijski monah i književnik, koji je bio poznat kao dobar mislilac, vešt govornik i nadareni pisac. Bio je prijatelj s nekoliko uticajnih crkvenih vođa toga doba, među kojima se posebno ističu Vasilije Veliki, Grigorije Nazijanski, Grigorije Niski, Nektarije Carigradski, Makarije Egipatski i Teofil Aleksandrijski. Evagrije je razvio jednu teologiju kontemplativne molitve i asketizma koja je postavila temelje za jednu posebnu tradiciju duhovnog života i u zapadnoj i u istočnoj crkvi.
Evagrije je bio poznati govornik i teolog u Carigradu, kada ga je jedna njegova lična duhovna kriza podstakla da ode u Jerusalim i tamo se zamonaši. Uskoro se povukao u egipatsku pustinju, gde je proveo ostatak života razvijajući svoju mističku teologiju u teoriji i u praksi, pri čemu se izdržavao prepisujući rukopise.
Evagrije je proizveo prvi veliki filozofsko-teološki prikaz monaškog misticizma razvivši neoplatonsku biblijsku teologiju hrišćanskog apologete Origena iz 3. veka. U svom delu Duhovne glave Evagrije naglašava da osnovna funkcija duhovnih bića jeste da dožive sjedinjenje s bogom, transcedentnim Jednim, koji se pojavljuje kao čista svetlost. Zbog prvobitne greške otuđenja intelektualni svet, odnosno čovek, može pronaći pomirenje jedino putem asketskog procesa samounižavanja, u kojem duh ponovo zadobija kontrolu nad materijom i shvata svoju moć da iskusi božansku jednostavnost. Evagrijeva druga dela, od kojih su u grčkom originalu sačuvani samo fragmenti, uglavnom su sačuvani u prevodima na sirijski i latinski jezik. Među njima su spis Monaški život (Monachikos), traktat O osam glavnih grehova i nekoliko biblijskih komentara.
Njegova duhovna doktrina uticala je na hrišćanstvo u grčkom svetu putem neoplatonskog mističkog filozofa Pseudo-Dionisija Areopagita (6. vek), mističkog teologa Maksima Ispovednika (7. vek) i kroz delovanje vizantijskog centra monaštva u 14. veku na Svetoj Gori u severoistočnoj Grčkoj. U zapadnoevropskoj kulturi Evagrije je inspirisao monaškog pisca Jovana Kasijana (5. vek). Međutim, u zapadnom hrišćanstvu Evagrije je dugo bio sumnjičen za ispovedanje jeresi. Njegovo učenje bilo je osuđeno na petom vaseljenskom saboru 553. godine jer su u njega bile prodrle origenovske greške u vezi sa subordinacionističkim pogledima na Sveto trojstvo i sa doktrinom o preegzistenciji duše. I pored toga, međutim, Evagrije se smatra velikim učiteljem mističke teologije među sirijskim i drugim pravoslavnim hrišćanima, a njegova se filozofija ponekada smatra hrišćanskom analogijom Zen budizma.
Eksterni linkovi[uredi | uredi kod]
- The Life of Evagrius Ponticus Arhivirano 2009-10-21 na Wayback Machine-u, including an extensive biography
- St. Evagrius Ponticus—A collection of many Evagrian works in a Greek/English parallel format
- Evagrian Scholarship Forum, a web-based discussion group
- Orthodox Wiki article
