Etiopija (antika)

Ovo je članak o terminu koji su koristili stari Grci. Za modernu državu, vidi Etiopija.

Mapa sveta poznatog Grcima, napravljena na osnovu informacija kod Herodota, oko 450. pne. Libija (Afrika) ne proteže se dalje od Afričkog roga i završava se u nenastanjenoj pustinji. Sve narode koji su nastanjivali krajnje južne granice poznatog sveta Grci su zvali Etiopljanima (po boji njihove kože). Na krajnjem jugoistoku kontinenta nalaze se Makrobijci, nazvani tako zbog svoje dugovečnosti.

Etiopija (starogrčki: Αἰθιοπία) prvi put se kao geografski termin u antičkim izvorima upotrebljava za oznaku oblasti gornjeg toka reke Nila, kao i za sve oblasti južno od pustinje Sahare. Najraniji spomen Etiopljana nalazi se kod Homera, i to dva puta u Ilijadi te tri puta u Odiseji. Grčki istoričar Herodot Etiopijom naziva delove subsaharske Afrike koji su pripadali svetu poznatom u to doba.

U antici se Afrikom ili Libijom nazivala današnja severozapadna Afrika (bez Egipta). Oblasti južno od Sahare Grcima nisu bile poznate, s izuzetkom Afričkog roga. Termin "Etiopljanin" (starogrčki: Αἰθίοψ, doslovno = "opaljenog lica") upotrebljavao se za afričke crnce još od Homera, i to za sve crnačko stanovništvo koje je dolazilo pod pažnju antičkih geografa, a naročito za stanovništvo današnjeg severnog Sudana, a sa širenjem geografskih znanja proširilo se i na ljude koji su nastanjivali druge delove subsaharske Afrike.

Pre Herodota

Homer (8. vek pne.) prvi je grčki pisac koji spominje "Etiopljane" (Αἰθίοπες, Αἰθιοπῆες) i kaže da oni žive na krajnjem jugu sveta, te da ih more deli na "istočne" (gde sunce izlazi) i "zapadne" (gde sunce zalazi). Hesiod (7. vek pne.) govori o Memnonu kao o "etiopskom kralju". Godine 515. pne. Skilak iz Karijande plovio je, po naređenju persijskog vladara Darija, rekom Indom, Indijskim okeanom i Crvenim morem te obišao Arabljansko poluostrvo; u svojim je spisima, koji nisu sačuvani, govorio i o Etiopljanima. Hekatej Milećanin (oko 500. pne.) takođe je navodno napisao jednu knjigu o Etiopiji, ali je danas ona poznata samo po citatima koji se nalaze kod drugih antičkih pisaca. Hekatej je Etiopiju locirao u oblasti istočno od reke Nila i napisao da se ona proteže sve do Crvenog mora i Indijskog okeana, ali je takođe govorio i o tome da u Etiopiji žive Skijapodi, mitska bića koja su imala samo jednu nogu, ali im je stopalo bilo tako veliko da je, prebačeno preko glave, pravilo zaklon od sunca (σκιά = "senka").

Herodot

Herodot (oko 440. pne.) u svojoj Istoriji donosi neke od najstarijih i najdetaljnijih podataka o "Etiopiji". Herodot kaže da je lično putovao Nilom sve do Elefantine (današnjeg Aswana); on Etiopijom smatra svu naseljenu zemlju južno od Egipta, počev od Elefantine. Opisuje prestonicu Meroju i kaže da su se tu od bogova poštovali samo Zevs (Amon) i Dionis (Oziris). Navodi da su tokom vladavine faraona Psametiha I (oko 650. one.) mnogi egipatski vojnici napustili svoju zemlju i nastanili se kod Etiopljana. Takođe kaže i to da su, od 330 egipatskih faraona, njih osamnaestorica bili "Etiopljani", tj. "Nubijska dinastija". Prema Herodotu, u Etiopiji se praktikovalo obrezivanje.

Prema Herodotu, persijski vladar Kambiz I (oko 570. pne.) poslao je svoje doušnike među Etiopljane, "koji su nastanjivali onaj deo Libije koji izlazi na južno more". Kambizovi su izaslanici tamo zatekli snažne i zdrave ljude. Premda je Kambiz tad preduzeo pohod na Etiopljane, nije se dovoljno dobro snabdeo, pa je njegova vojska pretrpela neuspeh i brzo se povukla.

U trećoj knjizi Herodot definiše Etiopiju kao najudaljeniju oblast Libije (tj. Afrike): "Na krajnjem jugozapadu nalazi se Etiopija; u njoj ima mnogo zlata, ogromnih slonova, svakojakog divljeg drveća, između ostalog i ebonosa, pa lepih, vrlo velikih i dugovečnih ljudi".

Drugi antički pisci

Egipatski istoriograf i sveštenik Maneton (oko 300. pne.) egipatsku 25. dinastiju ("nubijsku" ili "kušitsku") naziva "etiopskom dinastijom". Osim toga, kad je hebrejska Biblija prevedena na grčki jezik (oko 200. pne.), hebrejske reči za "Kuš" i "Kušiti" prevedene su na grčki kao "Etiopija" i "Etiopljani".

Kasniji grčki i rimski istoričari, kao što su Diodor Sicilijski i Strabon, potvrđuju Herodotove navode o nekoliko različitih naroda koji su nastanjivali ogromnu "Etiopiju" južno od pustinje Sahare, te spominju Troglodite i Ihtiofage, za koje kažu da žive na afričkoj obali Crvenog mora (tj. u oblastima današnjeg Sudana, Eritreje, Džibutija i Somalije), kao i još neke druge narode dalje na zapadu. Ovi pisci prenose, iz druge ruke, i priče o planinskim oblastima Etiopije, gde je navodno izvirao Nil. Strabon primećuje i da su neki raniji pisci smatrali da severna granica Etiopije počinje od planine Amana te tako uključuje i sve oblasti današnje Sirije, Izraela i Arabije.

Plinije Stariji opisao je luku Adulis i naveo da je to bio glavni trgovački grad Etiopljana. Plinije spominje i Etiopa kao eponimnog pretka Etiopljana, za koga kaže da je bio sin Vulkana, tj. Hefesta.

Mitologija

Za nekoliko ličmosti u grčkoj mitologiji navodi se da su bili "Etiopljani", uključujući i neke vladare; među njima su Memnon i njegov brat Emation, kralj Arabije, zatim Kefej i Kasiopeja, roditelji Andromedini i vladari Etiopije. U svom opisu trojanskog rata Homer spominje još nekoliko Etiopljana. Geograf Klaudije Ptolemej i neki drugi grčki pisci verovali su da su bogovi živeli na "etiopskom Olimpu", a ne na Olimpu u Grčkoj.