Dubovačko-žutobrdska grupa

Teritorijalno prostiranje grupe

Dubovačko-žutobrdska grupa je kulturna grupa bronzanog doba, zastupljena u južnom Banatu, delu srpskog Podunavlja i istočnoj Srbiji.

U Rumuniji je ova grupa poznata kao Girla Mare, a u Bugarskoj Orsoa ili Novo Selo. Termin dubovačko-žutobrdska grupa uveo je arheolog Milutin Garašanin.

Nalazi ove grupe su vrlo rano ušli u evropsku arheološku literaturu, zbog izuzetne estetske vrednosti keramike i plastike. Krajem 19. veka u Narodni muzej u Beogradu stiže poznati idol iz Kličevca, koji je uništen u bombardovanju Beograda u 1. svetskom ratu. O kličevačkoj nekropoli je pisao Miloje Vasić.

Dupljajska kolica, takođe čuveni nalaz ove kulture, otkrivena su u periodu između dva svetska rata.

Periodizacija

Vremenski ova grupa pripada periodu ranog i srednjeg bronzanog doba, a jednim delom i periodima BrD (po hronologiji D. Garašanina) i Halštat A1.

Lokaliteti

Lokaliteti ove kulturne grupe su:

• Dubovac kod Kovina,
• Žuto Brdo,
• Dupljaja,
• Orešac,
• Kostol,
• Klićevac,
• Mala Vrbica,
• Korbovo,
• Velesnica u istočnoj Srbiji.

Naselja

Naselja se nalaze na rečnim terasama Dunava i pritoka i uglavnom su jednoslojna. Nema pouzdanih podataka o oblicima zgrada.

Sahranjivanje

Praktikovana su oba rituala sahranjivanja: kremacija (sa urnama poklopljenim zdelama) i inhumacija (sporadično). U grobovima pored urni često su nalažene i druge keramičke posude, negde i figurine zvonastog tipa. Javljaju se dva tipa urni:

• etažne sa dve ili četiri drške
• kruškolike sa belom inkrustacijom

Keramika

Keramika je fine fakture, od dobro prečišćene zemlje. Sudovi su glačani nakon pečenja. Od oblika, najčešći su:

• bikonične urne sa konkavnim vratom i razgrnutim obodom koje na trbuhu imaju četiri naspramno postavljene ušice
• manje bikonične amfore sa cilindričnom nogom i dvema ušicama
• duboke zdele
• bikonične šolje sa trakastom drškom koja prelazi obod
• dvojne posude

Ornament je rađen oštrim i tankim urezivanjem sa belom inkrustacijom i žigosanjem. Motivi su trouglovi, koncentrični krugovi, rombovi, meandri, girlande, simetrično raspoređeni.

Plastika

Ova kulturna grupa se odlikuje bogatom plastikom ukrašenom istim motivima kao keramika. Najčešći oblici plastike su:

• Antropomorfne figurine su zvonastog tipa.

Veća pažnja je posvećena dekoraciji odeće nego lica.

Najpoznatiji nalazi

Najpoznatiji nalazi ove grupe su:

• Kličevački idol - uništen u Prvom svetskom ratu.
• Kolica iz Dupljaje - oba sačuvana primerka prikazuju božanstvo na kolima koja vuku barske ptice. Božanstvo je muškog pola odeveno u zvonastu suknju. Uz kolica je nađen i glineni poklopac.

Metalni nalazi

Od metalnih nalaza izdvajaju se sekire. Sekire ugarskog tipa su retke, zamenjuju ih sekire novog tipa tzv. Keltovi. Novina su koplja sa plamenastim vrhom, srpovi, noževi sa krivim sečivom.

Vidi još

• Dupljajska kolica
• Bronzano doba

Spoljašnje veze

• Dupljajska kolica, Narodni muzej, Beograd
• Gradski muzej Vršac Arhivirano 2009-05-03 na Wayback Machine-u

Literatura

• Praistorija Jugoslovenskih zemalja, Bronzano doba, Sarajevo, 1986.