Danilo Lekić

DANILO LEKIĆ ŠPANAC
Datum rođenja	13. jun 1913.
Mesto rođenja	Kraljevina Crna Gora
Datum smrti	3. oktobar 1986. (73 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija SFR Jugoslavija
Profesija	filozof, vojskovođa, diplomata
Član KPJ od	1935.
Učešće u ratovima	Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1937 — 1939. i 1941 — 1957.
Čin	general-pukovnik
Narodni heroj od	20. decembar 1951.
Odlikovanja	jugoslovenska odlikovanja: Orden narodnog heroja Orden jugoslovenske zastave Orden ratne zastave Orden partizanske zvezde Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941. sovjetska odlikovanja: Orden Kutuzova drugog stepena

Danilo Lekić Španac (1913 — 1986) je bio borac protiv fašizma u Španiji, jedan od vođa ustanka u Srbiji i Narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije, komandant elitne Prve proleterske brigade i narodni heroj Jugoslavije.

Nakon rata je bio general-pukovnik JNA i istaknuti diplomata SFRJ.

Predratna biografija

Rođen je 23. juna 1913. godine u selu Kraljima, kod Andrijevice u Crnoj Gori. Potiče iz učiteljske pordice, njegov otac Blagoje je bio veoma cenjen i poštovan u Gornjem Polimlju. Osnovnu školu je završio u rodnom selu, a gimnaziju je pohađao u Podgorici, Beranama, Bitolju i Tetovu. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Skoplju i diplomirao 1936. godine.

Još za vreme studija uključio se u revolucionarni studentski pokret. Član Komunističke partije Jugoslavije postao je 1935. godine. Iz Beograda je, 1937. godine, otišao kao dobrovoljac u Španiju, i do 1939. godine se borio za odbranu Španske republike. U internacionalnim brigadama zauzimao je istaknute funkcije. Najpre je bio zamenik komandanta Baze internacionalnih brigada, pa komandant Podoficirske škole. Na lični zahtev je prebačen u jedinicu na frontu, gde se nalazio na funkcijama političkog komesara čete, pa bataljona i vršioca dužnosti političkog komesara Petnaeste internacionalne brigade.

Posle sloma republikanskih snaga, od 1939. do 1941. godine bio je u koncentracionim logorima u Francuskoj, u Sen Siprijenu, Girsu i Verdeu. Danlo je imao vodeću ulogu u organizovanju prebacivanja španskih dobrovoljaca u Jugoslaviju. Po direktivi KPJ, kao sekretar partijske organizacije i vođa grupe, maja 1941. godine poveo je prvu grupu na dobrovoljni rad u Nemačku. Posle napada Trećeg rajha na SSSR, 22. juna, na Lekićev predlog, grupa donosi odluku o bekstvu i sredinom jula je uspela da se prebaci u Jugoslaviju.

Drugi svetski rat

Avgusta 1941. godine Danilo je, kao iskusan oficir i politički radnik, postavljen za političkog komesara Mačvanskog partizanskog odreda. Sve do marta 1942. godine ratovao je u Srbiji, učestvovao je u borbama kod Šapca, na Ceru i u Prvoj ofanzivi.

Marta 1942. godine postao je za zamenika komandanta Prve proleterske udarna brigade, a od novembra i komandant. Kao komandant, uspešno je vodio brigadu u borbama za Jajce, Kotor Varoš, Teslić, i druga mesta u Bosni, krajem 1942. i početkom 1943. godine. Sa brigadom je aktivno učestvovao u Četvrtoj i Petoj neprijateljskoj ofanzivi.

Danilo Lekić govori borcima uoči proboja na Sutjesci, juna 1943

Tokom bitke na Sutjesci imao je ključnu ulogu, kada je 10. juna u ranim jutarnjim časovima, nakon njegovog govora Prva proleterska brigada probila neprijateljski obruč i pregazila borbenu grupu Höhne:

Dobro pamtim. Danilo Lekić je komandovao: "Prva proleterska - juriš!!" I, verovatno, ja mislim da je to jedini put kad je cela Prva proleterska jurišala. Preko te čistine. Svi smo bili u istom streljačkom stroju. Prvi put,svi... I sve komande četa, i svi štabovi bataljona i štab brigade, i Španac (Danilo Lekic) i Plavi su bili u jurišu, i svi kuriri, i svi kuvari, i svi bolnicari... Sve je izaslo tu, koliko nas je bilo. Mi smo krenuli. I svi smo znali: nema nazad! Mi moramo tamo!

– Antonije Isaković, jedan od boraca

»Bio je hrabar, poletan, iznimno samouvjeren. Njegova intelektualna pozadina izdizala ga je iz uskog provincijalizma koji karakterizira mnoge njihove zapovjednike (mada rijetko one koji su se borili u Španjolskoj).«

Basil Davidson, član britanske vojne misije

Jula 1943. godine Lekić je postavljen za komandanta Šesnaeste vojvođanske divizije. Pod njegovom komandom, divizija je 1943. godine učestvovala u borbama u istočnoj Bosni. U avgustu i septembru oslobodila je Bijeljinu, Vlasenicu, Caparde i Zvornik. U proleće 1944. godine vodila je borbe na Majevici i za oslobođenje Kladnja.

Od 1. jula do sredine novembra 1944. godine, Danilo je bio komandant Dvanaestog korpusa NOVJ, sa kojim je vodio borbe u istočnoj Bosni, Crnoj Gori i Srbiji. Učestvovao je u borbama za oslobođenje Beograda, i borbama kod Avale i Rušnja. Dvanaesti korpus je 22. oktobra forsirao Savu, i nastavio gonjenje neprijatelja kroz Srem.

Decembra 1944. godine, kao general-potpukovnik, Danilo je upućen na Višu vojnu akademiju „Vorošilov“ u Moskvi.

Period SFRJ

Posle oslobođenja zemlje do 1957. godine bio je na raznim funkcijama u Jugoslovenskoj narodnoj armiji.

Od 1957. do 1969. godine bio je u diplomatskoj službi - ambasador FNRJ u Brazilu, šef misije SFRJ u OUN-u, pomoćnik državnog sekretara za inostrane poslove i ambasador SFRJ u Egiptu.

Umro je 3. oktobra 1986. godine. Za njegovu smrt se vezuje jedna anegdota. Uoči smrti Lekića, zvao ga je Koča Popović iz Dubrovnika, pozdravljajući ga rečima: "Ovde pokojni Koča." Danilo je spremno odgovorio: "A ovde budući pokojni Danilo." Prsnuše obojica u gromoglasan smeh od kog je nastao kvar u telefonskom uređaju.

Po ličnoj želji je sahranjen u rodnim Kraljama, kod Andrijevice.

Odlikovanja

Dužan sam, ipak, da ponovim istinu koja borcima sa Sutjeske nije ostala nepoznata a valjda ni za istoričare nije sporna: ako sam za odluku o proboju Prve proleterske divizije odgovoran, ili zaslužan, uglavnom ja, za njeno sprovođenje, hoću reći za uspeh te operacije, odlučujuća je bila sposobnost i hrabrost Danila Lekića.

– Koča Popović

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Veze

• Bitka na Sutjesci
• Prva proleterska udarna brigada

Literatura

Danilo Lekić na Wikimedijinoj ostavi

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga peta), Beograd 1973. godina
• Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina