Dabarska pećina
.jpg)
Dabarska pećina se nalazi u području sela Dabar, administrativno u opštini Sanski Most, Bosna i Hercegovina. Smještena je uz izvor rijeke Dabar sa kojim čini geomorfološku i hidromorfološku cjelinu, zbog čega je i povremeni izvor Dabra. Između njih je mali drveni most obrastao mahovinom.
Pristup pećini je sa puta Sanski Most – Ključ na kojem postoji postoji oznaka za skretanje ka vrelu Dabra. U nastavku se smjenjuju oznake za vrelo Dabra i Dabarsku pećinu, ali je nebitno, jer je odredište isto. U početku je put asfaltni a poslednji kilometar je dobar makadamski put manje širine.[1]
Izvor Dabra[uredi | uredi kod]
Dabarska pećina je jedna od 14 velikih i nekoliko desetina manjih pećina na području Sanskog Mosta. Duga je 630 m (prema podacima iz 2013.). Ulaz u pećinu je širok oko 10 m, a visok 15 m. Iza ulaza je dvorana širine 20 m. i 70 m dužine. Skreće prema jugozapadu, sužava se i račva u nekoliko manjih tunela.[2]
Kada je vodostaj visok, voda teče iz pećine, i ulijeva se u korito rijeka Dabra. Kada je vodostaj nizak, u pećini ima nekoliko sifonskih jezera i jezera zarobljene vode.[3]
Arheološko nalazište[uredi | uredi kod]
Arheološkim istraživanjima (Korošec, 1946; Benac, 1947) došlo se do saznanja da je pećina nastanjivana u prahistoriji. Na sjevernoj, suvljoj strani ulazne pećine, probnim istraživanjima pronađeni su površinski nalazi keramike iz bakarnog doba, Vučedolska kultura. Vučedolska keramika također je opisana na samo 5 km. udaljene Hrustovačke pećine.[4] U blizini su pronađeni i ostaci sojeničkog naselja i pretpostavlja se da potiču iz perioda Ilira.[5]
U povremenim posjetama posljednjih godina, primijećeno je da je pri višim vodostajima voda erodirala arheološke slojeve, debljine do 60 cm.. Znatna erozija desila se 2014. godine, tokom katastrofalnih poplava. U rubu erodiranog arheološkog tla pojavilo se ognjište na stijeni. Među pepelom sačuvalo se i nekoliko komada drvenog uglja i poslano u Beta Analytic Radiocarbon Dating Laboratorija (uzorak Beta-390179). Datiranje korištenjem 14C metode pokazalo je radiokarbonsko doba 4010 ± 30 BP, što odgovara dobu Vučedolske kulture.
Nacionalni spomenik[uredi | uredi kod]
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 7. novembra 2014. godine, donijela je odluku da se Dabarska pećina proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[6] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry,Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Pegan, G., G. Petković, M. Vidović - Dabarska pećina. Arhiv Speleološkega društva Ponir Banja Luka, 2013.
- Alojz Benac - Studije o kamenom i bakarnom dobu sjeverozapadnog Balkana. Sarajevo, 174 p. 1974.
- Alojz Benac - Završna istraživanja u pećini Hrustovači. Glasnik Zem. Muzeja 3, Sarajevo, 5-41, 1947.
- J. Korošec - Pečina Hrustovača, novi lokalitet slavonske kulture. Glasnik državnog muzeja u Sarajevu. Nova serija 1946, Društvene nauke 1, Sarajevo, 7-37, 1946.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ „Vodopad Blihe i Dabarska pećina (nebrušeni dijamanti u Sanskom Mostu)”. putovanjazapet.com, 2021. Pristupljeno 23.02. 2024.
- ↑ „Andrej Mihevc, Jasminko Mulaomerović - Erozija arheološkoga nalazišta Dabarska pećina kod Sanskog Mosta tokom poplava 2014. god.”. Centar za krš i speleologiju, Sarajevo, 2014. Pristupljeno 9. 2. 2019.(sl)
- ↑ „Dabarska pećina i izvor rijeke Dabar”. putovaobih.blog, 2021. Pristupljeno 12. 02. 2024.
- ↑ „Arheološki Leksikon 2 - Regija 10, Dabar pećina”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2024.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ↑ „Dabarska pećina”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2018.[mrtav link]
