Crkva sv. Prokopija u Visokom

Crkva sv. Prokopija u Visokom je crkva Srpske pravoslavne crkve i pripada Dabrobosanskoj mitropoliji. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH. Nacionalni spomenik sastoji se od crkve, crkvenog dvorišta, ogradnog zida, ulazne kapije, parohijskog doma i pokretnog nasljeđa koje čini 18 ikona: Deizis sa arhanđelima Mihajlom i Gavrilom, Vaskrsenje Hristovo sa prazničnim scenama, Madona sa Hristom, Sv. Nikola, Sv. jevanđelist Marko,Krštenje Hristovo, Sv. Georgije ubija aždaju, Bogorodica sa Hristom, Sv. Petka i sv. Dimitrije, Sv. Nikola, Sv. Mitar, Nerukotvoreni Hristov lik na peškiru, Mandilium, Jerusalim, Jerusalim, Sv. Luka, Sv. Marko, Sv. Jovan i Sv. Matija.

Lokacija

Crkva sv. Prokopija smještena je uz saobraćajnicu koja od Visokog vodi prema Kiseljaku.

Historija

Podignuta je u podnožju brda Grad – Visočica, na čijem je vrhu smješten stari grad Visoki. Na tom brdu bio je nekad sakralni objekat koji je prenešen u podnožje. Crkva je obnovljena 1853. godine. Ferman o gradnji crkve, pisana dokumentacija i sva crkvena arhiva su izgorjeli u požaru 1941. godine, tako da se vrijeme izgradnje objekta ne može da utvrdi sa sigurnošću. U svojoj istoriji crkva je više puta obnavljana a posljednji put 1998. godine, kada su izvedeni radovi na fasadama crkve, krovopokrivački i radovi u enterijeru, te popravke prozora. Radove je finansirala Grčka pravoslavna crkva.

Opis

Pripada tipu jednobrodnih crkava. Pravougaone je osnove čije su spoljne dimenzije 18,60 x 14,90 metara, a unutrašnje 16,30 x 12,70 metara. Sa spoljne strane crkva ima šestougaonu apsidu koja je sa unutrašnje strane polukružna. Naos Crkve završen je oltarskim prostorom sa đakonikonom i proskomidijom. U sjevernom zidu apside nalazi se polukružna niša koja prilikom crkvenog obreda služi kao proskomidija. Zidovi naosa su nekada bili potpuno oslikani. Međutim, nakon posljednje obnove crkve freske su većim dijelom prekrečene, tako da danas pokrivaju centralnu zonu zidova. Freske su rađene u zapadnom maniru.

Zbirka ikona

Zbirka ikona u Crkvi sv. Prokopija u Visokom je jedna od najpoznatijih i najvećih zbirki ikona na prostoru Bosne i Hercegovine. Zbirka je nastala poklonima parohijana, ali i donošenjem ikona iz crkvi u Sarajevu. Zbirka se sastoji od stotinjak ikona, međutim, veći broj se odnosi na ikone rađene u tehnici kaširanja papira na drvo. Dio zbirke čine rastavljeni dijelovi diptiha i triptiha.

Za vrijeme posljednjeg rata ikone su bile u podrumu MUP-a, franjevačkom samostanu i u Sabornoj crkvi u Sarajevu. Dok se visočka zbirka nalazila u Sarajevu, konzervator Anika Skovran izvršila je konzervatorsko-restauratorski zahvat na tri ikone: Bogorodica sa Hristom na prijestolu, Uspenje Bogorodice i Deizis. Danas su ove tri ikone izložene u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Sarajevu. Ostale ikone su vraćene u crkvu u Visokom i sve su u lošem stanju.

Literatura

• Ljiljana Ševo, Biblioteka Baština, Banja Luka, 2002. - Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1978. Godine
• Zdravko Kajmaković, Zidno slikarstvo u Bosni i Hercegovini, Sarajevo, 1971.

Vanjske veze

• Mitropolija dabrobosanska