Crkva Uspenja presvete Bogorodice na Palama
| Crkva Uspenja Presvete Bogorodice na Palama | |
|---|---|
 | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Pale |
| Religija | pravoslavlje |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Godina posvećenja | 11. septembra 1909. god. |
| Arhitektonski opis | |
| Arhitekt(i) | Lazar Drljača, slikar |
| Arhitektonski tip | crkva |
| Smjer fasade | istok-zapad[pojasniti] |
| Kamen temeljac | 1908. |
| Dovršeno | 1909. |
| Specifikacije | |
| Dužina | 12,20 m |
| Širina | 9,60 m |
| Toranj/-evi | 1 |
| Materijali | kamen, opeka |
Crkva Uspenja presvete Bogorodice na Palama, u opštini Pale, crkva je Srpske pravoslavne crkve i pripada Dabrobosanskoj mitropoliji. Proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[1] Nacionalni spomenik sačinjavaju: crkva, pokretna imovina koju sačinjava ikonostas sa ikonama i Spomenik žrtvama iz Prvog svjetskog rata.
Historija[uredi | uredi kod]
Crkva Uspenja presvete Bogorodice u Palama sagrađena je 1909. godine (osvećena 11. septembra 1909. god.). O tome svjedoči i kamena ploča postavljena u hramu i sačuvana do danas (izradio kamenorezac Petar Vekić iz Sarajeva). Projektant crkve bio je slikar Lazar Drljača kao đak IV godine Zemaljske zanatlijske škole. Crkva na Palama je njegov jedini izvedeni arhitektonski projekat, pošto je nakon jedne godine studija arhitekture u Beču, 1906. god prešao na studije likovnih umjetnosti.[2]
Za vrijeme Prvog svjetskog rata austrougarski vojnici su u crkvi zatvarali konje. U crkvenoj porti podignut je spomenik 72 žrtve austrougarskog terora, od oko 330 stradalih u tom području. Crkveno zvono sa crkve je skinuto i odnešeno u topionicu. U Drugom svjetskom ratu, crkva je ponovo pretrpjela oštećenja. Crkvena arhiva u potpunosti je spaljena i uništena, kao i matične knjige, crkvene stvari, bogoslužbene knjige i inventar hrama. Porušen je spomenik žrtvama iz Prvog svjetskog rata, a dom žrtava pretvoren u ustašku komandu.
Opis[uredi | uredi kod]
U porti crkve nalaze se sljedeći objekti: crkva, dva parohijska doma, novoizgađena kapela povezana novoizgrađenim natkrivenim trijemom i Spomenik žrtvama iz Prvog svjetskog rata.
Crkva pripada tipu centralne kubične građevine, sa bočnim pijevnicama koje daju spoljašnosti siluetu slobodnog krsta, poligonalnom (petostranom) apsidom na jugoistočnoj i zvonikom na sjeverozapadnoj strani.
Vanjski gabariti crkve iznose: 12,20 m x 9,60 m. Na crkvi postoje tri portala. Unutrašnju organizaciju prostora crkve čine: priprata iznad koje se nalazi galerija; molitveni prostor (naos); oltarski prostor sa apsidom i zvonik.
Zvonik predstavlja monumentalni toranj kvadratne osnove postavljen na četiri ojačana stuba i visine oko 15 metara. Pokriven je kriškastom kupolom, sastavljenom od osam sferičnih polja. Kupola je postavljena na vitki, osmostrani tambur. Na vrhu kupole je postavljen krst. Naročito je obrađena i dekorirana strana zvonika koja odgovara ulaznoj fasadi. Osim ulaza, ističe se obrada bifore, okulusa i u zoni osmostranog tambura prozorski otvori. Od svog osnivanja u zvoniku je postavljeno samo jedno zvono, što je izuzetak, jer obično na ovakvim zvonicima biva postavljeno tri ili više zvona. Crkva je građena od opeke i kamena. Debljina vanjskih zidova crkve iznosi: 80 cm.
Ikonostas (širina 4,48 m, visina 7,30 m) crkve očuvan je u cjelosti in situ, a u stilskom pogledu odražava duh neoklasicizma. Izveden je početkom 20. stoljeća. Petnaest prizora, odnosno ikona, podijeljeno je u dvije zone, a dio ikonostasa sa dverima u tri. Ikone prve zone imaju pravougaoni okvir, dok su ikone druge zone polukružno završene. Kompozicija ikonostasa može se podijeliti u dvije horizontalne zone tematskog programa sa dverima i „velikim Raspećem” na vrhu.
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Crkva Uspenja presvete Bogorodice na Palama”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 11. 2021.
- ↑ „Jelena Božić, Srpske pravoslavne crkve u Sarajevu (1878-1918)”. Banja Luka, 1998.. Pristupljeno 9. 2. 2021.
Literatura[uredi | uredi kod]
- protođakon dr Simić, Pribislav. Crkvena umjetnost, pregled razvoja graditeljstva i živopisa. Beograd: 2000.
- protojerej-stavrofor Vasiljević, Momir. Stotinu godina hrama Uspenja presvete Bogorodice u Palama. Pale: 2009.
- Slijepčević, Đoko. Historija Srpske pravoslavne crkve. II knjiga, Od početka XIX vijeka do kraja Drugog svjetskog rata. Minhen: 1966. |korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića / Sarajevo; 1966|
- Papić, Mitar. Istorija srpskih škola u Bosni i Hercegovini. Veselin Masleša. str. 140. Sarajevo: 1978.
