Crkva Svete Trojice u Zemunu

Hram Svete Trojice u Zemunu

Crkva Svete Trojice, poznatija kao Svetotrojična crkva, je hram Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u Zemunu (Beograd). Posvećena je Svetoj Trojici. Njena gradnja je otpočela 1842. godine, na temeljima pređašnje srpske bogomolje.

Opis crkve

Nalazi se u Gornjoj varoši, prvom predgrađu Zemuna koje je zasnovano u poslednjoj deceniji XVIII veka. Crkva manjih dimenzija, sagrađena je na mestu pređašnje skromne bogomolje. Veliku zaslugu za podizanje ovog Pravoslavnog hrama imaju žitelji tadašnje Gornje varoši, koji su više decenija uporno nastojali da obezbede sredstva i dobiju saglasnost tadašnjih austrijskih vlasti i adminstracije, koja je na sve načine pokušavala da onemogući izgradnju hrama. Krajem 18. i početkom 19. veka populacija pravoslavnog stanovnišva Gornje varoši je prešla brojku od 1300 žitelja i bili su u stanju da sami finansiraju troškove izgradnje i izdržavanja sveštenika. Pored predmeta neophodnih za bogosluženja posedovali su poklonjenu ikonu Svete Trojice kojoj će posvetiti svoje pravoslavno zdanje. Konačno odobrenje za izgradnju crkve dobijeno je 1817. godine od austrijskog cara Franca.

Crkva je sagrađena u baroknom stilu po planovima Jozefa Felber i osveštana 1842.godine, a obnovljena je 1992. godine. Oslikavanje ikonostasa povereno je zemunskom akademskom slikaru Živojinu Petroviću, sinu kovačkog majstora Jovana, koji je obavljao zanatske poslove za ustaničku Srbiju. U hramu su sačuvani izvesni kultni predmeti, među kojima su ratarski i zidarsko-tesarski esnafski barjaci. U sastavu crkve 1799. god. osnovana je Srpska škola. Njenu parternu zgradu iz 1872. godine danas koristi Osnovna škola za odrasle. Crkva ima najlepše uređenu portu u Zemunu.

Protojerej ove crkve je sve do 1902. godine, bio Dimitrije Ruvarac, kada prelazi u Sremske Karlovce.

Arhitektura crkve

Arhitektonski, crkva je rešena kao jednobrodna građevina se dve plitke pevnice, zasvedena poluobličastim svodom ojačanim sa 4 luka. Apsida je polukružna, zasvedena četvrt-kalotom ojačanom sa dva poluluka, oslonjena na krajnji luk svoda. Sagrađena je u baroknom stilu, sa elementima klasicizma. U zapadnoj fasadi je uzidan barokni dvospratni zvonik-toranj pokriven metalnom „kapom“ i krstom na vrhu. Uglovi zvonika su ojačani pilastrima i lukovima oko prozora.

Iznad zapadnog portala se nalaze tri prozora, od kojih su dva slepa, naknadno oslikana. U sredini iznad venca se nalazi timpanon, a sa strane bazisa tornja su dva uprošćena krila. Obe bočne fasade su sa po 5 prozora, od čega su po tri srednja u nišama. Pored toga, sa svake bočne strane ispod drugog prozora se nalaze manji ovalni prozori, koji su naknadno otvoreni. Bifore su uokvirene konzolama i lukovima kakve nalazimo oko prozora i zvonika.

Ispod srednjih prozora su portali sa bočnih strana i po jedna vrata uokvirena ružičastim krečnjakom, a iznad njih su ispušteni venci na konzolicama. Na apsidi se nalaze tri prozora.

Unutrašnjost hrama se odlikuje upisanim krstom sa plitkim pevnicama. Pedesetih godina 19. veka oltar je izdvojen od naosa oslikanim ikonostasom, dok je naos parapetom podvojio levi i desni deo crkve iznad kog je hor sa dva noseća stuba, odvajajući tako pripratu od broda.

Ikonostas i freske

Ikonostas

Ikone na ikonostasu rađene su uljem na drvetu. Rezbarija je plitko rezana i sastoji se od vreža koje obrazuju medaljone sa lišćem. Stubovi su kanelirani, sa korintskim kapitelima i jonskim volutama od drveta. Stabla stubova su obojena u belo, a kapiteli zlatnom bojom. Sva rezbarija je pozlaćena.

Freske na zidovima hrama su slikane u tri navrata, prvi put posle izgradnje crkve a autor fresaka je bio Živojin Petrović. Godine 1933. izvršeno je čišćenje ikonostasa, restauracija zidnih slika i oslikane su nove. Slikar Andrej Bicenko, emigrant iz Rusije, u pevničkom prostoru je naslikao Hrista sa decom i Dete Hrista u hramu, zatim u naosu Hrista sa Samarjankom i kompoziciju Priča o milosrdnom Samarjaninu. Ponovno čišćenje ikona i fresaka, vršeno je 1991. godine, i urađena je pozlata ikonostasa. Slikar Dragan Stanković je tom prilikom oslikao kompozicije Bogorodica i Sveta Trojica u nišama na zapadnoj fasadi.

Literatura

1. Branko Najhold, Zemunske crkve, Trag, Zemun, 1993.,
2. Gojko Desnica, Zemun i prvi ustanak (1804-1813), Književni klub "Zemun", Zemun, 1975.,

Galerija

• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Glavni ulaz
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Bočni ulaz
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Pogled sa ugla ulica Svetotroične i Branka Pešića
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Bočni izgled crkve
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Porta crkve
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu-Pomoćna crkvena zgrada u porti crkve
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu- Hladnjak za predah u porti crkve
• 
  Svetotroična crkva u Zemunu- Zgrada škole

Vidi još

• Nikolajevska crkva
• Bogorodičina crkva (Zemun)
• Hariševa kapela

Spoljašnje veze

• J.Lazić, Crkva Svete Trojice u Zemunu
• Zvanični sajt Opštine Zemun: Religija i verske zajednice Arhivirano 2013-04-03 na Wayback Machine-u
• Kontakt sa hramovima Arhivirano 2012-01-26 na Wayback Machine-u
• Verski objekti pravoslavne crkve Arhivirano 2012-07-18 na Wayback Machine-u
• CRKVA SV. TROJICE U ZEMUNU