Crkva Sv. Georgija u Sopotnici
Crkva sv. Georgija u Sopotnici je hram Srpske pravoslavne crkve – Dabrobosanska mitropolija, u opštini Novo Goražde. Proglašena ja za nacionalni spomenik BiH. [1]
Lokacija[uredi | uredi kod]
Smještena je u naselju Donja Sopotnica u podnožju brda Gradina, uz magistralni put Goražde – Višegrad.[2]
Historija[uredi | uredi kod]
Na ktitorskom natpisu veličine 125x21,5 cm stoji da ju je podigao Stjepan Vukčić Kosača:
V ljeto 1446. god. az rab Hristu Bogu gospodin Herceg Stefan vazdvigoh hram svetoga velikomučenika Hristova Georgija mole (se) jemu da pomolit se za mnje grešnom Vladice moemu Hristu.
U drugom natpisu se bratstvo manastira obavještava o zamonašenju kaluđera Isaije. Natpis je sačinio Vasilije Ivanović, kaluđer, a po osobinama jezika i pisma (stil pisma, način ligiranja i duktus slova) datuje se u 15-16 vijek.
Ase pisa Vasilije Ivanovik, bratie tako glet gdje iže ostavit otcai mater mene radi p(a) az budu emu mati I otac. Isai est moi učenik se slišav (?) ostaviv otca I mater, I bih Bogu edinomu rob, prostate me obratie
.
Ovaj natpis potvrđuje da je crkva svetog Georgija u to vrijeme bila manastir. Manastirski karakter crkve potvrđuje i prvi popis stanovništva u Bosanskom sandžaku iz 1468/69. godine kao i prvi poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina iz 1477. godine koji govori da crkva raspolaže znatnim zemljišnim posjedom.
Crkva je bila proširena za vrijeme patrijarha Makarija Sokolovića (druga polovina 16. vijeka - u periodu kada je osmanska uprava dozvoljavala popravku i proširenje hrišćanskih bogomolja). Zvonik je prigrađen krajem 19. Vijeka.
U manastiru je između 1519. i 1526. godine radila štamparija Božidara Goraždanina, koja je neposredno po osmanskoj okupaciji, snabdijevala crkve i manastire bogoslužbenim knjigama. Pod okriljem crkve štampane su u 16. vjeku tri knjige: Služabnik (ili Liturgijar), Psaltir sa Posledovanjem i Časlovcem i Molitvenik (ili Trebnik). Po preseljenju štamparije u Rumuniju, tridesetih godina 16. vijeka, vršen je i prepisivački rad. Zna se da je 1550. godine prepisano Četverojevanđelje.
Crkva je oštećena u ratu 1992-1995 godine i obnovljena u periodu od 2000-2002. godine.
Opis[uredi | uredi kod]
Građena je u nekoliko faza. Najstariji dio sličan je prvoj crkvi svetog Stjepana u Šćepan Polju, ali ne ponavlja oblik slobodnoga grčkoga krsta, nego se krst sužava u sjevernome i južnome kraku, dok se zapadni - narteks i istočni - prezbiterij, produžavaju. Istočni dio završava polukružnom apsidom. Ta je crkva bila nadsvođena prelomljenim, izrazito visokim svodom ojačanim pojasnicama i bila je bez kupole. Naknadno, ali ne dugo nakon gradnje crkve, dozidana je kapela u sjeveroistočnome dijelu, uglavljena između sjeverne pijevnice i oltarske apside iz koje se ulazilo u taj jednostavni pravougaoni paraklis. Dok se tom prigradnjom nije bitnije utjecalo na izmjenu crkvenoga prostora, intervencija iz 16. stoljeća ga je u dosta velikoj mjeri promijenila. Tada je zbog želje da se prostor crkve poveća, zapadni dio dograđen i preuređen u veći nadsvođeni narteks.[2]
Arheologija[uredi | uredi kod]
Arheolozi su pronalaskom temelja manastirskog konaka potvrdili njegovo postojanje.
Tri ugrađene ploče iz rimskog perioda[uredi | uredi kod]
U neposrednoj blizini crkve je nalazište iz rimskog perioda koje je predstavljalo jednu od putnih stanica ili manji vojni logor (veksilaciju). Od ostataka naselja i nekog svetilišta koje se vjerovatno tu nalazilo, do danas su sačuvana tri spomenika- ploče koje su uzidane u zidove crkve.
Dvije mermerne ploče sa epigrafskim oznakama od skraćenica i brojeva, koje predstavljaju posvete bogovima, uzidane su u oltarskoj prostoriji, na njenim bočnim zidovima. Mermerna ploča veličine 47x44 cm sa skraćenicama i brojevima: I.O.M.Cor. (CIL.III 837=13856), i druga mermerna ploča veličine 59x41 cm sa skraćenicama i brojevima: TERM(ino) (C.III 8371=13856),
Na trećoj ploči od crvenkastog mermera, na vanjskoj južnoj fasadi, u bareljefu visine 79 i širine 64 cm, prikazano je rimsko božanstvo Merkur.
Četvrti rimski spomenik, prema navodima istraživača Arthura Evansa s kraja 19. vijeka i koji je predstavljao bareljef orla izrađenog u porfiritskom mermeru, nestao je prilikom obnove crkve krajem 19. vijeka.
Nekropola stećaka[uredi | uredi kod]
Crkva je podignuta na prostoru nekropole sa stećcima, na kojem je i nakon izgradnje crkve nastavljeno ukopavanje. Nekoliko stećaka sa natpisima je ugrađeno u zid crkve. Na jednom je natpis koji objašnjava da pod njim leži knez Radoslav Širinić.
Literatura[uredi | uredi kod]
- Danilo Dželetović, Istorija i stradanje Hercegove crkve, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sarajevo, 2007.
- Zdravko Kajmaković, Naše starine XIV-XV, Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture prirodnih znamenitosti i rijetkosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1981. - Drina u doba Kosača
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Crkva sv. Georgija u Sopotnici”. kons.gov.ba. Pristupljeno 13. 10. 2016.
- ↑ 2,0 2,1 „Tatjana Mićević-Đurić, Valerija Soldo-Rešetar - Likovne umjetnosti i obitelj Kosača”. Filozofski fakulte, Mostar, 2017.. Pristupljeno 19. 11. 2023.
