Crkva Pokrova Presvete bogorodice u Rudicama (Novi Grad)

Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Rudicama nalazi se u opštini Novi Grad, Bosna i Hercegovina. Pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi, i Eparhiji banjalučkoj. Sa školom/parohijskim domom, proglašena je za nacionalni spomenik BiH.

Lokacija

Naselje Rudice nalazi se oko 6,2 km južno od Novog Grada, uz rijeku Unu i željezničku prugu Bosanski Novi – Bihać.

Historija

Vrijeme austrougarskog upravljanja Bosnom i Hercegovinom (period 1878–1918) karakterizira intenzivna izgradnja, čime nova uprava nastoji zadovoljiti potrebe vlasti i stanovništva. Kulturni razvoj Bosne i Hercegovine u to doba nije zaostajao u odnosu na druge pokrajine Austro-Ugarske monarhije, a arhitektura eklektike, odnosno arhitektura historicizma u Bosni i Hercegovini je dala brojna i kvalitetna ostvarenja u smislu interpretacije evropskih stilova.

Školska zgrada u Rudicama sagrađena je 1882. godine na zemljištu koje je Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine dodijelila Crkvenoj opđtini, kao i korištenu mostovsku drvenu građu za izgradnju crkve, koja će se 1886. početi graditi pored školske zgrade.

Crkva je podignuta oktobra 1888. godine, uz pomoć i sredstava iz blagajne Cara Franje Josifa. ali je srušena zbog nesolidne gradnje. Ponovo je podignuta 1902. godine, za četiri mjeseca.

Opis

Vanjske dimenzije crkve su cca 15,54 x 8,39 metara. Crkveni zvonik, kvadratne osnove (3,10 x 3,10m) na 40 cm od izlaska iz krovne ravni prelazi u osmougaoni tambur visine oko 3 metra, a u svakoj stranici je postavljen prozor sa polukružnim završetkom, visine cca 0,50 x 1,85 m. Unutar prozorskih otvora su postavljene metalne žaluzine. Završeci zidnih ravnina tambura, u geometrijskoj formi međusobno spojenih kružnih segmenata, su naglašeni bogato profiliranim vijencem. Lukovica kupole je izvedena od 8 kriškastih segmenata, a na vrhu lukovice je postavljen krst (ukupne visine cca 1,80m). Ukupna visina crkve iznosi cca 15,70 metara.

Ikonostas je izradio Ljubomir Gajić, akademski slikar iz Banje Luke 2008. godine i riječ je o manje razvijenom tipu ikonostasne pregrade. Ikone su izrađene u maniru ruskih ikona sa kraja 19. i početka 20. stoljeća, tehnikom ulje na platnu. Konstrukcija ikonostasa je jednostavna i izvedena u drvetu. Ukupne dimenzije ikonostasa su dužina 5,4 m i visina 4 m. Program ikonostasa je jednostavan, podjeljen u dva pojasa.

Neobičnost i rijetkost kod ove crkve, u odnosu na upotrebljeni arhitektonski vokabular primjenjen kod ostalih pravoslavnih crkava iz austrougarskog perioda na prostorima BiH, jeste upotreba prozora oblika četvrtine kruga na bočnim rizalitnim istacima crkve.

Unutar kompleksa sa crkvom i školom, podignut je i spomenik kralju Aleksandru Karađorđeviću (obnovljen 2008. godine), na mjestu gdje je nekada ranije postojao.

Na crkvi su u znatnoj mjeri primjetna oštećenja na fasadnim platnima, prouzrokovana vlagom.

Literatura

• Ljiljana Ševo, Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine, Glas srpski, Grad Banja Luka, Banja Luka, 2002.