Charles Wright Mills
| Čarls Rajt Mils | |
 | |
| Rođenje | 28. avgust 1916. Vejko |
|---|---|
| Smrt | 20. mart 1962. Njujork |
| Polje | sociologija |
Čarls Rajt Mils (engl. Charles Wright Mills; 28. avgust 1916. - 20. mart 1962.) bio je američki sociolog i profesor sociologije, koji je, pored Hansa H. Gerta, popularizovao teorije Maksa Vebera u Sjedinjenim Američkim Državama. Mils je zapamćen po knjigama "Elita vlasti", "Beli okovratnik" i "Sociološka imaginacija".
Milsa je posebno zanimala odgovornost i uloga intelektualaca nakon Drugog svetskog rata, i promovisao je ideju da naučnici ne bi trebalo da budu samo nezainteresovani posmatrači, već bi trebalo da utvrde svoju društvenu odgovornost. Bio je zabrinut za etiku svojih kolega sociologa, smatrajući da često ne uspevaju da utvrde moralno vođstvo, čime predaju svoju društvenu odgovornost ljudima nekvalifikovanim za preuzimanje vodećih pozicija.
Biografija[uredi | uredi kod]
Detinjstvo i obrazovanje (1916-1934)[uredi | uredi kod]
Čarls Rajt Mils rođen je u gradu Vejko u američkoj saveznoj državi Teksas 28. avgusta 1916. godine, i ostao je u Teksasu do svoje 23. godine.[1] Njegov otac Čarls je radio kao prodavac osiguranja, dok je njegova majka Frensis ostajala kod kuće kao domaćica.[1] [2] Njegova porodica se stalno selila tokom njegovog odrastanja, što je za rezultat imalo to da on vodi relativno izolovan život sa malo trajnih veza.[3] Mils je završio Srednju tehničku školu u Dalasu 1934. godine.[4]
Godine studiranja (1935-1942)[uredi | uredi kod]
Mils je prvobitno pohađao Univerzitet A&M u Teksasu, ali je odustao nakon prve godine i zatim diplomirao sociologiju i magistrirao filozofiju na Univerzitetu u Ostinu u Teksasu 1939. Do trenutka kad je diplomirao, njegovi radovi su bili objavljivani u dva vodeća sociološka žurnala.[5] Dok je studirao, upoznao je svoju prvu ženu, Doroti Helen Smit, i oženio se njom 1937 godine. Razveli su se 1940, pa opet venčali 1941, a njihova ćerka Pamela rođena je 1943. godine.[1] Mils je doktorirao sociologiju na Univerzitetu u Viskonsinu 1942. godine.[1] Nakon toga napušta Viskonsin jer je postavljen za prpfesora sociologije na Univerzitetu u Merilendu.
Rana karijera (1942-1956)[uredi | uredi kod]
Dok je radio kao profesor na univerzitetu u Merilendu do 1945. godine, Milsova zainteresovanost i umešanost u američku politiku je rasla. Postao je prijatelj sa trojicom istoričara sa kojima je sarađivao u ovom periodu Drugog svetskog rata na mnogim temama, a rezultat toga bilo je to što je svaki od njih pisao o mnogim savremenim problemima rata i njihovim uticajem na američko društvo.[1]
Mils se 1945. seli u Njujork, ujedno se razdvajajući od svoje žene, od koje se razveo 1947. U Njujorku je dobio poziciju saradnika u istraživanju na Univerzitetu Kolumbija. Tokom tog vremena napisao je i svoju knjigu "Beli okovratnik", koja je konačno objavljena 1951. Mils se 1947. oženio svojom drugom ženom, sa kojom je 1955. dobio ćerku. Nakon semestra predavanja na Univerzitetu u Čikagu 1949, Mils se vraća na Univerzitet Kolumbija, gde je prvi put unapređen 1950, a drugi 1951.[6] Mils se sa porodicom preselio u Kopenhagen 1956-57, kako bi tamo radio kao profesor, ali se nakon razvoda 1957. nazad vraća sam.[7]
Starost i smrt (1958-1962)[uredi | uredi kod]
Mils se oženio svojom trećom ženom i nastanio u Okrugu Rokland u Njujorku 1959, a njihov sin se rodio 1960. godine.[7] U avgustu 1960. godine proveo je neko vreme na Kubi, gde je intervjuisao Fidela Kastra, koji je priznao da je čitao Milsovu knjigu "Elita moći".[7]
Mils je opisivan kao čovek u žurbi, i pored njegove ubrzane prirode, on je u velikoj meri poznat po svojoj borbenosti. I njegov privatni život, sa tri braka, sa po detetom iz svakog, i nekoliko afera, i njegov profesionalni život, u kojem je izazivao i kritikovao mnoge od svojih profesora i saradnika, svakako se mogu okarakterisati kao "burni".
U jednoj od Milsovih biografija, napisanoj od strane Luisa Horovica, autor piše o Milsovoj svesti o svojoj bolesti srca i spekuliše da je to uticalo na to kako je živeo. Mils je opisivan kao neko ko je radio brzo, ali efikasno. To je možda rezultat njegove svesti o tome da neće dugo živeti zbog stanja svojeg srca.[8]
Mils je doživeo 4 srčana udara tokom života, i od četvrtog je umro 20. marta 1962. godine.[9]
Umni rad[uredi | uredi kod]
Književna dela[uredi | uredi kod]
Najznačajnija su tri dela – "Beli okovratnici: američke srednje klase", potom "Novi ljudi moći: američke radničke vođe", i "Elita moći", njegovo najpoznatije delo.
"Beli okovratnici: američke srednje klase" (1951)[uredi | uredi kod]
Ovo delo je studija američke srednje klase, koje objašnjava nastanak "nove klase" - "belih okovratnika". Kategorija otuđenja je glavna teorijska osnova Milsove analize »belih okovratnika«, koji su u suštini moderni robovi velikih korporacijskih sistema jer zapošljavanjem prodaju ne samo svoju radnu sposobnost nego i svoju ličnost, gube sve individualne odlike nezavisnosti, u večitom su strahu od gubitka posla pa brižljivo i bespogovorno obavljaju rutinske poslove u »timu eksperata« i tako u klasnu strukturu savremene Amerike unose niz novih psiholoških osobina poput apsolutne poslušnosti višim hijerarhijskim krugovima korporacije i društva, sebičnosti, ulagivanja šefovima, cinkarenja drugog da bi mu se preotelo radno mesto ili dobila povišica i sl.[10]
"Novi ljudi moći: američke radničke vođe" (1948)[uredi | uredi kod]
Zaključak ovog dela je da se rad odrekao svoje tradicionalne uloge i pomirio sa životom unutar kapitalističkog sistema.
"Elita moći" (1956)[uredi | uredi kod]
Mils u ovom delu opisuje veze između političkih, vojnih i ekonomskih elita, napominjući da dele zajednički pogled na svet- da moć počiva u centralizaciji vlasti u okviru elita društva.
Kritika američkog društva[uredi | uredi kod]
Čarls Rajt Mils predstavlja, van svake sumnje, najzanimljiviju figuru u američkoj sociološkoj misli XX veka. Izrazito levičarskog opredeljenja, podvrgao je oštroj kritici celokupno američko društvo na način koji je odudarao od stavova dotadašnjih kritičara. Stoga je na sebe još za života navukao gnev svojih akademskih kolega, a i šire američke javnosti.
Mils je sebe smatrao ne samo naučnikom nego i humanistom. Verovao je da se glavna misija nauke, pa u tom smislu i sociologije, sastoji u tome da služi ljudima i bori se protiv raznih oblika društvene nepravde. Sociologija – govorio je Mils – ima oslobodilačku funkciju za čoveka, ona mora da leči ljudske tegobe, a ne samo da ih objašnjava. Iako, po sopstvenim rečima, nije bio marksista, cenio je Marksov metod analize kapitalističkog društva XIX veka smatrajući da nijedan ozbiljan sociolog koji istražuje savremeno buržoasko društvo ne može da prenebregne značaj Marksovih naučnih dometa. Polazeći od takvih načela Rajt Mils je svakako najveći kritički analitičar kapitalizma XX veka, tačnije američkog kapitalizma kao njegove najizrazitije i najviše razvijene forme. Suštinu Milsovih istraživanja čini kritička analiza srednjih slojeva i američke elite.
Mils je smatrao da savremeno američko društvo nikako nije demokratsko, jer je hladna racionalnost korporacije čak i od vanredno dobro plaćenog službenika napravila čoveka koji prestaje da razmišlja svojom glavom (»vedro raspoloženi robot«) a porast tehničkog i materijalnog obilja doprineo je da ekonomska racionalnost više nije bila instrument proširenja čovekove slobode. Rađa se – pisao je Mils – novi tip racionalnosti bez uma koji postaje karakteristika civilizacije masovne proizvodnje, masovne potrošnje, masovne kulture i masovne dokolice (cveta industrija zabave koju Mils s pravom naziva opakom industrijom zaglupljivanja).
Iz svega rečenog američki kapitalizam, po Milsu, jeste idejno dezorijentisano društvo i duboko moralno rastočeno. Mils ga naziva društvom organizovane neodgovornosti želeći da ukaže na rastući jaz između ogromne moći elite i potpune bespomoćnosti mase.
Čarls Rajt Mils je u značajnoj meri uzburkao sociološku akademsku javnost svojom pojavom. Isto tako, u značajnoj meri je oplemenio američku tradicionalnu i tvrdokornu sociologiju duboko humanističkim principima. Mils je svojim celokupnim delom izvršio ogroman uticaj na generaciju mladih Amerikanca koja je odrastala tokom šezdesetih godina kada se formira nova levica. Otpori vijetnamskom ratu rasteruju opasnu žabokrečinu ustajalog građanskog društva samodovoljnosti i blagostanja. Iako pokreti mladih protiv rata i američke hegemonije, ali i društvene hipokrizije prema kojoj su vrline javne a poroci tajni, nisu direktno inspirisani Milsom i njegovim delom, ipak su odjeci toga dela doprli do svesti američke omladine tog vremena. Takođe, Mils je izvanredno pokazao militarističku prirodu američkog kapitalizma.[11]
Nagrada "Čarls Rajt Mils"[uredi | uredi kod]
Društvo za proučavanje socijalnih problema (engl. The Society for the Study of Social Problems) ustanovilo je nagradu "Čarls Rajt Mils" 1964. godine za knjigu koja "na najbolji način oslikava izuzetno istraživanje u oblasti društvenih nauka i veliko razumevanje pojedinca i društva u okviru tradicije istaknutog sociologa Čarlsa Rajta Milsa".
Neki od dobitnika nagrade "Čarls Rajt Mils"[uredi | uredi kod]
| Godina | Ime dobitnika | Naziv knjige |
|---|---|---|
| 2014 | Laurence Ralph | Renegade Dreams: Living Through Injury in Gangland Chicago |
| 2013 | Nancy DiTomaso | The American Non-Dilemma: Racial Inequality Without Racism |
| 2012 | Cybelle Fox | Three Worlds of Relief: Race, Immigration, and the American Welfare State from the Progressive Era to the New Deal |
| 2011 | Shamus Rahman Khan | Privilege: The Making of an Adolescent Elite at St. Paul’s School |
| 2010 | Mark Hunter | Love in the Time of AIDS: Inequality, Gender, and Rights in South Africa |
| 2009 | Mario Luis Small | Unanticipated Gains: Origins of Network Inequality in Everyday Life |
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Mills, C. Wright (2000). C. Wright Mills: Letters and Autobiographical Writings. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN 0520211065.
- ↑ Ritzer, George (2011). Sociological Theory. New York, NY: McGraw Hill. str. 215–217. ISBN 9780078111679.
- ↑ Crossman, Ashley. „C. Wright Mills”. The New York Times Company. Pristupljeno 4 October 2012.
- ↑ Short biography of C. Wright Mills published in the Dictionary of Modern American Philosophers in 3 volumes by Thoemmes Press, Bristol, UK, 2004
- ↑ id=tcIr4x7s49AC&dq=c+wright+mills+%22university+of+maryland%22&source=gbs_navlinks_s C Wright Mills An American Utopia By Irving Louis Horowitz, p. 40
- ↑ Daniel Geary (2009). Radical ambition: C. Wright Mills, the left and American social thought. ISBN 0-520-25836-3. »In early 1946, he was appointed assistant professor at Columbia College«
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Mills, C. Wright (2000). C. Wright Mills: Letters and Autobiographical Writings. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN 0520211065., p.312
- ↑ Horowitz, Irving L. C. Wright Mills: An American Utopian. New York: Free Press, 1983. p. 81
- ↑ edited; Sica, with introductions by Alan (2005). Social thought : from the Enlightenment to the present. Boston: Pearson/Allyn and Bacon. ISBN 0-205-39437-X.
- ↑ http://www.republika.co.rs/416-417/25.html
- ↑ http://www.republika.co.rs/416-417/25.html
