Prijeđi na sadržaj

Bugarska egzarhija

Izvor: Wikipedija
Teritorija pod jurisdikcijom Bugarske egzarhije (1870—1878)

Bugarska egzarhija (bug. Българска екзархия) je bila autokefalna bugarska nacionalna [1][2] crkva, osnovana 28. februara 1870. godine.[3][4]

U periodu 18701918. i 19411944. njena jurisdikcija je obuhvatala teritorije koje danas pripadaju različitim državama: celu teritoriju današnje Bugarske, Severne Makedonije i delove Grčke (Egejska Makedonija), Turske (Istočna Trakija), Srbije (region Niša, Pirota i Vranja), Albanije (Mala Prespa) i Rumunije (Severna Dobrudža).

Bugarskoj egzarhiji je 1950. godine promenjen naziv u Bugarska pravoslavna crkva, koji nosi i danas.

Pozadina

[uredi | uredi kod]

Carigradska patrijaršija je potiskivala slovenski jezik pri bogosluženju i narodne verske običaje, a na episkopska mesta je postavljala samo Grke. To je bila politika helenizovanja. Pošto je u Srbiji postepenim sticanjem državne samostalnosti nacionalizovana i crkvena uprava, Sloveni koji su ostali u sastavu Otomanske carevine su počeli da traže svoja nacionalna prava u crkvenom životu. U prvom redu Slovene sveštenike i slovenski jezik u crkvi. U toku borbe oko toga došlo je do većeg zahteva: da se slovenski krajevi i njihov pravoslavni narod izluče ispod vlasti carigradske patrijaršije.[5]

Osnivanje

[uredi | uredi kod]
Delegati Prvog crkovno-narodnog sabora (Carigrad, 1871)

Početkom druge polovine XIX veka Bugari su zatražili uspostavljanje crkvene autokefalnosti. Taj je pokret pomagala naročito Rusija, a protivilo se grčko sveštenstvo, koje nije htelo da udovolji bugarske zahteve.

Suočen sa rastućim nezadovoljstvom i nemirima u Osmanskoj Imperiji, sultan je obnarodovao 28. februara 1870. ferman o osnivanju od carigradske patrijaršije nezavisna, slovenske egzarhije sa sedištem u Carigradu. U njen sastav su imale ući one eparhije u Meziji, Trakiji i Makedoniji, u kojima je to želelo dve trećine naroda. U praksi, ovaj egzarhat je postao bugarska crkvena organizacija. Zbog toga su se neki vratili pod vlast carigradske Crkve, koja je počela da dozvoljava slovensko bogosluženje. Srbija i Crna Gora su uz pomoć Rusije privolele carigradsku patrijaršiju da preda episkopska mesta u Prizrenu, Skoplju i Debru Srbima.[5]

Pravoslavni sabor u Carigradu 10. septembra 1872. godine, sazvan na inicijativu vaseljenske patrijaršije, osudio je bugarski egzarhat zbog filetizma, „jeresi koja stavlja nacionalnu ideju iznad jedinstva vere“.[6]

Delovanje u Makedoniji

[uredi | uredi kod]
Proslava 25-godišnjice od izbora bugarskog egzarha Josifa I u Debru, 1902.
Pravoslavni bugarski sveštenici i VMRO komite.

Počev od osnivanja Bugarske egzarhije i dobijanja jurisdikcije nad teritorijom Makedonije, a i zbog delovanja pro-bugarske VMRO, bugarski Egzarhat je nastojao da spreči funkcionisanje Srpske crkve u delu Stare Srbije koji uglavnom obuhvata današnju Severnu Makedoniju. Do balkanskog rata i proterivanja Bugara iz Stare Srbije, Bugarska egzarhija je često (sa pomoću VMRO komita) sprovodila likvidacije srpskih svećenika i učitelja.

Neposredni efekat podele Makedonije u balkanskim ratovima 1912-1913 bio je anti-bugarska kampanja u oblastima pod srpskom i grčkom vlašću. Srbija je proterala sveštenike i učitelje Bugarske egzarhije, i zatvorila bugarske škole i crkve (bilo je 641 škola i 761 crkva).[7] Obnovom srpske vlasti 1918, ponovo su proterani bugarski nastavnici i sveštenstvo egzarhije, bugarski jezik je zabranjen, sve knjige i znaci na bugarskom jeziku uklonjeni, sva bugarska društva i organizacije raspuštene, a srbizacija prezimena sprovođena, tako da Stankov postaje Stanković, a Atanasov ulazi u knjige kao Atanacković.[7]

Izvori

[uredi | uredi kod]
  1. Stephen A. Fischer-Galaţi - „Man, state, and society in East European history“, 1970, Praeger, s. 200 („...and in 1870 it established a Bulgarian national church (Bulgarian Exarchate)“)
  2. L. S. Stavrianos, Traian Stoianovich - „The Balkans since 1453“, 2000, C. Hurst & Co. Publishers, s. 371 („BULGARIAN EXARCHATE The first great victory for Bulgarian nationalism was the establishment in 1870 of a national church known as the exarchate.“)
  3. "Bulgarian Orthodox Church", Encyclopædia Britannica: "The struggle for an independent Bulgarian church, begun late in the 18th century, culminated in the establishment in 1870 of a Bulgarian exarchate." (en)
  4. L. S. Stavrianos, Traian Stoianovich, "The Balkans since 1453", "Bulgarian Exarchate", p. 371: "The first great victory for Bulgarian nationalism was the establishment in 1870 of a national church known as exarchate." (en)
  5. 5,0 5,1 Grigorije Mikić, Srpska Crkva u kraljevini Srbiji i Staroj Srbiji i Makedoniji
  6. Fotiev, C. The Living God, Overseas Publications Interchange, London, 1989. str. 343
  7. 7,0 7,1 Ivo Banac, "The Macedoine", "The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics", Cornell University Press, 1984, pp. 307-328. (en)

Povezano

[uredi | uredi kod]