Bitka u Lašvi 1415.
-en.svg)
Bitka u Lašvi 1415. bila je sukob ugarske i osmanske vojske na teritoriji Kraljevine Bosne i prelomni događaj u nizu historijskih događaja koji su doveli do konačnog pada srednjovjekovne Bosne pod Osmansku vlast. Osim ishoda bitke, za koji se znalo da se završio porazom ugarske vojske, sve ostale pojedinosti o okršaju bile su dugo vremena predmet rasprave. Smatralo se da se bitka odigrala u Makljenovcu kod današnjeg Doboja.[1]
Da se sukob desio u župi Lašvi, u Srednjoj Bosni, može se zaključiti na osnovu dva dokumenta iz 1416. godine. U jednoj ispravi od 27. jula 1416. godine istaknuto je da su se barones ac milites et clientes predicti regni nostri Hungarie borili pro Christiane plebis tuitione in regni nostri Bozne in provincia Laswa. (27. juli 1416 - Zsigmondkori oklevéltár, 5.2146. U drugom dokumentu od 16. jula 1416. zagrebačkog biskupa Eberharda kaže se - “in provincia Las[va] regni Bosne”.[2]
Pritisnut od Žigmunda Luksemburškog i njegovih velikaša, Hrvoje Vukčić Hrvatinić je početkom 1414. godine poslao izaslanstvo na čelu sa svojim protovestijarom, Dubrovčaninom Mihailom Kabužićem, na sultanov dvor u Jedrene, odakle je trebao dovesti osmanske trupe. Sandalj Hranić Kosača se pokušao suprotstaviti s bosanskom vojskom, ali kada je vidio da ne može odbraniti i zadržati prolaze, pustio ih je da uđu u Bosnu. Osmanlije su 5. jula došli do Uskoplja gdje su se podijelili. Jedan dio njihove vojske krenuo je dolinom rijeke Bosne prema Dubočcu, drugi je krenuo prema Zagrebu, dok je treći ostao u Uskoplju. Ciljevi su im prvvenstveno bili posjedi pod vlašću ugarskog kralja. Oko 20.000 konjanika izvršilo je pohod na Dalmaciju do Senja, Istru i Slavoniju. U martu 1415. upali su u zemlje kneza Nikole Frankopana, odakle su odveli 12.000 zarobljenika, među njima i 200 plemkinja. O njihovim akcijama se znalo početkom maja 1415. godine u Udinama u Furlaniji, gdje se u izvodu iz protokola gradskog vijeća Udina navodi da je veliko mnoštvo Osmanlija krenulo protiv kršćana te da su stigli do Ljubljane.
U Bosni se u to vrijeme pojavio bivši kralj Tvrtko II Kotromanić.[2] Njega su doveli Osmanlije, verovatno po Hrvojevoj želji, da bi potisnuo Ostoju, koji se još uvek vjerno držao prema Žigmundu. Tvrtko se držao u jednom delu zemlje, i čuvan od Osmanlija širio krug svojih pristalica. Već u avgustu je imao na svojoj strani Pavla Radenovića i preko poslanika saobraćao s Dubrovčanima. [3]
Iz ovog vremena potiče jedno pismo u dubrovačkom arhivu u kome se navodi da Osmanlije u Bosanskom kraljevstvu neće nikoga pljačkati jer su te oblasti pokorne i daju harač (dohodak, tribut) turskom sultanu kako bi se očuvale. Dubrovčani dalje pišu da se kralj Ostoja, ne usudivši se pouzdati u Osmanlije, zatvorio u svoje tvrđave, da je Sandalj Hranić Kosača, držeći se vjerno prema Žigmundu, bio primoran otkupljivati se skupim darovima, te da je i srpski despot Stefan u miru s Turcima na svim svojim granicama. Dubrovačka vijest, da su oblasti Bosanskog kraljevstva pokorne i da plaćaju tribut (dohodak) osmanskom sultanu, predstavlja prvi pouzdan podatak o tome da su bosanski vladar i velikaši postali osmanski tributari. Nema potvrde koji je od dva bosanska kralja pristao na takvu poziciju, a većina autora se opredjeljivala za Tvrtka II, jer su ga oni tada i doveli u Bosnu. Logično je i da se kralj Ostoja prvi obavezao davati harač, jer ga Turci u narednom periodu nisu ometali, nije sudjelovao u predstojećem sukobu na ugarskoj strani i ostao je na prijestolju onda kada su svi sukobi bili okončani.
Kralj Žigmund je u februaru 1415. preduzeo jedan pohod protiv hercega Hrvoja, a pnda je izdao vlastima uputstvo za ratni pohod protiv Osmanlija u Bosanskom kraljevstvu. U svojoj povelji od 12. augusta 1415. godine istakao je da su snage Osmanlija napale i potčinile "njegovo Bosansko kraljevstvo" te ga primorale da za odbranu uputi brojnu vojsku s mnogim ugarskim baronima, vitezovima i prvacima. Dok se ugarska vojska spremala, Osmanlije su bez otpora stizali do Kranjske i dalje na zapad. U međuvremenu u Bosnu su pristigle svježe osmanske snage iz Skoplja.
Dvije vojske su se susrele u župi Lašvi, u drugoj polovini jula. Bosanska vojska nije uzela učešče u bici. To ne znači da turske pristalice među bosanskom vlastelom, prije svega Hrvoje i Pavlovići, kao i kralj Tvrtko II, nisu bile prisutne u Lašvi. Sukob se završio porazom Ugara i gotovo svi zapovjednici su pali u tursko ropstvo ili u ruke Bosanaca, verovatno Hrvoja. Ivan Gorjanski, teško ranjen, nekoliko godina proveo je u zatvoru, dok se bjekstvom nije sretno spasio. Ivana Morovićkog Osmanlije su odveli u Zvečan na Kosovu, gdje je u tamnici proveo preko četiri godine, dok se nije velikom svotom od 40.000 zlatnih forinti odkupio.[4] Ban Pavle Cupor je zarobljen, i po Hrvojevom nalogu, u volovskoj koži bačen u rijeku.[5] Na ugarskoj strani učestvovali su i neki Bosanci, prije svega Hrvoje i Pavlovići.[4]
Sultan je potvrdio Ostoju za kralja Bosne, tako da je Tvrtko II bio ponovo prisiljen da se povuče. Zarobljeni ugarski komandanti su tajno poručivali da su Ugri potpuno izgubili Bosnu. Žigmund više nikada nije kročio u Bosnu i najviše što je docnije postizao bilo je priznavanje vazalske vjernosti, od strane bosanskog kralja najčešće uporedo s istom obavezom prema sultanu. Hrvoje se držao po strani okupljen planovima da uz pomoć Venecije ili napuljske kraljice ponovo zavlada Splitom i ostrvima koja je kralj Žigmund ustupio Dubrovčanima. Ostoja i Sandalj su skovali zaveru s ciljem da se oslobode Pavla Radenovića, prema kome je Ostoja imao puno razloga da bude neprijateljski raspoložen, jer je Pavle stao na stranu njegovog suparnika Tvrtka II.
- ↑ „Svetozar Ćorović: Istorija srpskog naroda - Bosna kao stožer nove srpskohrvatske države”. INTERNET IZDANJE IZVRŠNI PRODUCENT I POKROVITELJ Tehnologije, izdavaštvo i agencija Janus Beograd, novembar 2001. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ 2,0 2,1 „Emir O. Filipović: Bosansko kraljevstvo i Osmansko carstvo (1386-1463)”. Orijentalni institut Univerziteta u Sarajevu, 2019.. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Sima Ćirković: STORIJA SREDNJOVEKOVNE BOSANSKE DRŽAVE”. Beograd, 1964.. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ 4,0 4,1 „Prilog o djelovanju kneza i vojvode Petra Pavlovića u bosanskougarskim sukobima početkom XV vijeka”. Istorijski časopis, knj. LXVI (2017) str. 173–208. Arhivirano iz originala na datum 2018-07-21. Pristupljeno 9. 10. 2024.
- ↑ „Poviest Bosne”. Internet archive - Univerzitet Toronto. Pristupljeno 9. 11. 2023.