Prijeđi na sadržaj

Bijeli spasilac

Izvor: Wikipedija

Bijeli spasilac (engl. white savior) je tipski lik koji se javlja u političkim diskursima i umjetničkim djelima.

Politika

[uredi | uredi kod]

Motiv bijelog spasilaca po prvi put se javlja u Evropi 19. vijeka kao dio kolonijalističkog i imperijalističkog narativa, a zasnovan je na ideji bijele superiornosti odnosno dužnosti da "spašavaju" ostale rase od ekonomske, kulturne i društvene nazadnosti. Po takvoj zamjeni teza ulogu agresora i okupatora mijenja ona plemenitog osloboditelja i civilizatora. Jedan od reprezentativnih primjera ovog načina razmišljanja je poema Breme bijelog čovjeka (engl. The White Man's Burden, 1899) engleskog književnika Rudyarda Kiplinga. Uz ekonomske razlike i tehnološku premoć, za argumente su intenzivno korištene i razlike u rodnim odnosima, prilikom čega se uvelike oslanjalo na stereotipove o "potlačenim nebjelačkim ženama" (osobito muslimanskim i indijskim). Porijeklo ovih stereotipova historičari datiraju u drugu polovinu 19. vijeka, kada su Britanija i Francuska počele potiskivati Turke u Sjevernoj Africi odnosno mogulsku dinastiju u Indiji. Ranija percepcija muslimanskih muškaraca i žena bila je dijametralno suprotna – na prve se gledalo kao na opake i neustrašive ratnike (uglavnom inspirirano starim križarskim pričama), a na druge kao nemoralne i besramne figure čija je otkrivajuća odjeća i sloboda kretanja često bila predmetom kritike i poruge kod novovjekovnih evropskih putopisaca. Kasnije dolazi do potpune inverzije i formiraju se stereotipovi o muslimanima kao mizoginijskim slabićima čija se muškost zasniva na tlačenju žena, dok se one počinju percipirati kao haremski objekti i seksualne robinje. Takvim orijentalističkim predrasudama snažno je pridonijela tadašnja velika popularnost recentno objavljene zbirke 1001 noći. Najstariji primjeri upotrebe retorike o "bijelom spašavanju orijentalnih žena" zabilježeni su prilikom britanskog osvajanja Indije (1857) i Egipta (1882), a najnoviji uoči američke invazije na Afganistan (2001). Bitnu ulogu u formiranju navedenih mitova istovremeno su (s drugim motivima) odigrali i zapadnjački misionari, prema kojima je jedini ženski izlaz iz "ropstva" bio u konverziji na kršćanstvo. Među istaknutim stručnjacima koji su istraživali ove fenomene su Edward Said i Gajatri Čakravorti Spivak.

Umjetnost

[uredi | uredi kod]

Tokom 1980-ih u Hollywoodu se pojavio novi filmski žanr u kojem se bijeli spasilac javlja kao protagonist i ulazi u crnačka, latino, azijska ili indijanska društva, te se na njihovoj strani požrtvovno bori protiv raznih oblika političke ili društvene nepravde. Kao najpoznatiji filmovi ovog žanra ističu se Ples s vukovima (1990), Opasne misli (1995), Sunset Park (1996), Duhovi Mississippija (1996), Amistad (1997), Muzika srca (1999), Bal čudovišta (2000), U potrazi za Forresterom (2000), Hardball (2001), Posljednji samuraj (2003), Suze boga Sunca (2003), Fatalna nesreća (2004), Brižni vrtlar (2005), Half Nelson (2006), Pisci slobode (2007), Gran Torino (2008), Avatar (2009) i Mrtav ugao (2009).

Povezano

[uredi | uredi kod]

Literatura

[uredi | uredi kod]

Vanjske veze

[uredi | uredi kod]