Azijska večernja

Azijska večernja ili Efeška večernja je naziv za ustanak podignut u maju 88. pne. protiv rimske vlasti na području tadašnje provincije Male Azije, a koji je rezultirao gotovo trenutnim pokoljem svih Rimljana i Italijana koji su se u trenutku njegovog izbijanja zatekli na tom području. Glavni podstrekač ustanka je bio pontski kralj Mitridat Veliki koji je u to doba ulazio u sukob s Rimom koji će eskalirati u prvi mitridatski rat. Mitridat je nastojao iskoristiti duboko nezadovoljstvo maloazijskog i grčkog stanovništva s rimskom vlašću koju je tada karakterizirala korupcija i tiranija, a sebe kroz propagandnu aktivnost prikazati kao osloboditelja.

Mitridat, koji se za sukob s Rimom pripremao godinama, pažljivo je organizirao ustanak, poslavši pisma s instrukcijama svojim pristašama u Efezu i nizu drugih maloazijskih gradova na taj način da ona svuda dođu u isto vrijeme. U njima je naloženo da se ustanak podigne točno mjesec dana nakon primitka pisma, odnosno istovremeno u svim gradovima i naseljima Male Azije. Cilj je bio spriječiti da Rimljani prime ikakvo upozorenje ili budu u prilici reagirati ili pobjeći.

Kada je ustanak izbio, rimska vlast je u jednoj noći oborena, a potom je - također po Mitridatovim instrukcijama - izvršeno pogubljenje ne samo svih zarobljenika, nego i njihovih porodica, uključujući žene i malu djecu. Prema navodima antičkih autora, u jednoj noći je tako ubijeno 80.000 rimskih državljana i drugih stranaca, iako su kasniji historičari tu brojku sveli na nekih oko 20.000.

Mitridat je inzistirao na takvoj brutalnosti prije svega iz političkih razloga, nastojeći stvoriti opravdani strah od rimske odmazde te tako spriječiti da njegovi budući saveznici kasnije budu prešli na rimsku stranu.

Kada je u Rim došla vijest o pokolju, rat protiv Mitridata je postao neizbježan, ali su zbog eskalacije sukoba među zavađenim rimskim frakcijama, odnosno kratkotrajnog građanskog rata, operacije bile odgođene. Kada je rat završen 85. pne., Rim je ponovno stekao vlast nad Malom Azijom čije je stanovništvo podvrgnuto okrutnoj odmazdi; sam Mitridat je, pak, platio tek visoku ratnu odštetu.

Izraz Azijska večernja ili Efeška večernja za ovaj događaj su dali moderni historičari, uspoređujući ga sa Sicilijanskom večernjom 1282. godine.