Akruks
Akruks ili α Krusis (latinizovano do Alfa Krusis, skraćeno Alfa Kru, α Kru) jeste višestruki zvezdani sistem udaljen 321 svetlosnih godina od Sunca[1][2] u sazvežđu Južni krst i deo istoimenog asterizma. Sa kombinovanom vidljivom magnitudom od +0.76, to je najsvetliji objekat u Južnom krstu i 13. najsvetlija zvezda na noćnom nebu. To je najjužnija zvezda prve magnitude, 2,3 stepena južnije od Alfa Kentaurija.[3]
Gledano golim okom Akruks se pojavljuje kao jedna zvezda, ali u stvarnosti je to višestruki zvezdani sistem koji sadrži šest komponenti. Posmatrano kroz optičke teleskope Akruks se pojavljuje kao trostruka zvezda, čije su dve najsjajnije komponente vizuelno razdvojene oko 4 lučne sekunde i poznate su kao Akruks A i Akruks B, α1 Krusis i α2 Krusis, ili α Krusis A i α Krusis B. Obe komponente su zvezde tipa B, i mnogostruko su masnije i blistavije od Sunca. Sam α1 Krusis je spektroskopski binar sa komponentama označenim sa α Krusis Aa (zvanično nazvan Akruks, što je istorijski naziv celog sistema)[4][5] i α Krusis Ab. Njegove dvokomponentne zvezde opisuju orbitu svakih 76 dana na rastojanju od oko 1 astronomske jedinice (AU).[6] Akruks C je udaljenija prateća zvezda, koja formira trostruku zvezdu gledano kroz male teleskope.
α Crucis (latinizirano u Alfa krst) je Bajerova oznaka sistema; α1 i α2 Crucis su dve od njegovih glavnih komponenti zvezda. Oznake ova dva konstituenta kao Acrux A i Acrux B i komponenti Acrux Aa i Acrux Ab, proizilaze iz konvencije koju koristi Vašingtonski katalog višestrukosti (WMC) za sisteme više zvezda, a koji je usvojila Međunarodna astronomska unija (IAU).[7]
Istorijski naziv Acrux za α1 Crucis je „amerikanizam“ skovan u 19. veku, ali je u opštu upotrebu ušao tek sredinom 20. veka.[8] Godne 2016, Međunarodna astronomska unija je organizovala Radnu grupu za imena zvezda (WGSN)[9] za katalogizaciju i standardizaciju imena zvezda. WGSN navodi da u slučaju više zvezda, ime treba razumeti kao pripisano najsjajnijoj komponenti po vizuelnoj sjajnosti.[10] WGSN je odobrio ime Acrux za zvezdu Acrux Aa 20. jula 2016. i sada je tako uneto u IAU Katalog imena zvezda.[5]
Pošto je Acrux na -63° deklinacije, što ga čini najjužnijom zvezdom prve magnitude, vidljiv je samo južno od geografske širine 27° severno. Jedva se uzdiže iz gradova kao što su Majami, Sjedinjene Države, ili Karači u Pakistanu (oba oko 25°N), a uopšte ne iz Nju Orleansa u Sjedinjenim Državama ili Kaira u Egiptu (oba oko 30°N). Zbog aksijalne precesije Zemlje, zvezda je bila vidljiva drevnim hinduističkim astronomima u Indiji koji su je nazvali Tri-šanku. Takođe je bila vidljiva starim Rimljanima i Grcima, koji su je smatrali delom sazvežđa Kentaura.[11]
Na kineskom, 十字架 (Shí Zì Jià, „Krst“), odnosi se na asterizam koji se sastoji od Akruksa, Mimose, 十字架二 (Shí Zì Jià èr, „Druga zvezda krsta“).[12]
Ova zvezda je poznata kao Estrela de Magalhães („Magelanova zvezda“) na portugalskom.[13]
- ↑ van Leeuwen, F. (novembar 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction”, Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode 2007A&A...474..653V, DOI:10.1051/0004-6361:20078357
- ↑ Perryman, Michael (2010), „The Making of History's Greatest Star Map”, The Making of History's Greatest Star Map, Astronomers’ Universe (Heidelberg: Springer-Verlag), Bibcode 2010mhgs.book.....P, DOI:10.1007/978-3-642-11602-5, ISBN 978-3-642-11601-8
- ↑ Bordeleau, André G. (12. 8. 2013). „Federative Republic of Brazil: Constellations in the Breeze”. Flags of the Night Sky. New York: Springer. str. 1–72. DOI:10.1007/978-1-4614-0929-8_1. ISBN 978-1-4614-0928-1.
- ↑ Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (2nd rev. izd.). Cambridge, Massachusetts: Sky Pub. ISBN 978-1-931559-44-7.
- ↑ 5,0 5,1 „IAU Catalog of Star Names”. Pristupljeno 21. 11. 2016.
- ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; nije zadan tekst za reference po imenukaler - ↑ Hessman, F. V.; Dhillon, V. S.; Winget, D. E.; Schreiber, M. R.; Horne, K.; Marsh, T. R.; Guenther, E.; Schwope, A. i dr.. (2010). „On the naming convention used for multiple star systems and extrasolar planets”. arXiv:1012.0707 [astro-ph.SR].
- ↑ Memoirs of the Rev. Walter M. Lowrie: missionary to China (1849), p. 93. Described as an "Americanism" in The Geographical Journal, vol. 92, Royal Geographical Society, 1938.
- ↑ „IAU Working Group on Star Names (WGSN)”. Pristupljeno 22 May 2016.
- ↑ „Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 2”. Pristupljeno 12 October 2016.
- ↑ Richard Hinckley Allen, Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Books, 1963.
- ↑ 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Arhivirano 2010-09-03 na Wayback Machine-u, Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
- ↑ Silva, Guilherme Marques dos Santos; Ribas, Felipe Braga; Freitas, Mário Sérgio Teixeira de (2008). „Transformação de coordenadas aplicada à construção da maquete tridimensional de uma constelação”. Revista Brasileira de Ensino de Física 30: 1306.1–1306.7. DOI:10.1590/S1806-11172008000100007.
Greška u referenci: <ref> oznaka s imenom "houk1979" definirana u <references> nije korištena u ranijem tekstu.
<ref> oznaka s imenom "gcsrv53" definirana u <references> nije korištena u ranijem tekstu.- Levy, David H. (2005), Deep Sky Objects, Prometheus Books, ISBN 1-59102-361-0
- Pasachoff, Jay M. (2006), A Field Guide to the Stars and Planets, Houghton Mifflin
- Ridpath, Ian; Tirion, Wil (2017), Stars and Planets Guide, Princeton University Press, ISBN 9780691177885
- Staal, Julius D. W. (1988), The New Patterns in the Sky: Myths and Legends of the Stars, McDonald and Woodward Publishing Company, ISBN 0939923041
- Velt, Kik (1990), Stars Over Tonga, 'Atenisi University
- „southern cross stars”. osipssausar.in. Arhivirano iz originala na datum 2021-02-13. Pristupljeno 2021-02-02.
- Tselentis, Chris (2017-03-22). „To the Land of Dreams: Crux”. To the Land of Dreams. Pristupljeno 2021-02-02.
- Clegg, Andrew (1986). „Some Aspects of Tswana Cosmology”. Botswana Notes and Records 18: 33–37. JSTOR 40979758.
- Pasachoff, J. M.; Menzel, D. H.; Tirion, W. (1992). R. T. Petarson. ur. A Field Guide to the Stars and Planets. The Peterson Field Guide Series. 15 (3 izd.). New York: Houghton Mifflin Company. str. 144. ISBN 0395537649.
- Walker, J. J. (22 December 1881). „Dante and the Southern Cross”. Nature 25 (636): 173. DOI:10.1038/025217b0.
- Dante Alighieri (2003-05-27). The Divine Comedy. ISBN 9781101117996.