Abul Vefa
Mohamed al-Buzjani al-Hasib Abul Vefa (perzijski ابوالوفا محمد بوژگانی; Abū al-Wafā' Būzjānī; Buzjan, Horasan, 10. jun 940 – Bagdad, 1. jul 998) bio je perzijski astronom i matematičar.
Buzjani je rođen u istaknutoj naučničkoj porodici i svoje obrazovanje iz oblasti raznih matematičkih disciplina stiče kod strica Abu Amra Magazilija i ujaka Muhameda ibn Anbase. Predstavljao je najvećeg muslimanskog astronoma i matematičara svog doba.
Odrastao je u pokrajini Horasan, a potom u Bagdadu, gdje je radio u opservatoriji. Osnovna istraživanja Hasiba Buzjanija dala su rezultate tek nakon što se odselio u Bagdad. Tamo je izgradio prvi zidni kvadrant za opažanje položaja planeta i zvijezda. Prevodio i tumačio djela starogrčkih matematičara. Na arapski je preveo Diofantovo djelo (Aritmetika). Prevodio je i Euiklida te tumačio al-Hvarizmijevo djelo. Pokušao je ponovno prevesti Ptolomejev astronomski zbornik Almagest, koga je bez uspjeha pokušavao prevoditi al-Rašidov vezir.
Od njegovih sačuvanih knjiga su najpoznatija al-Kitab al-kamil ali al-Magirti. Napisao je također i djelo Priručnik aritmetike za pisare i poslovne ljude, (Kitab fima yahtaj ilayh al-kuttab wa al-ummal min `ilm al-hisab) i Priručnik geometrijskih konstrukcija za obrtnike (Kitab fima yahtaj ilayh al-sani 'min al-a'mal al-Handasiyha).
Buzjani je za sobom ostavio i brojne eseje i poslanice od kojih izdvajamo:
- Risalatun fi tarkibi adad al-vifk fi al-murabba'at;
- Risalatun fi đami azla al-murabba'at va al-muka'abat va ahzi tafazulihima;
- Risala al-arismatiki [Poslanica o aritmetici];
- Risalatun fi marifa al-abadi bajn al-masakin [Poslanica o merenju dimenzija između odmarališta na putu],
- Risalatun fi ikama al-burhan ala ad-dairi min al-falak;
- Risalatu kausi kuzah [Poslanica o dugi];
- Poslanica o merenju kvadrature trougla isključivo upotrebom veličine duži a da ne znamo visinu trougla: Buzjanijev odgovor na pitanje Abu Alija ibn Harisa Hububija;
- Poslanica o vrstama brojeva i relacija. Ova poslanica se spominje i pod sledećim naslovima: Risalatun fi nisabi va ta'rifat [Poslanica o relacijama i definicijama] i Risalatun fi al-istilahat ar-rijazija [Poslanica o matematičkim terminima].[1]
Po njemu je nazvan jedan krater na mjesecu.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Ali Akbar Velajati (2016). ''Istorija kulture i civilizacije islama i Irana'' (Preveo s persijskog dr Muamer Halilović). Centar za religijske nauke „Kom”. Beograd (str. 222-223.)
