1755

Ovo je članak o godini 1755.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1720-e  1730-e  1740-e  – 1750-e –  1760-e  1770-e  1780-e
Godine:	1752 1753 1754 – 1755 – 1756 1757 1758

Lisabonski zemljotres.

1755. po kalendarima

Gregorijanski	1755. (MDCCLV)
Ab urbe condita	2508.
Islamski	1168–1169.
Iranski	1133–1134.
Hebrejski	5515–5516.
Bizantski	7263–7264.
Koptski	1471–1472.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1810–1811.
• Shaka Samvat	1677–1678.
• Kali Yuga	4856–4857.
Kineski
• Kontinualno	4391–4392.
• 60 godina	Yin Drvo Svinja (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11755.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1755 (MDCCLV) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• siječanj, početkom - "Nov proplamsaj" bune u Virovitičkoj županiji, na Špišićevom bukovičkom vlastelinstvu (već krajem mjeseca kraljica Marija Terezija naređuje istragu zbog njegovih postupaka prema seljacima). Buna se širi i na druga vlastelinstva: virovitičko, našičko, orahovičko, voćinsko i podgoračko. Začeci bune u Požeškoj županiji su odmah ugušeni.
• ca. 20. 1. - Pobuna u Varaždinskom generalatu: neposredni povod je pokušaj vojnog zapovjedništva da silom utjera novac za nove uniforme ("zbog kojih Turci krajišnike 'kakti babe preštimavaju'").
• 23. 1. (12. 1. po j.k., Tatjanin dan) - Ruska carica Elizabeta osnovala Moskovski univerzitet.
• januar - U Sankt Peterburgu izlazi prvi ruski naučno-popularni časopis "Ježemjesačnije sačinjenija" (Ежемесячные сочинения).
• U Engleskoj je period januar-maj neobično hladan, s izuzetkom neobično toplog aprila. Vreme je u januaru veoma hladno i u Carigradu.

• 13. 2. - Ugovor iz Giyantija: ostatak Mataramskog sultanata, holandskog vazala na centralnoj Javi, podeljen je na sultanate Yogyakarta i Surakarta.
• 20. 2. - Deputacija pobunjenih krajišnika na čelu sa kap. Petrom Ljubojevićem ponijela pritužbe, "Poteščice", carici u Beč: da im se ne oduzimaju privilegije, različiti ekonomski zahtjevi, i pravoslavci i katolici krajišnici traže da se unijati uklone iz Marče jer izazivaju "veliku konfuziju i neslogu".
• 20. 2. - Sprema se Francuski i indijanski rat u Severnoj Americi: britanski general Edward Braddock je stigao sa dve regimente u Hampton, Virginia.
• 22. 2. - Papinom bulom Beatus Andreas de fakto je beatifikovan mali Andreas Oxner, kojeg su 1462. navodno ritualno ubili Jevreji (→ krvna kleveta).
• 24. 2. - Seljačka buna oko Križevaca, u Ravenu, (neposredno: porezni popis, javni radovi u očekivanju posjete Marije Terezije, od ranije povećane feudalne obveze)., pale prema Gradecu i Preseki, strah i metež u Zagrebu. U "poteščicama" traže priključenje Krajini.
  • U vrijeme ravenske bune, digli su se i seljaci oko Velikog Otoka u Podravini i u Biškupcu kod Varaždina, što je ugušio varaždinski general Josip grof Drašković.

• 3. 3. - Podban Ivan Rauch krenuo iz Zagreba da dovrši smirivanje seljačke bune, što se pretvara u pljačkaški pohod a seljaci umiru u pretrpanim zagrebačkim zatvorima.
• mart - Sukob ćingovske Kine i Džungarskog kanata: kineska vojska kreće iz mesta Uliastai u dan. zapadnocentralnoj Mongoliji. Među komandantima je i pretendent Amursana, koji se prošle godine sukobio sa džungarskim vladarom Dawachijem i zatim pobegao kineskom vladaru Qianlongu.
• 24. 3. - Carica/kraljica dekretom zabranjuje dalje progone pobunjenih seljaka u Hrvatskoj.
• 31. 3. - U Lisabonu otvorena raskošna Ópera do Tejo, kratkog veka.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• april - Hadži Mehmed-paša šalje preteće pismo crnogorskom vladici Vasiliju, zbog izneveravanja prošlogodišnjeg sporazuma sa Savom o plaćanju harača - preti mu nabijanjem na kolac.
• 15. 4. - U Zagrebu počinje rad posebna komisija načelu sa međimurskim grofom Althanom - Marija Terezija je naredila istragu o nedavnoj buni - stvarni nosilac vlasti u Hrvatskoj do 5. rujna, vladarka koristi priliku da smekša vlastodršce koji se protive centralizaciji. Slična komisija je upućena i u Viroviticu (grofovi Keglević i Serbelloni).
  • Althan je povjerio B. A. Krčeliću izradu projekta administrativne reforme u Hrvatskoj, u skladu s centralističkim nastojanjima.
• 15. 4. - Aleksandrijski kongres u Virdžiniji: sastanak generala Braddocka i predstavnika pet američkih kolonija; razgovaraju o ratnom fondu, dogovaraju četvorokraki napad na Novu Francusku.

Johnsonov portret iz rečnika

• 15. 4. - Samuel Johnson izdao "Rečnik engleskog jezika", A Dictionary of the English Language. Za sedam godina je samostalno uvrstio 42.773 reči.
• travanj, krajem i kasnije - Grof Neiperg uhapsio Ljubojevića u Kanjiži. Komisija će osuditi 100 ljudi (62 katolika, 38 pravoslavaca). Ugušen je pokušaj bune u Lici. U selima su knezovi zamenjeni oficirom i podoficirom (kraj krajiške autonomije i značajnih krajiških buna).

• 15. 5. - Severno od Rio Grandea je osnovan Laredo (sever kolonije Nuevo Santander u Vicekraljevstvu Nova Španija).
• 29. 5. - Braddockova ekspedicija kreće iz Fort Cumberlanda u Marylandu prema Fort Duquesne, dan. Pittsburgh. Ađutant mu je virdžinijski potpukovnik George Washington (23), sklopio je savez sa nekim irokeškim poglavicama.

Akadija

• 7. 6. - Zemljotres u Iranu, stradali Isfahan, Tabriz i Kašan, možda 40.000 mrtvih.
• 8. 6. - U pomorskom okršaju kod Newfoundlanda, Britanci viceadmirala Edwarda Boscawena zarobili dva francuska broda, Alcide i Lys. Većina francuskih brodova je u magli uspela proći.

Kineske snage ulaze u džungarski glavni grad Ili/Yining

• jun - Rat protiv Džungarije: kineske snage zauzimaju bez otpora grad Ili, dan. Yining na zapadu Xinjianga. Dawachi se povlači u planine Gedeng, zatim je poražen u poslednjoj bici.
  • Qianlong odlučuje da četiri ojratska klana Džungarije imaju svoje kanove, Amursana bi bio samo jedan od njih.
• 16. 6. - Bitka za Fort Beauséjour: britanska pobeda je kraj šestogodišnjeg Rata oca Le Loutrea i uvod u iseljenje frankofona iz Akadije u dan. maritimnoj Kanadi.
• 27. 6. - Umro je etiopski car Iyasu II, nasleđuje ga mali Iyoas I (do 1769), regent mu je baka Mentewab

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 9. 7. - Bitka na Monongaheli: Franko-indijanske snage potukle Braddockovu ekspediciju, koja je pokušala osvojiti Fort Duquesne (dan. Pittsburgh).
• 25. 7. - Francuski i indijanski rat: Britanske vlasti u Sjevernoj Americi donose odluku o protjerivanju francuskih kolonista iz Akadije (današnja Nova Škotska).
• 26. 7. - Giacomo Casanova uhapšen u Veneciji pod optužbom za uvredu religije i pristojnosti - u septembru je osuđen na pet godina zatvora bez suđenja ili saopštene optužnice, ali će sledeće godine spektakularno pobeći.
• 26. 7. - Papina enciklika Allatae sunt, "o sledbeništvu istočnog obreda".

• 10. 8. - Počinje Kampanja u zaljevu Fundy, protjerivanje frankofonih Akadijaca, počevši od regije Chignecto, na vratu poluotoka Nova Škotska.
• august - Britanci počinju zaplijene francuskih brodova.

• 3. 9. - Prvi tajni sastanak austrijskog ambasadora u Francuskoj von Starhemberga i Lujevog poverenika kardinala Bernisa - Versajski sporazum će biti zaključen početkom sledećeg maja (→ Diplomatska revolucija).
• 4. 9. - Kraljičinim mandatom su određene kazne za nasilja u buni, među kojima i osam smrtnih za seljake, ali je i podban oglobljen za opljačkanu imovinu seljaka.
• 4. 9. - Bitka kod Petitcodiaca u Kanadi, franko-indijanska pobjeda, otpor protjerivanju.
• 8. 9. - Bitka na jezeru George na severu provincije New York: britansko-irokeška pobeda nad franko-indijanskim invazorima; poginuo je mohočki poglavica Hendrick Theyanoguin.
• 11. 9. - Kraljica potvrdila privremenu regulaciju urbarijalnih odnosa u Virovitičkoj županiji. Privremeni urbar za Slavoniju i Srem povećava terete kmetovima, izaziva otpor Srba u Sremu.
• 24. 9. - Pobuna Amursane: beži od kineske pratnje na putu za Chengde, okuplja većinu preostalih Ojrata. Ali ovo je samo početak Džungarskog genocida.
• 30. 9. - Britanci obećavaju finansijsku pomoć Rusiji kako bi se postavilo 50.000 vojnika na livonsko-litvanskoj granici - ali Britanci kontaktiraju i sa Prusima, što je uvod u Diplomatsku revoluciju sledeće godine.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• oktobar - Frankofoni iz Chignecta su transportirani čak u Južnu Karolinu i Džordžiju.
• 16. 10. - Masakr na Penn's Creeku u Pennsylvaniji: Lenape Indijanci ubili 14 naseljenika (Lenapei su ljuti zbog prevarantske Walkingove kupovine zemlje iz 1737. i jer su Irokezi prošle godine prodali njihovu zemlju bez pitanja).
• 17. 10. - Islandski vulkan Katla počinje četvoromesečnu erupciju eksplozivnosti 5 ("kataklizmična").
• 25. 10. - Pošto je prethodnik Bijikli Ali-paša pogubljen, Jirmisekizade Mehmed Said-paša postaje peti veliki vezir ove godine (ostaje pola godine).
• jesen - Bosanski vezir dobija ferman s Porte da sukob s Crnom Gorom reši mirnim putem.

Lisabonski cunami

• 1. 11. - Potres u Lisabonu: portugalski glavni grad je razoren u katastrofalnom potresu, tsunamijima i vatrenoj oluji, u kojima je poginulo 60.000 - 90.000 stanovnika.
  • Stradala je i Anfa u Maroku, tj. Casa Branca, koju Evropljani napuštaju a obnoviće je marokanski sultan Mohammed ben Abdallah. Razrušeni su i Mogador/Essaouira i Rabat.
  • Katastrofa pobožne katoličke zemlje na veliki praznik ima velike posledice za evropsku misao. Prvi je potres proučavan putem nauke, pa označava početke seizmologije.
• 8. 11. - Kraljičinim mandatom uvedeno, umjesto pojedinačnih urbara, "privremeno uređenje urbarskih podavanja" u banskoj Hrvatskoj, kojim su zabranjeni najgori oblici vlastelinske samovolje (konačno uređenje 1773-80, reformama Josipa II.).
  • Seljaci u Moslavini, koji su ranije imali drugačiji status (nepovezano s ravenskom bunom), ne priznaju ovo uređenje, neposlušnost traje do 1757.

Korzikanska Republika

• novembar - Pasquale Paoli, vođa Korzikanaca pobunjenih protiv đenoveške vlasti, ustav tzv. Korzikanske Republike, a koji se ponekad navodi kao prvi moderni pisani ustav u historiji Evrope i prvi dokument takve vrste temeljen na idealima Prosvjetiteljstva. Republika je osvojena od strane Francuza 1768-69.

Prva strana petog toma Encyclopédie

• novembar - Izašao je peti tom Encyclopédie.
• novembar - Johann Joachim Winckelmann je stigao u Rim. Ove godine je objavio uticajne "Misli o imitaciji grčkih dela u u slikarstvu i skulpturi", u Rimu mu je prvi zadatak da opiše statue u Belvederskom dvorištu Vatikanske palate: Belvederski Apolon, Laokoont i dr.
• 18. 11. - Zemljotres kod rta Ann je potresao Boston i Masačusets - ima materijalne štete, nema žrtava.
• 20. 11. - Ober oficiri Novosrpskog korpusa se sastaju povodom problema gajdamaka, paramilitaraca/razbojnika - odlučuju da organizuju odred koji bi bio u stalnoj potrazi za njima.
• 25. 11. - Pensilvanijska skupština napušta kvekersku pacifističku politiku i odlučuje da osnuje oružane formacije, istog dana kada su joj nemački naseljenici ostavili leševe svojih ubijenih suseda na vratima.
• 27. 11. - Mekneski zemljotres (ranije datiran u 18. 11.) pogađa sever Maroka, stradali su Fes i Meknes, najmanje 15.000 ljudi.

• 2. 12. - Izgorela je druga Eddystonska kula svetlilja (obnovljena 1759).
• 17. 12. - Gruzijski patrijarh Anton I je smenjen zbog bliskih odnosa sa zapadom (odlazi u Rusiju a ponovo će biti gruzijski patrijarh 1764-88).

Kroz godinu

Mitchellova mapa britanskih i francuskih poseda u Sev. Americi

Audijencija francuskog poslanika kod sultana

Džamija Nuruosmanija

• Hrvatska:
  • U Hrvatskoj i Slavoniji ima 48 važnijih sajmova u 12 mjesta.
  • Nova Gradiška je vojni komunitet.
  • U habsburškim zemljama se uvodi jako protekcionistička carinska politika - prevladava sve više manufakturni izvoz u Tursko carstvo.
  • Benedikt Stay Stojković u latinskom spjevu prikazao Newtonovu filozofiju.
  • 1755-56 - "Grimanijev zakon": generalni providur Francesco Grimani regulira agrarno pitanje u sjevernim delovima Dalmacije, osvojenim od Turaka (slabo se primjenjuje).
  • Pominje se srpska škola u Skradinu, učitelj je Hilandarac Jefrem Koreski.
• Mlečani blokiraju Crnu Goru zbog Vasilijeve agitacije, od kraja 1755. do kraja iduće godine inkvizitori tri puta ponavljali naređenje da bude otrovan.
• Raja u Beogradskom pašaluku se žali da je spahije iz osvete (zbog ranijih Portinih mera) "zlostavljaju i ... upropašćuju teškim globama". Ipak, već od kraja 1750-tih spahije i raja su suočeni s janičarskim nasiljem. Ove godine u Beogradu se odigrala bitka, sa topovima, između dve grupe janičara.
• Nekoliko stotina janičara napalo begovski odžak na Glasincu, tako da na njih mora poći paša Kukavica.
• Nove crkve: Lovreć (sv. Duha), Makarska (sv. Marka), Trpinja (Vaznesenja Gospodnjeg), Sveti Petar u Šumi (sv. Petra, obnovljena), Vrbovsko (sv. Ivana Nepomuka 1755-56), Temišvar (sv. Đorđa). U Velikom Bukovcu je izgrađen Draškovićev dvorac.
• Slavenosrbija: u mesto Kameni Brod, danas deo Luganska, doseljavaju se Srbi.
• Britanci podigli Fort Ontario na istoimenom jezeru (dan. Oswego, New York).
• U provinciji Hebei izgrađen budistički hram Puning sa najvišom drvenom skulpturom Avalokiteśvare od preko 22 metra.
• Kralj Alaungpaya je osvojio hodočasnički grad Dagon, proširio ga i nazvao Yangon.
• Stanislav Ponjatovski stiže u Sankt Peterburg, kao sekretar britanskog ambasadora - upoznaje buduću caricu Katarinu čiji će ljubavnik postati.
• U Rusiji uvedena zlatna moneta imperijal, vrednosti 10 rubalja (1755-1805. i 1885-1917).
• U Carigradu završena džamija Nuruosmanija, primer osmanskog baroka i prva carska džamija posle 100 godina.
• Nauka i tehnika:
  • Britanski kemičar Joseph Black u radu za Filozofsko društvo Edinburgha opisuje otkriće karbon dioksida i magnezija.
  • Ruđer Bošković: "O znanstvenom putovanju po Papinskoj državi…" sa "Novom zemljopisnom kartom Crkvene države".
  • Objavljena knjiga Richarda Cantillona "Esej o prirodi trgovine uopšte", napisana 1730, pionirsko delo političke ekonomije.
  • Immanuel Kant anonimno objavio "Univerzalnu istoriju prirode i teoriju neba", izneo nebularnu hipotezu.
  • Jean-Jacques Rousseau: Rasprava o izvorima i osnovama nejednakosti među ljudima - izlaže svoje mišljenje o prirodnom stanju
  • Leonhard Euler: Institutiones calculi differentialis, osnove diferencijalnog računa.

Rođenja

• 11. 1. - Džono Rastić, pjesnik († 1814)
• 11. 1. (ili 1757) - Alexander Hamilton, osnivač i prvi guverner američke federalne banke († 1804.)
• 25. 1. - Paolo Mascagni, anatom († 1815.)
• 7. 4. - Donatien de Rochambeau, francuski general († 1813)
• 10. 4. - Samuel Hahnemann, osnivač homeopatije († 1843)
• 16. 4. - Élisabeth Vigée Le Brun, slikarica († 1842)
• 30. 6. - Paul Barras, glavni francuski direktor († 1829)
• 20. 7. - Ignác Martinovics, mađarski naučnik i jakobinac († 1795)
• aug. - Jan Henryk Dąbrowski, poljski general i državnik († 1818)
• 4. 9. - Hans Axel von Fersen, miljenik Marije Antoanete († 1810)
• 24. 9. - John Marshall, vrhovni sudija SAD († 1835)
• 25. 10. - François Joseph Lefebvre, maršal Francuske († 1820)
• 2. 11. - Marija Antoaneta, francuska kraljica († 1793.)
• 12. 11. - Gerhard von Scharnhorst, prvi pruski načelnik generalštaba, vojni teoretičar († 1813)
• 17. 11. - Luj XVIII, francuski kralj († 1824.)
• 30. 11. - Vinko Knežević, habsburški general († 1832)
• Koča Anđelković, habsburški kapetan, vođa dobrovoljaca († 1788)
• Petar Ičko, trgovac i diplomata († 1808)

Smrti

• 10. 2. - Montesquieu, francuski pisac, politički teoretičar (* 1689.)
• 10. 2. - Saint-Simon, Louis de Rouvroy, francuski pisac (* 1675.)
• 11. 2. - Scipione Maffei, pisac, kritičar umetnosti (* 1675)
• 4. 5. - Ignacio Visconti, general Društva Isusovog (* 1682)
• 27. 6. - Jasu II, etiopski car (* oko 1723.)
• 13. 7. - Edward Braddock, britanski general, komandant u Severnoj Americi (* 1695)
• 15. 8. - Emanuel Kozačinski, nekadašnji profesor u Karlovcima (* 1699)
• 4. 10. - Georg Christian von Lobkowitz, habsburški feldmaršal (* 1686)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

Vanjske poveznice

• Podravska seljačka buna 1755. godine Arhivirano 2023-02-08 na Wayback Machine-u. povijest.net

1755 na Wikimedijinoj ostavi