Mala hidroelektrana Sokolovica
| Mala hidroelektrana Sokolovica | |
|---|---|
| Lokacija | |
| Vodotok | Veliki Timok |
| Mjesto | Čokonjar |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | |
| Gradnja | |
| Status | operativna |
| Završetak gradnje | 29. novembar 1948. |
| Tehnički podaci | |
| Vrsta brane | graviticiona |
| Visina brane | 17,5 m |
| Duljina brane | 100 m |
| Kapacitet preljeva | 750 m³/s |
| Akumulacija | |
| Volumen | 0,011 km² |
| Hidroelektrana | |
| Turbine | 3 x Francis |
| Instalirana snaga | 5,2 MW |
| Godišnja proizvodnja | 11 GWh |
| Karta | |
  | |
Mala hidroelektrana Sokolovica je prva hidroelektrana izgrađena posle Drugog svetskog rata. Puštena je u rad na Dan republike 29. novembra 1948. na Velikom Timoku kod Čokonjara, 22 km nizvodno od Zaječara.[1]
Bila je od velikog značaja za celu Timočku Krajinu, posebno za privredni razvoj tog kraja.[2] Izgrađena je kao pribransko postrojenje na 100 metara nadmorske visine. Brana je graviticiona. Visina brane u odnosu na najnižu kotu temelja iznosi 18 metara, a u odnosu na kotu terena iznosi 17,5 metara i ukupne dužine 100 metara. Projektovana zapremina akumulacionog jezera iznosi 1,100.000 m³, a maksimanlni kapacitet preliva pri koti normalnog uspora iznosi 750 m³/s. Prvi agregat je postavljen 1948. i dobijen je iz ratne odštete. Radi se o Francisovoj turbini iz 1930-ih godina, koja je autonomna, može da krene bez pobude, dok su drugi i treći agregat projektovali jugoslovenski proizvođači Rade Končar i Litostroj. Prosečna godišnja proizvodnja iznosi oko 11 miliona kWh. Kada je izgrađena, bila je najveća u Istočnoj Srbiji.[3]
Mada skromnog kapaciteta po današnjim merilima, ova hidroelektrana u slučaju raspada elektroenergetskog sistema, što se do sada dogodilo dva puta, služi za podizanje celog sistema. S obzirom da jedna od turbina može ručno da se pusti u rad, nakon dostizanja pune snage njenog generatora, mogu da se pokrenu i ostala dva. Sva tri zajedno imaju snagu dovoljnu za pokretanje generatora u HE Đerdap II, koji zatim može da pokrene generatore u HE Đerdapu I, sa čime bi se pokrenuli i svi ostali.[4]
HE Sokolovica je jedna od retkih u Srbiji koja ima tzv. riblju stazu, odnosno mogućnost nesmetanog prolaska ribe sa obe strane brane, što značajno pomaže očuvanju ribljeg fonda.[3]
Izvori[uredi | uredi kod]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Bosanac, Nebojša (2016). Đekić, Mirjana. ur. Konferencija sa međunarodnim učešćem Tehnike i tehnologije kroz vreme Zbornik radova. Beograd: Etnografski muzej, Društvo konzervatora Srbije, 25 - 26. septembar 2015. ISBN 978-86-7891-090-6.
- Popović, Jovan (30. 12. 2017). „Počeci elektrifikacije u Srbiji”. Politika onlajn (Beograd: Politika novine i magazini d.o.o.). Pristupljeno 4. 3. 2018.
- Stajčić, Saša (27. 5. 2016). „Hidroelektrana Sokolovica”. Zaječar: ZTV. Arhivirano iz originala na datum 2018-03-05. Pristupljeno 4. 3. 2018.
- Majdin, Zoran (26. 4. 2012). Žarković, Dragoljub. ur. „Malo po malo do mnogo”. Vreme (Beograd: NP Vreme) 1112. Arhivirano iz originala na datum 2018-03-05. Pristupljeno 4. 3. 2018.