Zvečan
Zvečan (albanski: Zveçan, Zveçani) je grad i središte istoimene opštine u sjevernom dijelu Kosova. Administrativno pripada Okrugu Mitrovica. Naziv je dobio po istoimenoj srednjovjekovnoj utvrdi, jednoj od najstarijih objekata takve vrste na području Balkana. Zajedno s Leposavićem i Zubinim Potokom pripada pojasu na granici s Centralnom Srbijom gdje većinu čine Srbi.
Istorija[uredi | uredi kod]
Zvečan je bio srednjovekovni grad, sada u ruševinama, na ušću reke Sitnice u Ibar,ali se pretpostavlja da se na tom mestu nalazilo naselje još u praistoriji. Sazidan je na istoimenom kupastom brdu na ulazu u Ibarsku klisuru i dominira dolinom u kojoj su se ukrštali važni karavanski putevi.
Prvi put se pominje u vezi s pograničnim borbama između Srbije, kojom je vladao župan Vukan, i Vizantije na Kosovom polju između 1091. i 1094. Postoje zapisi da je Stefan Nemanja, posle pobede nad Vizantinicima 1170. kod Pantine, naredio da se molitva za uspešni ishod bitke održi u crkvi Svetog Đorđa u Zvečanu. Tokom vladavine Nemanjića u Zvečanu se nalazio jedan od kraljevskih dvorova. U njemu je umro(zadavljen) Stefan Dečanski 1331.godine,a tu je 1323.godine sahranjen i njegov brat Konstantin Nemanjić. Stefan Dušan je 1337.godine upravu poverio mlađem sinu vlastelinke Danice,dok je njegov sin Uroš grad dodelio čelniku Musi,zetu kneza Lazara.
Turci osvajaju Zvečan krajem XIV veka i njemu sa prekidom drže jake vojne postave sve do XVIII veka kada definitivno napuštaju tvrđavu i ona je od tada prepuštena zubu vremena.
Tvrđava Zvečan[uredi | uredi kod]
Osnova tvrđave prilagođena je konfiguraciji terena i ima nepravilan, izduženi oblik. Sastojala se iz tri dela. Gornji grad se nalazio na samom vrhu brda. Niži pojas se sastojao od bedema ojačanih kulama, a obimni zid je obuhvatao južne padine i podnožje brda. Gornji grad, okružen sa pet kula, čuva ostatke glavne - donžon kule osmougaone osnove, crkve Sv. Đorđa (koju je podigao Stevan Nemanja) i cisterni. Crkva je imala osnovu u obliku sažetog upisanog krsta, manju oltarsku apsidu, kube nad središnjim delom i bila je živopisana. Unutar Donjeg grada postoji nekoliko građevina čija namena nije precizno utvrđena, a na zapadnom kraju nalazio se glavni ulaz u grad.
Osnovna namena grada bila je kontrola:
- Bosanskog
- Ibarskog
- Metohijskog
puta koji su se tu ukrštali,dok je kasnije služio i kao zaštita za rudnik u Trepči.
Putopisac Ami Bue,koji je posetio Zvečan 1840.godine našao je ostatke crkve,dok je Giljferding 1859.godine u gradu video ostatke dvorca na dva sprata ozidanog opekom.
Pored toga u severnom delu gradu je pronađen podzemni lagum koji se spuštao do izvora u podnožiju brda na kome je Zvečan podignut,a pronađeni su ostaci još jednog potencijalnog izlaza iz podzemnih laguma.
Kultura i nauka[uredi | uredi kod]
U Zvečanu se od 2001. godine nalazi Fakultet umetnosti u Prištini sa privremenim sedištem u Zvečanu. [1] Arhivirano 2009-05-18 na Wayback Machine-u
Vanjski linkovi[uredi | uredi kod]
- Profile of Zvečan/Zveçan Arhivirano 2011-06-06 na Wayback Machine-u
- SOK Kosovo and its population
- Televizija Most
- Fakultet umetnosti Univerziteta u Prištini Arhivirano 2009-05-18 na Wayback Machine-u
- Kosova Kosovo Arhivirano 2007-03-15 na Wayback Machine-u