Gjakova

Gjakova Đakovica / Ђаковица
Grad
Kolaž slika Đakovice (Noćna panorama grada, Hadum džamija, Crkva Svetog Jovana Krstitelja, Đakovička sahat-kula, Terzijski most, Mazrekaj kula, Katolička crkva Svetog Petra i Pavla, Đakovački stari bazar)
Grb
Gjakova
Koordinate: 42°23′30.6″N 20°25′42.3″E
Država	Kosovo
Okrug	Gjakova
Općina	Gjakova
Uprava
• gradonačelnik	Ardian Gjini
Nadmorska visina	365 m
Stanovništvo  (2011.)
• Ukupno	40.827
Vremenska zona	UTC+1 (CET)
• Ljeti (DST)	UTC+2 (CEST)
Poštanski broj	50010
Registarska oznaka	07
Sajt	kk.rks-gov.net

Gjakova (srpskohrvatski: Đakovica; ćirilica: Ђаковица), grad na Kosovu i središte istoimene općine Gjakova.

Geografija

Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarskih opština Đakovica-varoš površine 254 ha, Đakovica-van varoš površine 2.227 ha i Sadik-agin zid površine 299 ha. Grad je opasan dolinama Belog Drima, Ribnika (Erenik), Krene, Miruše, a ove nadvisuju vrhovi Prokletija, Paštrika, Koritnika.

Historija

Grad je dobio ime po malo poznatom gospodaru i vazalu Vuka Brankovića — Jakovu, koji je ovde imao svoj posed. Sačuvan je njegov novac sa natpisom „Iakov“. Izvedeno je iz toga "Đakov". Đakovica se kao naselje gradskog tipa formirala u srednjem veku. Njen geografski položaj je bio veoma pogodan za kasniji napredak zanatstva i trgovine. Nalazila se u 19. veku na obe obale "Reke", koja protiče kroz mesto, i tu je bilo 1900. godine 12 mostova "dobro utvrđenih".

Od 16. veka postojala je u Đakovici Crkva Uspenja Bogorodice, kao metoh manastira Dečana, čiji je ktitor Stefan Uroš III Dečanski. Od nje najverovatnije potiče i veliko zvono sa natpisom na grčkom jeziku, koje se danas čuva u riznici manastira Dečana. To je mala prizemna pravougaona građevina. U crkvi se čuvala vredna zbirka ikona i crkvenih predmeta i sasuda iz 18. i 19. veka. Svojom umetničkom vrednošću posebno se izdvaja okovana ikona Uspenja Bogorodice iz 17. veka. Ova crkva je registrovana kao spomenik kulture krajem 1967. godine.

Razvoj grada može se pratiti od kraja 16. veka, od vremena nastanka najstarije očuvane građevine, Hadum-džamije, oko koje je formirana čaršija. Ostale očuvane građevine su s kraja 19. ili iz prve polovine 20. veka. Pored džamije u istom kompleksu nalazi se mekteba, biblioteka i manje groblje. Dosta kasnije, u istom kompleksu izgrađeni su hanovi za trgovce i putnike, a postojalo je i tursko kupatilo, koje je srušeno. Urbanistička celina stare čaršije upisana je 1955. godine u registar spomenika kulture Srbije.

U Đakovici je bilo sedište kajmakama (sreskog poglavara) i sud, zatim kasarna, pošta i telegraf, te opštinska zgrada. Čaršija se delila na više delova; na desnoj obali su Glavna i Žitna, a na levoj - Mala, Drvarska, Ćerimova i marvena. Na obali reke nalazila se 1900. godine Fabrika za "činjenje kože" (tabakana) i nekoliko "prostih" mlinova. Ima nekoliko velikih kuća "kula" u kojima žive begovske porodice: Riza beg, DŽeladin beg, Šerif beg, Ahmed beg, Rustem aga, Sulejman aga i drugi.

U 18. veku tu je radila srpska pravoslavna Bogoslovija.

Prva srpska narodna škola počinje rad 1829. godine. Prvi učitelj došao bio je Petra Manojlovića. Nakon njega uzet je novi učitelj Toma Nikolić iz Peći, koji je u mestu proveo deceniju. Kada je 1889. godine u mesto došao učitelj Radovan Nikolić iz gusinjskog kraja stvorili su se uslovi za otvaranje i ženske škole. Prva učiteljica rodom iz Kragujevca, Leposava Nikolić - bila je Radovanova supruga.

Od 1829. do 1842. godine škola je radila u iznajmljenim privatnim kućama i menjala lokaciju. Kada je 1889. godine otvorena "ženska škola" za nju je izgrađena nova namenska zgrada koju su činili tri sobe i kuhinja. Tu je bio učiteljski stan i jedna učionica. I stara i nova školska zgrada su bili spojeni dvorištima sa crkvenom portom.

Nakon oslobođenja od turske vlasti 1912. godine bila je deo Kraljevine Crne Gore do 1918. godine, kada dolazi do ujedinjenja sa Kraljevinom Srbijom. Pripadala je Zetskoj oblasti 1922-29, zatim Zetskoj banovini, oboje sa sedištem u Cetinju. Električno osvetljenje je uvedeno u avgustu 1938.

Obrazovanje

U Đakovici postoje osnovne i srednje škole u kojima je moguće obrazovanje isključivo na albanskom jeziku, a nizak životni standard nepovoljno utiče na kvalitet obrazovanja.

Stanovništvo

Populacija
kroz historiju

Godina	Pop.	±%
1948.	15.190	—
1953.	17.065	+12.3%
1961.	21.368	+25.2%
1971.	31.281	+46.4%
1981.	42.031	+34.4%
1991.	59.008	+40.4%
2011.	40.827	−30.8%
Izvori:

Poznate ličnosti

• David Perović, episkop kruševački
• Dimitar Nikolić, bugarski nacionalni revolucionar
• Trifun Dimitrijević, profesor, nacionalni radnik, školski nadzornik
• Dragutin Đorđević Alija, narodni heroj Jugoslavije
• Emin Duraku, narodni heroj Jugoslavije i Albanije
• Mustafa Bakija, narodni heroj Jugoslavije
• Fadilj Hodža, društveno-politički radnik i narodni heroj Jugoslavije
• Bratislav Grbić, srpski glumac i koreograf
• Vladimir Durković, jugoslovenski i srpski fudbaler
• Mira Kosovka, srpska pop pevačica
• Božidar Milidragović, srpski pesnik, pripovedač, televizijski i književni kritičar
• Božidar Delić, srpski general i političar
• Aleksandar Tijanić, srpski novinar
• Mladen Dodić, srpski fudbalski trener

Gradovi prijatelji

• Skadar, Albanija
• Lodève, Francuska
• Jamestown, NY, Sjedinjene Američke Države

Galerija

• 
  Đakovački stari bazar noću
• 
  Terzijski most kod Đakovice
• 
  Hadum džamija
• 
  Katolička crkva svetih Pavla i Petra

Vidi još

• Opština Đakovica
• Saborna crkva Svete Trojice u Đakovici
• Hadum džamija u Đakovici
• Memorijalni prirodni spomenik „Čabrat“
• Talićki most
• Tabački most
• Terzijski most kod Đakovice
• Švanjski most

Vanjske veze

• Za kim zvone đakovička zvona, Dečanski monasi (Kosovo.net, Pristupljeno 25. 1. 2013) arhivirano 27. novembra 2010. na sajtu Wayback Machine
• "Vreme", 6. dec. 1936