Švedsko-poljski rat
| Švedsko-poljski rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Švedsko-poljskih ratova | |||||||
 Bitka kod Kircholma | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Kraljevina Švedska
|
 Poljsko-Litavska Unija
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Karl IX od Švedske | Sigismund III Vasa | ||||||
Švedsko-poljski rat bio je niz sukoba koji se vodio između Kraljevine Švedske i Poljsko-Litavska Unije od 1601. do 1611.
Tok rata[uredi | uredi kod]
Rat je izbio 1600. između švedskog kralja Karla IX i novoizabranog Poljsko-Litavskog kralja Sigismunda III, De jure zbog kontrole nad Estonijom i Livonijom, ali De facto zbog svađe oko švedskog trona.[1]
Svađa je izbila kad je Sigismund III Vasa postavio brata svog oca - Karla (budućeg Karla IX) da kao njegov regent vlada u Švedskoj, pa se nakon tog u julu 1594. vratio u Poljsku. Karl se međutim pobunio protiv svog nećaka i nominalnog vladara pa je Sigismund III krenuo sa vojskom na Švedsku da uguši pobunu i povrati tron. Karl ga je porazio kod Stångebra 1598. i službeno svrgnuo sa trona 1599.[2]
Poljska šljahta navijala je za rat jer se nadala da će steći više imanja nakon lake borbe, ali je podcijenila snagu švedske vojske. Šveđani su imali brojniju vojsku, jer su u to vrijeme Poljaci ratovali na više frontova, ponajviše u međusobnim sukobima magnata po Moldaviji. Zbog tog su Šveđani uspjeli zauzeli Estoniju i dobar dio Livonije.[1] Poljski kancelar Jan Zamoyski, koji je do 1602. uspio povratiti veliki dio izgubljenih teritorija, smjenjen je s položaja zbog bolesti, pa se vratio iz Moldavije.[1]
Naslijedio ga je hetman Jan Karol Chodkiewicz, koji je kao komandant uspio izvojevati brojne pobjede, ali je Poljskoj zaprijetio bankrot zbog njenog decentraliziranog financijskog sistema. I Šveđanima je zaprijetio bankrot - 1605., nakon mobilizacije nove velike vojske, ali ih je spasio ruski car Boris Godunov pozajmnicom, namjeravavši da na taj način da odvrati Poljake od agresije na Rusiju u za njega teško Smutno vremja.[1]
Chodkiewicz je u septembru 1605. odnio slavnu pobjedu kod Kircholma (u današnjoj Latviji), ali je njegova vojska nastaviti pljačkati domene rivalskih magnata, pretvorivši se u grupu običnih plaćenika.[1]
Nakon smrti kralja Karl IX 1611., proglašeno je primirje koje je trajalo do 1617.[1]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „War of 1600-1611” (engleski). Historica. Pristupljeno 26. 09. 2021.
- ↑ „Sigismund III Vasa, king of Poland and Sweden” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 26. 09. 2015.