Šerpa narod
Šerpe su porijeklom južnotibetski narod koji se je na središnje i južne Himalaje naselio tokom posljednjih 500 godina. Do selidbe na ovo područje iz kineske provincije Sečuan, je došlo u ranim godinama šesnaestog vijeka, kada su ih Mongoli protjerali. Na osnovu tibetanskih dokumenata nađenih u Solu, grupa od 50 ili više Šerpi prešla je preko Nang-pa La Passa 1533.godine i naseljavaju područje južno od Mount Everesta, koje su nazvali Solo Kumbu.[1] Sebe su nazvali Šerpe - istočni narod, što dolazi od tibetanskog shar što znači "istok" + pa znači "narod". Njihov današnji jezik je jedna od varijanti Tibetansko-Burmanskih jezika.
Međusobno izolovana sela, rasuta između strmih planinskih prevoja, uzrokovala su da se na relativno malom geografskom području razviju i očuvaju međusobno potpuno različite kulture.[2] U posljednjem popisu stanovništva Šerpe smatraju samoproglašenim narodom. U starom popisu stanovništva iz 1901. godine Šerpe se prikazuju kao jedan od četiri tipa Bhotea ili Tibetanaca. Bhote (bou-tej) potiče od sanskrtskog naziva za Tibet. Šerpe neke običaje Bhotea smatraju primitivnim (otimanje nevjeste, prinošenje žrtvi i obrednog klanja). Bhote su društveno niže rangirani od Šerpa, a te statusne razlike primejećuju se i u angažmanu nizijskih i visinskih nosača. Pojedine ekspedicije žele uposliti samo Šerpe, pa su Bhote u nezavidnom položaju u nadmetanju za poslove visinskih radnika.[3] Ima ih po popisu iz 2001. oko 154.000.
Najviše ih živi u istočnom dijelu Nepala. Jedan dio je i na zapadu, u Rolvaling Dolini i regiji Helambu sjeverno od Kathmandua. Žive i u Kini, Butanu i indijskoj državi Sikkim i sjevernim bijelovina Zapadnog Bengala posebno u distriktu Darjeeling. Jedan broj je migrirao i u zapadne zemlje pa se u Njujorkku nalazi populacija od 16.000 Šerpa.
Alpinizam[uredi | uredi kod]
Narodi s tibetanskog platoa, uključujući i Šerpe, vijekovima žive na velikim visinama i kroz taj dugi vremenski period njihov organizam je genetski vrlo dobro prilagođen nedostatku kiseonika. Za razliku od aklimatizovanih alpinista, puno su izdržljiviji i otporniji na surovu klimu, rijedak vazduh i visinske bolesti.[4]
Početkom 20.veka neki od njih su trgujući odlazili u Dardžiling, u Sikimu. Zapazili su ih Englezi koji su razmišljali o usponu na himalajske vrhove. Postali su visinski nosači, vodiči kroz nepoznate predjele i pomoćnici u baznim logorima bez kojih se nije mogla pokrenuti ni jedna himalajska ekspedicija. Veliki broj Šerpa danas se smatraju elitom planinarstva i ekspertima za njihov himalajski prostor. Time su pronijeli slavu malog naroda širom svijeta.[1]
Njihov razvoj u vrsne planinari pomogla je i Jugoslavija izgradnjom alpinističke škole 1980. god.
Poznati penjači[uredi | uredi kod]
Tenzing Norgay je prvi i najpoznatiji Šerpa. Bio je jedan od dvojice ljudi (drugi je Edmund Hillary), poznatih po prvom usponu na Mount Everest 29. maja 1953. Norgayov sin Jamling Tenzing Norgay takođe je 1996. god. ispenjao Everest u čast svog oca zajedno sa penjačima Ed Viestursom i Araceli Segarraom.
Mingma Sherpa je prvi Šerpa koji je 20. maja 2011. ispenjao svih 14 vrhova preko 8.000 m. Prvi je alpinista kome je to pošlo za rukom u 14 pokušaja.
Pemba Dorje je Šerpa koji se 21. maja 2004. god. ispenjao na vrh Mount Everest za 8 sati i 10 min. što je najbrži ikad ispenjani uspon.[5]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,0 1,1 „HIMALAJI – zadivljujući krov sveta”. estadventure.com. Arhivirano iz originala na datum 2020-11-01. Pristupljeno 25. 8. 2020.
- ↑ „Priča o Tenzing Norgayu - najpoznatijem Šerpi na svetu”. m planeta 28.08.2017. Pristupljeno 15. 9. 2020.
- ↑ „Tenzing Norgay and the Sherpas of Everest”. The Telegraph online 06.034.2014 1984). Arhivirano iz originala na datum 2014-03-02. Pristupljeno 15. 9. 2020.
- ↑ „Ancestral Origins and Genetic History of Tibetan Highlanders”. US National Library of Medicine - National Institutes of Health 25.08.2017. Pristupljeno 25. 8. 2020.
- ↑ Verifikovan rekod Pemba Dorja - Support Outside Online, 2017(en)