Đorđe Stratimirović
Ukoliko ste tražili arheologa Đorđa Stratimirovića, vidite članak Đorđe Stratimirović (arheolog).| Đorđe Stratimirović | |
|---|---|
 {{{opis}}}
| |
Karijera
| |
| Čin | general |
| Važnije bitke | Mađarska revolucija |
Đorđe Stratimirović (Novi Sad, 7. februar 1822 — Beč, 15. decembar 1908) je bio komandant srpske vojske 1848. godine i potiče iz ugledne kuće veleposednika porodice Stratimirović iz Kulpina.
Detinjstvo i mladost[uredi | uredi kod]
Rođen je u Novom Sadu 7/19. februara 1822. godine, od oca Vasilija kulpinskog veleposednika. Prve pouke je primio u roditeljskoj kući od sveštenika kulpinskog Slovaka, Rohonjija. Vaspitač mu je bio i književnik Milovan Vidaković. Nižu luteransku gimnaziju je završio u Novom Vrbasu (1832-1836), a zatim proveo godinu (kao pripremu) u kadetskom korpusu tzv. „Matematici“ u Titelu. Više vojničko obrazovanje stiče na Inžinjerskoj (vojnoj) akademiji u Beču, između 1837-1841. godine.[1] Nakon dve godine provedene u vojsci u Italiji Đorđe se demobiliše. Iz ličnih razloga odrekao se 1843. godine vojne službe i nastanio se u Kulpinu, kod svojih roditelja. Oženio se kao mladi plemić sa Majom plemenitom Zakinom Bajšanskom. U Kulpinu se kao zemljeposednik bavi ekonomijom i izučava pravne nauke ali ih ne završava.[2]
Služba u vojsci[uredi | uredi kod]
Đorđe Stratimirović je posle školovanja na Vojnoj akademiji postao potporučnik i služio u Milanu, Paviji i drugim italijanskim mestima. Zatim nastupa period između 1843-1848. godine tokom kojeg se on aktivira u društvu i stiče mesto i ugled. Idiličan život plemića prekinula je burna Mađarska revolucija, čiji će se pobornici obračunati sa konzervativnim plemstvom i klirom.
Đorđe je izbio u prvi plan, kada se sukobio na Ugarskom saboru u Požunu, sa Lajošom Košutom. Košut je bio nacionalni vođa Mađara, a Stratimirović je zatražio autonomiju za Srbe u okviru Ugarske. Početak revolucije 1848. godine ga je zatekao u Novom Sadu, gde je on na čelu Srpskog pokreta. Na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, gde je Đorđe Stratimirović zastupao Kulpin, izabran je za predsednika Glavnog odbora naroda srpskog koji je trebalo da rukovodi ustankom. Postaje on kao poručnik u ostavci, „vojni vođa“ pobunjenih Srba u Vojvodini. Radio je na stvaranju srpskih vojnih logora i organizaciji srpske narodne vojske. Tokom mađarsko-srpskog rata odneo je kao vojni komadant mnogo pobeda. Do dolaska vojvode Stevana Šupljikca vodio je sve vojne poslove i bio centralna ličnost srpskog pokreta. Stojeći na čelu naprednih, demokratskih i antiaustrijskih raspoloženih krugova u srpskom građanstvu, dolazi u sukob sa patrijarhom Josifom Rajačićem „upravnikom naroda“. Patrijarh je iskoristio neke neuspehe srpskih vojnih snaga da ga smeni sa položaja vrhovnog vojnog zapovednika. Pobedom kontrarevolucionarne i konzervativne struje, s Rajačićem na čelu, Stratimirovićeva uloga u drugom razdoblju pokreta bila je manje značajna. Glavnokomandujući srpske narodne vojske postao je austrijski čovek - Ferdinand Majerhofer, a potom i austrijski general Srbin, Kuzman Todorović.[3]
Posle sloma revolucije 1849. godine stupio je ponovo u austrijsku vojsku i od čina konjičkog potpukovnika došao do čina generlmajora. Penzionisan je 1859. godine a do tada je u nekoliko mahova vršio poverljive diplomatske misije za Austriju u Crnoj Gori, na Krfu, u Epiru, Srbiji i Italiji. Dva puta bio je poslanik u Državnom Ugarskom saboru u Požunu, a nekoliko puta poslanik na srpskim narodnim-crkvenim saborima u Karlovcima. U toku političke delatnosti bavio se pisanjem i novinarstvom.
Od 1873. godine stanuje u Novom Sadu. U srpsko-turskom ratu 1875. godine stavio se na raspolaganje srpskoj vladi, ali je osumnjičen da radi za interese Austrije, pa je morao napustiti Srbiju.
Mnoge Stratimirovićeve političke akcije, naročito veza sa mađarskom emigracijom iz šezdesetih godina, odnosno sa češkim političarima, konspirativne akcije u vezi s rešenjem Istočnog pitanja, kao i saradnja sa dvorom u Beču, još nisu dovoljno rasvetljene.
Posle 1877. godine povukao se iz javnog života i preselio u Beč, gde je živeo povučeno sve do svoje smrti 15. decembra 1908. godine.
Napisao je autobiografiju koja je izašla na srpskom i nemačkom jeziku, što je objavio njegov sin Đorđe 1913. godine.
Odlikovanja[uredi | uredi kod]
Bibliografija[uredi | uredi kod]
- Die Reformen in der Türkie , Beč 1856
- Uspomene generala Đorđa Stratimirovića, Beč-Zagreb-Lajpcig 1913.
Reference[uredi | uredi kod]
Literatura[uredi | uredi kod]
- „Đorđe Stratimirović (vojskovođa)”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1929.
- V. Bogdanov:Ustanak Srba u Vojvodini i mađarska revoluvija 1848 i 1949, Subotica 1929
- B. Bogdanov:Socijalno i nacionalno u mađarskoj revoluciji Zagreb (bez oznake godine)
- S. Gavrilović: Srem u revoluciji 1848—1849, Beograd 1963,
- Tekst dr. Vasilija Krestića u Eciklopediji Jugoslavije JLZ Zagreb 1971. tom VIII. (Srbija-Ž)
- Významní Slovaci v dejinách Kulpína, S Boldocký, T. Radovanov, V. Valentík, Kulpin 2009.
- SPOMENICA 1789 — 1989, 200 godina čkole u Kulpinu, Miroslav Krivak 1989. Kulpin
Spoljašnje veze[uredi | uredi kod]
- Milan Petrov: Đorđe Stratimirović 1848-1849. godine, Zbornik Matice srpske za istoriju, broj 59-60, 1999. godine
- Dvorac Stratimirovića u Kulpinu
- Stratimirovići - potomci Balšića i Nemanjića Arhivirano 2010-01-30 na Wayback Machine-u
- Najlepša bitka srpske bune („Večernje novosti“, 18. april 2014)
- Potomak plemića čuva sećanja na slavne događaje („Večernje novosti“, 14. jun 2015)
- Stratimirovići zlatnim slovima pisali istoriju Srba („Večernje novosti”, 6. jul 2017)