Čaršijska džamija u Tomislavgradu

Čaršijska džamija

Čaršijska džamija, ili Džudža Džaferova džamija, nalazi se u Tomislavgradu, Bosna i Hercegovina. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

Historija

Evlija Čelebija za Duvno kaže da ″Sliči rajskoj bašći, pripada klišnom sandžaku i ima četiri stotine kuća i jednu impozantnu džamiju, više mesdžida, jedan han, mali hamam i deset dućana″. Za Čaršijsku džamiju kaže da ima kupolu pokrivenu bakrom. Od svih javnih objekata koje spominje, do danas je očuvana samo Čaršijska džamija.

Nije poznata tačna godina podizanja džamije, ali se pouzdano zna da je podignuta prije 1615. godine. Za dobrotvora Džafera se zna da je bio beg ili aga, ali se ne zna da li je Džudža prezime ili nadimak (čovječuljak). Pretpostavlja se da je Džafer iz porodice Kopčić, gdje je ovo ime bilo često.

U toku 1791. godina, usljed eksplozije baruta u gradu – tvrđavi (Sedidžedidu), gdje se nalazilo još 75 kuća, teško je stradala. Nakon toga, umjesto kupole napravljen je četverovodni krov, a na mjestu sofa podignut je čvrsti objekat pokriven jednovodnim krovom. Ovaj dograđeni dio nije mijenjao svoj oblik punih 186 godina.

Tokom rata u BiH (period 1992-95.) džamija nije oštećena, ali jeste 1997. godine, kada je podmetnuta eksplozivna naprava na spratu hajata pored same munare. Ovom prilikom uništen je dograđeni dio, a munara je ostala neoštećena.

Opis

Ukupne tlocrtne dimenzije su 13,50 m x 19,90 m, sa četvorovodnim krovom. Godine 1977. promijenjen je pokrov dograđenog dijela, i ovaj aneks dobija krov sastavljen od tri kupole pokrivene bakrom, dar duvanjskog samostana.

Unutrašnji prostor džamije ima kvadratnu formu dimenzija 11,40 m x 11,40 m i visinu od 10,85 m do oslikanog stropa. Mahfil se proteže duž tri unutrašnje stranice izvornog dijela džamije. Na unutrašnjem jugoistočnom zidu se nalazi polukružna niša mihraba, visine od 390 cm do vrha mihrabske krune, i prečnika 120 cm. Mihrabski polukrug je u osnovi izlomljen na sedam fragmenata obojenih u različite nijanse zelene boje sve do visine od 3,00 m. Otvor niše se na toj visini postepeno počinje sužavati, i tu se nalaze stalaktitni ukrasi poredani u šest redova, koji se završavaju mihrabskom krunom. Stalaktiti, kao i mihrabska kruna, su hromatski tretirani jarkim bojama, a stalaktiti u donjoj zoni završavaju sa šest mihrabskih „suza“.

Ispod se nalazi natpis, dio 37. ajeta sure Ali Imran. U udubini mihraba ispisana su imena: “Allah” i “Muhammed” u mussena (duplo, u ogledalu) stilu arapskog pisma. Na dva zida su imena šestorice pravovjernih halifa.

U džamiji se nalazi još nekoliko starijih litografija sa slikama Mekke i Medine. Od ostale kaligrafije u džamiji se nalaze još tri levhe nastale sredinom 20. vijeka na pokretnom nosiocu.

Ostatak stropa je podijeljen na osam različito hromatski tretiranih dijelova na kojima su oslikani polumjeseci i zvijezde, kao i drugi dekorativni elementi. Na strop kaligrafski napisana je 112 kur'anska sura, sura Ihlas slobodnim stilom arapskog pisma.

Eksterijer džamije

Šestougaoni šadrvan pokriven bakrenom kupolom visine oko 4,5 m, je izgrađen 2000. godine i njegovu konstrukciju čini 6 stubova kružnog presjeka između kojih se nalaze betonski zidići visine od 90 cm, osim na ulaznoj strani. U sredini se nalazi šestougaona fontana visine od 250 cm, a iznad ulaznog dijela se nalazi kamena ploča sa natpisom.

Uz džamiju se nalazi harem sa pedesetak nišana. Od toga, tridesetak nišana su stariji od jednog vijeka. Neki se izdvajaju svojom masivnošću, što je karakteristika starijih nišana ovog kraja, a neki sa tarihom na arapskom jeziku.

Južno se nalazi kuća imama izgrađena šezdesetih godina 20. vijeka.

Literatura

• Safvet-beg Bašagić, Kratka uputa u prošlost Bosne i Hercegovine od 1463 do 1850. godine, Vlastita naklada, Sarajevo 1900.
• Alija Bejtić, Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini, separat – Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom, sv. III - IV, Orijentalni institut u Sarajevu, Sarajevo, 1953.
• Hazim Šabanović, Bosanski pašaluk, Svjetlost Sarajevo, 1982.
• Husref Redžić, Umjetnost na tlu Jugoslavije, Islamska umjetnost, Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd, 1982.
• Andrej Andrejević, Islamska monumantalna umetnost XVI veka u Jugoslaviji – kupolne džamije, izdanje Filozofski fakultet u Beogradu, Institut za istoriju i umetnost, Srpska Akademija nauka i umetnosti, Balkanološki institut, Beograd, 1984.
• Ešref Selimović, Istine i legende o Duvnu iz Turskog perioda, Duvanjski dani kulture, SIZ kulture Duvno, 1988.
• Hivzija Hasandedić, El-Kalem, Sarajevo, 1990. – MUSLIMANSKA BAŠTINA U ISTOČNOJ HERCEGOVINI
• Hamid Begić, Sehara – prilozi historiji kulture i književnosti jugozapadne BiH, prvo izdanje, Minhen, 1995.
• Evlija Čelebi, Putopis, Izdavačko preduzeće Sarajevo Publishing, Sarajevo, 1996.
• Mehmed Mujezinović, "Kulturno naslijeđe", Sarajevo –Publishing, 3. izdanje, str. 61 – 65, 1998. - Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 3
• Mehmed Mujezinović, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga I, Sarajevo Publishing, Sarajevo, 1998.
• Werner Mueller, Gunther Vogel: Atlas arhitekture, knjiga 1, Zagreb, 2000.
• Hazim Numanagić, Izvještaj Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika, Čaršijska džamija (Džudža Džaferova džamija) u Tomislavgradu, 2008.

Vanjski linkovi

Čaršijska džamija u Tomislavgradu na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična stranica Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini
• Zvanična stranica komisije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine Arhivirano 2012-03-07 na Wayback Machine-u