Manastir Svete Bogorodice (Sićevo)

Pogled na manastirsku crkvu, sa zvonikom u pozadini

Manastir Svete Bogorodice Sićevo, Manastir Sićevo je srednjevekovni srpski manastir iz prve polovine 17. veka posvećen Bogorodičinom Vavedenju. Manastir se nalazi u ataru Sićeva u oštini Niška Banja na oko 16 kilometara istočno od Niša prema Pirotu, u početnom delu Sićevačke klisure u ulici Vladimira Miletića, ispod „Golemog kamena“ Kusače, na levoj obali reke Nišave.

Istorijat

Prvobitnu crkvu budućeg manastira koja se nalazila niže od današnje, neposredno uz levu obalu Nišave podigao je početkom 14. veka kralj Milutin. Turci su ovu crkvu često palili i razarali, pa su je vernici premestili na sadašnje, manje pristupačno mesto prekriveno gustom šumom u podnožju brda Kusače.

„Legenda govori da je crkva "preletela" sa jednog na drugo mesto“? Natpis iznad ulaza u naos crkve potvrđuje da je sada postojeći hram podignut iz osnova 1646. u vreme duhovnika popa Jovana, kada su ga braća Simon i Živko sagradila prenoseći na ruke, kamen po kamen stare crkve. Crkva je te godine prvi put životopisana a ikonopisac je bio izvesni Veselin.

Turci su novoosnovani manastir Sićevo ponovo kao i staru crkvu više puta pustošili. Pop Petar ga je obnovio 1875. Ovo je jedan od retkih manastira u Niškoj Eparhiji koji je u celosti sačuvan uprkos Turskoj okupaciji.

Masnastir je za vreme Prvog svetskog rata opet stradao. Poslednja veća obnova manastira urađena je 1921. zahvaljujući zalaganju Vasilija Rudanovskog, igumana Porfirija i bratstva. Stari ikonostas je u celosti spaljen, a postojeći su oslikali ruski majstori 1928. o čemu svedoči sačuvani zapis.

Arhitektura i fresko-dekoracija

Manastirski kompleks sastoji se iz Bogorodične crkve, zvonika, dva konaka, manstirskog groblja, velike trpezarije i ostalih pomoćnih objekta.

Po arhitektonskoj zamisli Bogorodična crkva je jednostavna građevina pravougaone osnove, sa oltarom, polukružnom apsidom na istočnoj i pripratom na zapadnjoj strani. Zasvedena je poluobličastim svodom koji je položen na bočne prislonjene lukove oslonjene na pilastre. Građena je od grubo tesanog kamena. Prepokrivena je krovom na dve vode.

Unutrašnjost manastirske crkve prekrivena je fresko dekoracijom. Fresko dekoracija je nastala 1643. do 1644. Zidna dekoracija naosa i istočnog zida priprate jednovremena je sa ktitorskin natpisom. Ostala zidna platna priprate oslikana su u 19. veku. U osnovi, fresko dekoracija Bogorodična crkva, zasniva se na slikarskim tradicijama Srbije od 14. veka pa sve do kraja 16. veka, kao i na dostignućima postvizantijskog slikarstva sa prostora zapadne Bugarske i severne Grčke. Ovakav eklekticizam karakterističan je za slikarstvo 17. veka veka, a usklađivanje elemenata zavisilo je od umetnikove sposobnosti i talenta.

Fresko ansambl može se podeliti u četiri zone i u okviru standardnog repertoara, obuhvata i ikonografski ređe predstave, kakva je Bogorodica tipa Živonosni istočnik ili detinji lik Andronika naslikan uz sv. Konstantina i Jelenu.

• Prva zona fresko ansambla pripada uobičajeni niz stojećih figura,
• Druga zona rezervisana je za slobodna i, u medaljonu, svetiteljska poprsja.
• Tređa zona objedinjuje odabrane scene iz Velikih Praznika, Stradanja Hristovih i Života Bogorodice.
• U temenu svoda su Hristove prefiguracije, dok su na obodu predstavljeni proroci.

Vrednosti ovog arhitrektonski skromnog, svetovnog objekta doprimose freske na unutrašnjim zidnim površinama naosa i priprate. Dominantno mesto u priprati zauizimaju scene Bogorodičinog akatista i deo Strašnog suda na istočnom zidu. U naosu zidne dekoracije čine ilustracije Velikih praznika i Hristovog stradanja. Svetao i oskudan kolirit sićevačkog slikarstva, nadoknađen je korektnim crtežom, koji, iako naglašen, nije nametljiv

Dobro očuvane partije životopisa su iz ruku veštog majstora, koji je sa manje stručnim pomoćnikom, ukrasio zidove ove crkve u duhu slikarstva druge i treće decenije 17. veka. Svetao i koloristički sveden i oskudan a u crtežu korektan, iako naglašen, i nenametljiv, ovaj živopis pripada boljim slikarskim ostvarenjima svoga doba.

Najpoznatiji majstor koji je oslikao crkvu pripadao je radionici patrijarha Pajsija, čiji su majstori bili poznati u srpskim oblastima po nespretnosti u crtežu i rustičnosti u koloritu. Preslikavanje pojedinih oštećenih partija živopisa i novi ikonostas uradio je Vasilije Rudanovski 1921.

U manastirskoj porti, uz spratni konak iz 1880, zvonaru i staru česmu, nedavno su dograđeni i novi konaci i predprostor kao zaštita crkve i njenih ikona od kiše i sunca. Konzervatorsko-restauratorski radovi na arhitekturi i živopisu dogradnji crkve kao i obnovi starog konaka izvedeni su 1994 do 1995 i 2007 do 2010. Manastir se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.

Živopis sićevačke priprate od posebnog je značaja za istoriju slikarstva Niša. Sa njim se uspostavlja veza između odlazećeg zografskog slikarstva i nastupajućeg romantizma i realizma oličenog u delima Đorđa Krstića za ikonostas niške Saborne crkve. Taj prelaz premošćava slikar sićevačke priprate, akademizovanim vizantijskim freskama. Od starog ikonostasa iz 19. veka sačuvana je ikona Sv. Trojice iz 1879. Današnji ikonostas čini jednostavna drvena konstrukcija sa ikonama iz prve polovine 20. veka, rad akademskog slikara Vasilija Rudanovskog.

Predanja

Patrijarh srpski Gavrilo (41. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve) bio je jedno vreme iskušenik u manastiru Sićevo u kome se i zamonašio 26. februara 1900, da bi ga sutradan episkop niški Nikanor Ružičić rukopoložio u čin jerođakona, a posle sedam dana u čin jeromonaha.

U kapeli se čuva lepa, velika ikona Krunisanje Bogorodice iz 19. veka, koju su Rusi doneli iz svoje domovine. Ova ikona je veoma cenjena od vernika u okolini jer joj se pripisuju čudotvorna svojstva.

Pored crkve se nalazi izvor, koji je nedavno obnovljen i freskama oslikan zahvaljujući donaciji niških zanatlija, čija hladna i pitka voda po narodnom verovanju ima isceliteljsku moć.

Galerija

• widths="220px"
• 
  Konak Manastira Svete Bogorodice Sićevo
• 
  Manastirska crkva sa konakom i zvonikom
• 
  Pogled na Sićevo iz manastira
• 
• 
  Ikonostas
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Izvori

1. Janićijević J, Kulturna riznica Srbije, Idea, Beograd, 2001.
2. Manastir Sićevo
3. Rakocija M, Manastir Sv. Bogorodice u Sićevačkoj klisuri-istorija i arhitektura, Saopštenja, XXIX/1997, Beograd 1997, 163-171.
4. Rakocija M, Ikonografske posebnosti Bogorodičine crkve sićevačkog manastira, Zbornik Narodnog muzeja Niš, Niš 2001.
5. Rakocija M, Zidno slikarstvo Bogorodičine crkve sićevačkog manastira, Saopštenja, Zbornik radova XXXII-XXXIII-2000-2001,Beograd 2001, 149-179.
6. Rakocija M, Manastir Sv. Bogorodice u Sićevačkoj klisuri,Niš 2007.

Spoljašnje veze

• Gugl satelitska mapa (travelingluck.com)
• Srpska pravoslavna crkva: Eparhija niška