Lista najčešćih profesionalnih bolesti
(Preusmjereno sa stranice Листа најчешћих професионалних болести)
Lista najčešćih profesionalnih bolesti sastavni je deo zakonskih akata kojim se u jednoj zemlji uređuje zaštita radnika na osnovu zauzetog stava Međunarodne organizacija rada (MOR). Godine 1934. ta organizacija donela je Konvenciju broj 121 – O davanju za slučaj nesreće na poslu i profesionalnih bolesti. Konvenciju su ratifikovale gotovo sve zemlje sveta i obavezale se, između ostalog, da: propišu listu bolesti kojom bi se obuhvatile bar one bolesti koje su nabrojane i navedene u prilogu te konvencije kako bi one u jednoj zemlji bile priznate kao profesionalne.[1]
U nastavku stranice dat je spisak najčešćih bolesti koje su u najvećem broju zemalja priznate kao profesionalne.[2]
Bolesti prouzrokovane hemijskim dejstvom[uredi | uredi kod]
Trovanja metalima i nemetalima[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 1. | Trovanje olovom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija olovom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Izražena klinička slika trovanja ili specifična oštećenja krvi i krvotvornih organa ili perifernog nervnog sistema ili CNS-a ili bubrega |
| 2. | Trovanje živom ili njenim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija živom ili njenim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem nervnog sistema ili bubrega ili najmanje tri od ostalih organa i sistema |
| 3. | Trovanje arsenom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija arsenom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem krvi i krvotvornih organa ili nervnog sistema ili dva od sledećih organa: srce, bubrezi, jetra |
| 4. | Trovanje fosforom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija fosforom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: kosti, jetra, bubrezi, nervni sistem, krv i krvotvorni organi, srce |
| 5. | Trovanje manganom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija manganom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem nervnog sistema ili dva od sledećih organa ili organskih sistema: jetra, bubrezi, krv i krvotvorni organi, respiratorni sistem |
| 6. | Trovanje berilijum ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija berilijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim promenama na plućima ili specifičnim oštećenjem druga dva organa ili orgnska sistema |
| 7. | Trovanje kadmijumom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kadmijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem bubrega ili kostiju ili dva od sledećih organa ili organska sistema: RES, jetra, krvi i krvotorni organi |
| 8. | Trovanje selenom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija selenom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 9. | Trovanje vanadijumom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija vanadijumom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 10. | Trovanje hromom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija hromom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 11. | Trovanje niklom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija niklom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 12. | Trovanje cinkom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cinkom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 13. | Trovanje bakrom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija bakrom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 14. | Trovanje aluminijumom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija Al ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 15. | Trovanje kobaltom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kobaltom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika troanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 16. | Trovanje kalajem ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija kalajem ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
| 17. | Trovanje antimonom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija antimonom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem tri organa ili organska sistema |
Trovanje gasovima[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 18. | Trovanje halogenim elementima i njihovim derivatima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija halogenim elementima ili njihovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu |
| 19. | Trovanje sumporom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija sumporm ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu |
| 20. | Trovanje azotnim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija azotnim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa hroničnim iritativnim efektom na koži, sluzokožama i respiratornom sistemu |
| 21. | Trovanje ugljеn-monoksidom | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija ugljen-monoksida (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: CNS, srce i krvni sudovi, krv i krvotvorni organi |
| 22. | Trovanje cijanom ili njegovim jedinjenjima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cijanom ili njegovim jedinjenjima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa asten-vegetativnim manifestacijama i specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organska sistema: nervni sistem, štitasta žlezda, krv i krvotvorni organi |
Trovanje rastvaračima[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 23. | Trovanje alifatičnim uglovodonicima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija alifatičnim ugljovodonicima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organskih sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem |
| 24. | Ttrovanje cikličnim uglovodonicima ili njihovim homolozima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija cikličnim ugljovodonicima ili njihovim homolozima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima dva od sledećih organa ili organskih sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem |
| 25. | Trovanje nitro i amino derivatima ugljovodonika | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija nitro i amino derivatima ugljovodonika (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa pojavom katarakte ili specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organskih sistema> krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem |
| 26. | Trovanje halogenim derivatima ugljovodonika | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija halogenim derivatima ugljovodonika (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem |
| 27. | Trovanje ugljen disulfidom | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija ugljen disulfidu (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: organ vida, CNS, PNS, ili tri od ostalih organa ili organskih sistema |
| 28. | Trovanje alkoholima ili estrima ili etrima ili aldehidima ili ketonima | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija alkoholima, estrima, etrima, aldehidima ili ketonima (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjem dva od sledećih organa ili organska sistema: krv i krvotvorni organi, jetra, bubrezi i nervni sistem |
Trovanje pesticidima[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 29. | Trovanje pesticidima koji nisu obuhvaćeni po drugim tačkama Pravilnika | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija pesticidima koji nisu obuhvaćeni pod drugim tačkama (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Izražena klinička slika trovanja sa specifičnim oštećenjima 2 organa ili organskih sistema |
Bolesti prouzrokovane fizičkim dejstvom[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 30. | Oboljenja izazvana jonizujućim zračenjem | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija otvorenim i zatvorenim izvorima jonizujućeg zračenja (dokaz o trajanju ekspozicije najmanje 5 godina i intenzitetu ekspozicije - ličnom biodozimetrijom ili merenjem radioaktivnosti urina) | Klinička slika sa morfološkim i funkcionalnim promenama u krvi i krvotvorne organima ili koži (ulcerozni radiodermatitis) ili očnog sočiva (katarakta) ili hipotireoze izazvane radioaktivnim jodom |
| 31. | Oboljenja izazvana nejonizujuće zračenjem | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija nejonizujuće zračenju (Dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Morfološke i funkcionalne promene na organu vida (katarakta) |
| 32. | Oboljenja izazvana povišenim ili sniženim atmosferskim pritiskom | Poslovi i radna mesta kesonaca, ronilaca i letačkog osoblja (dokaz o ponovljenim naglim dekompresijama) | Ponovljene vazdušne embolije i ispadi funkcije CNS ili miokarda ili pluća ili koštanog sistema |
| 33. | Oboljenja izazvana bukom | Poslovi i radna mesta na kojima se dolazi u kontakt sa bukom preko dozvoljenog nivoa (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Obostrano perceptivno oštećenje sluha preko 30% po Fovler-Sabineu. Dokaz o progresiji oštećenja sluha tokom rada u buci. |
| 34. | Oboljenja izazvana vibracijama | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija vibracijama (dokaz o trajanju ekspozicije najmanje 5 godina) | Klinička slika sa morfološkim ili funkcionalnim promenama na vaskularnom i neuromuskularnom ili koštanom sistemu |
| 35. | Hronični burzitis zglobova nastao usled prenaprezanja i dugotrajnog pritiska | Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na berze (najmanje 5 godina) | Klinička slika hroničnog zapaljenja lakatne ili ramene ili prepatelarne berze sa umanjenjem funkcije zahvaćenog zgloba |
| 36. | Sindrom karpalnog tunela | Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na šaku i podlakticu | Klinička slika sa morfološkim znacima hronične kompresije i funkcionalnim ispadima |
| 37. | Paraliza nerava usled prenaprezanja i dugotrajnog pritiska | Poslovi i radna mesta na kojima postoji dugotrajno prenaprezanje i dugotrajan pritisak na periferni nerv | Klinička slika paralize perifernog nerva |
| 38. | Oštećenje meniskusa kolena usled dugog opterećenja u nefiziološka položaju | Poslovi i radna mesta na kojima postoji opterećenje kolena u nefiziološka položaju (dokaz o trajanju optrećenje kolena – najmanje 5 godina, sa dnevnim opterećenjem od najmanje 1/3 radnog vremena) | Klinička slika sa morfološkim lezijama meniskusa i funkcionalnim promenama kolenog zgloba |
Bolesti prouzrokovane biološkim dejstvom[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 39. | Tropske, importovane bolesti: virusne, bakterijske, parazitske | Poslovi osoblja na službi u oblastima gde se tropske bolesti javljaju endemski ili epidemijski | Klinička slika tropskih bolesti (dokaz o kontaktu sa biološkim agensom i prostornoj i vremenskoj povezanosti sa pojavom bolesti) |
| 40. | Antropozoonoze | Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren kontakt sa uzročnikom bolesti | Klinička slika antropozoonoza (dolazak u kontakt sa biološkim agensom i prostornoj i vremenskoj povezanosti sa pojavom bolesti) |
| 41. | Virusni hepatitis | Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenterealni kontakt sa uzročnikom bolesti | Klinička slika hepatitisa (dokaz o parenteralnoj infekciji sa biološkim agensom i vremenskoj i prostornoj povezanosti sa pojavom bolesti) |
| 42. | Parenteralna infekcija virusom SIDE | Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenteralni kontakt sa uzročnikom bolesti | Klinička slika AIDS-a (dokaz o parenteralnoj infekciji sa biološkim agensom i vremenskoj i prostornoj povezanosti sa pojavom bolesti) |
| 43. | Tuberkuloza | Poslovi i radna mesta na kojima je ostvaren parenterealni kontakt sa TBC bacilom | Klinička slika tuberkuloze prouzrokovane bacilom tuberkuloze rezistentnim na Antituberkulozni lekove |
Bolesti pluća[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 44. | Silikoza pluća | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini slobodnog silicijumdioksida (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije) |
Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije radioloških promena |
| 45. | Siliko-tuberkuloza | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini slobodnog silicijumdioksida (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije) |
Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1, kao i znacima aktivne tuberkuloze pluća |
| 46. | Asbestosis pluća | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija azbestnim vlaknima (dokaz o intenzitetu i trajnju ekspozicije) |
Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena |
| 47. | Pneumokonioza rudara ugljenokopa | Poslovi i radna mesta u rudnicima uglja sa podzemnom eksploatacijom (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) |
Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena |
| 48. | Pneumokonioza uzrokovana tvrdim metalima | Poslovi proizvodnje i obrade tvrdog metala (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije) | Klinički nalaz sa Ro-promenama na plućima, profuzije 1/1 i poremećajem plućne ventilacije najmanje srednjeg stepena ili veći stepen profuzije Ro-promena. |
| 49. | Bisinoza pluća | Poslovi i radna mesta na kojima postoji ekspozicija prašini pamuka, lana i konoplje, posebno u početnim fazama prerade (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije najmanje 10 godina) | Klinička slika bisinoze u drugom i trećem stadijumu bolesti |
| 50. | Astma | Poslovi i radna mesta na kojima dolazi do kontakta sa materijama koje izazivaju alergijsko ili iritativno dejstvo na disajne puteve (dokaz o ekspoziciji) | Klinička slika astme sa verifikacijom napada u toku rada, pozitivnim nespecifičnim i specifični bronhoprpvokativni testovi; u slučaju kada je bronhoprovokativni test kontraindikovan, pozitivni imunološki testovi |
| 51. | Egzogeni alergijski bronhoalveolitis | Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani sporama gljivica i heterolognu proteinima (dokaz o ekspoziciji) | Klinička slika sa specifičnim Ro-promenama na plućima, poremećaj ventilacije pluća srednjeg stepena, pozitivan specifični bronhoprpvokativni test i specifične imunološke promene |
| 52. | Angioneurotski edem gornjih disajnih puteva | Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim materijama (dokaz o ekpoziciji) |
Klinička slika sa izraženim promenama na gornjim disajnim putevima i pozitivnim ekspozicionim i specifičnim imunološkim testovima |
| 53. | Hronični opstruktivni bronhitis | Poslovi i radna mesta na kojima dolazi do kontatkta sa iritirajućom prašinom (dokaz o intenzitetu i trajanju ekspozicije najmanje 10 godina) | Klinička slika hroničnog opstruktivnog bronhitisa, sa poremećajem plućne ventilacije teškog stepena (FEV12%). Normalan spirometriski nalaz pri zaposlenju, dokaz o progresiji oštećenja pluća tokom rada, dokaz da je obolela osoba oduvek bila nepušač. |
Bolesti kože[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 54. | Kontaktni dermatitis | Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim ili iritativnim materijama (dokaz ekspoziciji) | Klinička slika težeg hroničnog ili recidivantnog kontaktnog dermatitisa sa pozitivnim specifičnim imunološkim i drugim testovima |
| 55. | Recidivantna urtikarija | Poslovi i radna mesta na kojima su radnici eksponovani alergogenim materijama (dokaz ekspoziciji) |
Klinički slika sa pozitivnim ekspozicionim i imunološkim testovima |
Maligne bolesti[uredi | uredi kod]
| Red. br. | Profesionalna bolest | Poslovi i radna mesta | Uslovi za priznavanje bolesti kao profesionalne |
|---|---|---|---|
| 56. | Maligne bolesti | Poslovi i radna mesta gde se ostvaruje kontakt sa kancerogenim materijama | Klinička slika malignog oboljenja prouzrokovanog jonizujućim zračenjem ili ultavioletnim zračenjem ili hemijski sigurno dokazanim kancerogenima (I grupa IARC) |
Izvori[uredi | uredi kod]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Vidaković A, editor. Medicina rada I. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.
- Vidaković A, editor. Medicina rada II. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.