Sveti gral
| Sveti gral Grail | |
|---|---|
 | |
Sveti gral ili samo Gral (Graal, Graaus, Graaux, Gradale, Graï, Grasal, Greal, Grëaus, Sangradale, Sangreal), je mistični predmet kog su vidjeli vitezi arturovske legende u sklopu potrage koja je naročito nakon 13. vijeka, poprimila kršćansko značenje. [1]
Historija nastanka mita[uredi | uredi kod]
Legenda o Gralu vjerojatno je inspirirana pričama iz grčke, rimske i keltske mitologije, u kojima ima puno rogova obilja, magičnih kotlova koji mogu povratiti umrle u žive i sličnih čudesa.[1]
Prvi poznati tekst koji je Gralu kao posudi dao kršćansko značenje - tajanstvene relikvije, bila je nedovršena poema Perceval; ou, le conte du Graal - Chrétien de Troyesa s kraja 12. vijeka, koja pjeva o besprijekornom vitezu Percivalu, čija je dominantna karakteristika nevinost i uporna potraga za gralom. U toj poemi se religijsko spaja sa fantastičnim.[1]
Chrétienova priča potječe od keltske legende - Peredur son of Efrawg, koja je nastala prije Normanskog osvajanja Engleske.[2] Izgleda da je postojao pravi Peredur, koji je bio keltski vladar u Yorku tokom 6. vijeka, vjerojatno nekih pedeset godina nakon doba kad je vladao Kralj Arthur.[2]
Tri poeme Roberta de Borona iz 13. vijeka; Joseph d'Arimathie, Merlin i Perceval (ponekad pod zajedničkim imenom Estoire dou Graal) produbljuju kršćansko značenje legende. Za razliku od tog ep - Parzival, Wolframa von Eschenbacha, duboko je mističan, u njemu je Sveti gral postao dragi kamen, koji je pao s neba.[1]
Prozne verzije djela Roberta de Borona počele su još više povezati priču o Svetom gralu sa legendom o Kralju Arthuru.[1]. Njemačka poema iz 13. vijeka, Diu Krône, napravila je od Gawaina junaka potrage za gralom. Francuski roman Queste del Saint Graal (iz ciklusa Vulgata oko 1210.-30.) uveo je novog heroja potrage - Galahada.[1]
U djelima nastalim između 1180. - 1240. Gral je opisan ili kao tanjur iz kog su Isus Krist i njegovi apostoli jeli janjetinu, ili kao kalež (putir) iz kog su pili, uz dodatak kako je u njemu Josip iz Arimateje skupio Isusovu krv dok je visio na križu , Josip je kasnije prenio Gral u Britaniju, gdje ga je dao na čuvanje Kralju ribara u Zamak Corbenic. Kralj Pellam bio je posljednji Kralj ribara koji je čuvao Sveti gral. Nakon što je Galahad konačno došao do njega, on ga je zajedno sa drugovima Percivalom i Borsom brodom prebacio u mitski Sarras. Nakon njihove smrti Gral je nestao u nebu.[2]
Roman Le Morte Darthur - Thomasa Malorya, dovršen oko 1470. (štampan 1485.), prenio je suštinu priče Queste del Saint Graal čitateljima na engleskom jeziku i pomogao da se raširi utjecaj legende o Svetom gralu.[1]
Poema Roberta de Borona obnavlja ranu historiju Svetog grala, povezujući ga sa vrčem koji je Isus koristio na Posljednjoj večeri, a nakon njega i Josip iz Arimateje, kako bi sakupio krv iz Isusovih rana dok je bio raspet na križu. Queste del Saint Graal pretvorio je potragu za Svetim gralom u traganje za mističnim jedinstvom sa Bogom i uzdigao viteza Galahada u idealnog gralovskog heroja. Jer je samo on bio dovoljno ponizan, nevin, vjeran i čist da je mogao direktno gledati u gral i vidjeti božanske tajne koje se ne mogu opisati ljudskim jezikom.[1]
Queste del Saint Graal nastao je pod utjecajem mističnog nauka cistercitskih redovnika, u kom se do stanja potpunog blaženstva čovjek može uzdići držeći se uputa Bernarda od Clairvauxa o fazama mističnog života. Djelo je dobilo dodatnu dimenziju, jer se u njemu Galahad, koji je sin Lancelota, ponaša potpuno suprotno od svog oca. Dok Lancelota na viteška djela motivira ljubav i tjelesna strast prema Guineveri, koja je usput i Arthurova žena i kraljica.[1]
Galahada pokreće čista ljubav prema Bogu, lišena bilo kakvih ovozemaljskih želja.U posljednjim epovima iz ciklusa Vulgata, konačna katastrofa vitezova Okruglog stola povezana je sa nestankom Svetog grala, simbola milosrđa, kog odtad više nikad nije vidio.[1]
Prema jednoj od legendi - Josip iz Arimateje je poslan u Britaniju 63., kao vođa misije Apostola Filipa, koji se tad nalazio u Galiji. Sa sobom je donio dvije bočice sa Isusovom krvi i znojem, kao i kalež (gral). Josip je dobio zemljište od lokalnog kralja i osnovao prvu kršćansku crkvu u Glastonburyju. Najvjerojatnije je da je ta legenda potekla iz same Glastonburyjske opatije, kao dio trajne propagande tokom 12 i 13. vijeka, kad se nastojala predstaviti kao jedna od stalnih rezidencija Kralja Arthura i kao lider kršćanstva u Britaniji.[2]
Legenda navodi da je Josip tad povjerio Gral nekom čovjeku koji se zvao Brons ili Brân, koji je možda bio jedan od Josipovih drugova, a možda i brat ili neki daljni rođak. Taj čovjek je postao drugi čuvar grala, nakon Josipa. Tu postoji neka vjerojatnost da se radi o Brânu blaženom, velikom keltskom junaku i zaštitniku Britanije. Za Brâna se govorilo da ima magični kotao koji može vratiti život. Kad je ipak smrtno ranjen, prije nego što je umro naredio je da mu se glava pokopa na Bijelom brdu, u današnjem Londonu, kako bi služila kao talisman koji štiti zemlju. Taj lokalitet je navodno mjesto gdje se danas nalazi Londonski Tower.[2]
Etimologija[uredi | uredi kod]
Termin grail najvjerovatnije je označavao široku plitku posudu, iako je njegova precizna etimologija i nadalje neizvjesna.[1]
Cistercitski kroničar Helinandus (umro 1230. objasnio je da riječ "Grail" ima porijeklo od latinskog - gradale, a to je bio izraz za širok i prilično dubok tanjur u kom su se servirala jedno za drugim - birana jela, pa su ga neformalno zvali Graalz, jer je pružao ugodu (grata). Katolička enciklopedija odbacuje tu etimologiju, ali smatra da je to izvedeno od cratalis - krater koji se u to vrijeme koristio za serviranje jela i pića.[2]
Čudesa i moći Svetog grala[uredi | uredi kod]
Nakon Isusove smrti, Josip je bio bačen u kamenu grobnicu, u kojoj bi skapao od žeđi i gladi, da nije bilo - Grala koji mu je svako jutro davao hranu i piće.[2]
Moći Svetog grala bile su velike, on ne samo da je hranio već je smrtno ranjene Hectora de Marisa i Percivala izlječio.[2] Ideja Grala koji može vratiti život, korespondira sa kršćanstvom koje također donosi vječni život onima koji slijede Isusa Krista.[2] Nešto slično postojalo je i u keltskoj legendi kao Kotao obilja.[2] Rane keltske pjesme i priče poput "Preiddeu Annwfn" govore o pljački koju je izveo Kralj Arthur i njegovi ljudi iz zemlje Annwfn, čime su stekli ono što je postalo poznato kao Britsko blago. Tako su došli u posjed magičnog kotla, koji nije mogao kuhati hranu kukavicama.[2]
Jedino što je bilo teško stati pred Sveti gral, to je mogao samo vitez koji se pokajao za svoje grijehe, lišen žudnje za ženama i tjelesnom ljubavi, zbog tog to nije uspjelo Lancelotu, jer je bio nedostojan da ga vidi zbog grešne veze sa Guineverom.[2]
Percival, koji je prvi uspio doći do Grala, nakraju nije uspio u svojoj misiji da ga donese u Camelot jer nije shvatio njegovu pravu prirodu, odnosno nije ga bio dovoljno dostojan.[2]
Simbolika[uredi | uredi kod]
Po nekim analitičarima legende o Svetom gralu, to je i priča o sukobu keltske crkve, koja je već postojala u Britaniji od rimskih vremena i Rimske crkve koju je osnovao Augustin od CanterburyjaAugustin u Canterburyu 596. Augustinova nastojanja da nametne kao autoritet nad domorodačkim Britima bila su neuspješna.[2]
Tako je potraga za Svetim gralom simbolička potraga za spašavanjem keltske crkve i dokazivanje njezine prednosti nad Rimskom crkvom. Zbog tog se pojavljuje lik Josipa iz Arimateje kao direktni nastavljač kršćanske tradicije i donosioc Svetog grala u Britaniju. Taj je sukob razdirao Britaniju sve do ustoličenja kralja Oswia od Nortumbrije na Sinodu u Whitbyju 664. kada je on pristao uz Rimsku crkvu.[2]
Nije bilo čudo da je u toj situaciji keltska crkva pribjegla stvaranju svojih priča i legendi kako bi produžila svoja vlastita uvjerenja. Mitska Pusta zemlja u Britaniji koja je uvučena u arturovsku legendu, bila je personifikacija sukoba između dvije crkve, dodatno začinjenim kontinuiranom invazijom keltskih zemalja od strane Sasa i Vikinga. Svojom potragom za savršenstvom i konačnim otkupljenjem (čitaj Gralom) vitezovi Kralja Arthura uspostavili bi prvenstvo keltske crkve.[2]
U svojim konačnim oblicima - Gral je postao kalež koju je Isus koristio na Posljednjoj večeri.[2]
Ideja grala kao metafore za ljudsko tijelo u kom se nalazi Sveti Duh po svemu sudeći razrađena je kasnije.[2]
Gral danas[uredi | uredi kod]
Legenda o Svetom gralu postala je kulminirajuća točka arturovske romantike, trajna i plodna tema brojnih umjetnika, prisutna u brojnim vrhunskim djelima, kao što je opera Parsifal Richarda Wagnera, parabola Jamesa Russella Lowella The Vision of Sir Launfal, album repera Jay-Z Magna Carta Holy Grail i film Monty Python and the Holy Grail.[1]
Henry Lincoln i Michael Baigent u svojoj knjizi The Holy Blood and the Holy Grail ("Sveta krv i Sveti gral") iz 1983. izazvali su prilično pomutnje, kad su iznjeli teoriju po kojoj je gral zapravo samo metafora za stvarnog Isusa od krvi i mesa. Po njima on je preživio raspeće na križu, zatim ga je Josip iz Arimateje prebacio iz Palestine, zajedno sa Marijom Magdalenom, koju je Isus kasnije oženio i sa njom dobio sina. Upravo je to krvna linija - tajna, koju su čuvari grala čuvali od tad do danas. Autori tvrde da su Isusovi potomci postali merovinški kraljevi Franačke. Ti su kraljevi bili Arthurovi suvremenici, osnivači dinastije koja je vladala od oko 460. do 751.[2]
Roman "Da Vincijev kod" Dan Browna, slijedi tu liniju, uz dodatak kriminalno-avanturističkog zapleta.
Kuriozum je da se oko dvjesto objekata u Evropi smatra Svetim gralom, među njima i velški drveni vrč -Nanteos Cup.[2]
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 „Holy Grail” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 11. 2017.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 „Holy Grail” (engleski). Nightbringer. Arhivirano iz originala na datum 2018-01-03. Pristupljeno 15. 11. 2017.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Holy Grail na portalu Nightbringer Arhivirano 2018-01-03 na Wayback Machine-u (en)