Prisk
Za ostala značenja, vidi Prisk (razvrstavanje).
Prisk iz Panija u Trakiji (5. vek) bio je istočnorimski, odnosno vizantijski diplomata, činovnik i istoričar.
Podaci o Priskovom životu sačuvani su nam uglavnom u vizantijskom leksikonu iz 10. veka, Suidi (Σουΐδας ili Σοῦδα). Rođen je verovatno između 410. i 420. godine, a umro je posle 472. godine, pošto poslednji događaj koji pominje u svojoj istoriji datira iz ove godine. U Carigradu se školovao za retora što ga je preporučilo za državnu službu. U društvu izvesnog Maksimina putovao je 449. na dvor hunskog kralja Atile kao član diplomatskog poslanstva cara Teodosija II, a u kasnijim putovanjima posetio je i Egipat i Italiju. Za vladavine cara Markijana (450-457) postao je član svite vrhovnog zapovednika konjice (magister equitum) Eufemija.
Izgleda da je Prisk bio i sastavljač brojnih pisama i govora, ali nam je od njegove zaostavštine sačuvana samo u fragmentima nažalost njegovo delo Vizantijska istorija, čiji je puni naslov na grčkom – prema Suidi – glasio Ἱστορία βυζαντικὴ καὶ κατ' Ἀτττήλαν, i koje je imalo šest knjiga. Ova Vizantijska istorija sačuvana je samo u odlomcima koji se odnose na događaje između 432. i 472. godine, dok se za celo delo pretpostavlja da je bilo u stvari nastavak Zosimove Istorije i, prema tome, da je obuhvatalo period od 411. do 472. godine. Učeni vizantijski car Konstantin VII Porfirogenit (913-959) sačuvao je u izvodima duže fragmente koji se uglavnom odnose se na rimsko poslanstvo kod Atile u kome je i Prisk lično učestvovao. Samim tim, teško je suditi o njegovom spektru interesovanja i vrednosti kao istoriografa. Sačuvani izvodi su izvor prvog reda za istoriju kratkovekog carstva koje je stvorio Atila i odnose Rimljana sa varvarima sredinom 5. veka. U stilu i rečniku sačuvanih fragmenata prepoznaje se uticaj Tukididov i, naročito, Herodotov. Jedan od vidljivih tragova Priskove privrženosti aticizmu jesu i njegovi arhaizirajući nazivi za varvarske narode koje opisuje. Prisk je odličan stilista, objektivan i liberalan intelektualac. On se pokazuje kao oštar posmatrač i dobar poznavalac ljudi.
Priskov uticaj na vizantijsku istoriografiju bio je jak i dugotrajan. Zosim, Jordan, Jovan Malala i Teofan Ispovednik bili su među autorima koji su koristili ovo delo i ostavili poneku referencu na Priskovu izgubljenu Istoriju.
Za slovensku istoriju Prisk je značajan zato što među narodima potčinjenim Hunima pominje i plemena koji spravljaju medovinu i koriste čamce monoksile. Samim tim, Priskovo delo je najstariji narativni izvor koji spominje Slovene u Panoniji (Atilin dvor se izgleda nalazio kod Tokaja u Mađarskoj na gornjem toku reke Tise).
Literatura[uredi | uredi kod]
Fragmenti iz Priskove Istorije koji se odnose na Slovene u prevodu na srpskohrvatski: Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, Prvi tom, Beograd 1955, 7-16. Prevod teksta propraćen je vrlo vrednim kritičkim aparatom.
Vanjski linkovi[uredi | uredi kod]
- Priscus at the court of Attila Arhivirano 2001-02-04 na Wayback Machine-u, prevod na engleski sačuvanog dela Priskove istorije koji se odnosi posetu Atilinom dvoru. Prevod je delo velikog irskog vizantologa Džona Bagnala Bjurija (J.B.Bury)
