Sovjetska isporuka naoružanja Jugoslaviji
Sovjetska isporuka naoružanja Jugoslaviji je izvršena 1944-1945. godine u skladu sa sporazumom jugoslovenske (NKOJ) i sovjetske vlade.
Ovo je pomoglo da NOVJ iz partizanske vojske preraste u regularnu Jugoslovensku armiju i samostalno preuzme Sremski front protiv Vermahta.
Sporazum iz oktobra 1944. i isporuke[uredi | uredi kod]
Sporazumom koji je maršal Jugoslavije Josip Broz Tito postigao sa vladom Sovjetskog Saveza u Moskvi krajem septembra 1944, dogovoreno je da SSSR isporuči Jugoslaviji oružje i opremu za 12 divizija. Isporuke po ovom sporazumu počele su u oktobru 1944. Najveći deo ovog oružja i opreme primljen je posle Beogradske operacije.
Po sporazumu, NOVJ je vremenom bilo isporučeno: 96.515 pušaka, 20.528 pištolja, 68.423 laka i teška mitraljeza, 3.797 protivtenkovskih pušaka, 512 protivavionskih mitraljeza, 3.364 minobacača raznog kalibra, 170 protivavionskih i 895 poljskih artiljerijskih oruđa raznog kalibra, 491 avion, 65 tenkova, 1.329 radio-stanica, 11 bolnica i drugog materijala. Tim naoružanjem opremljene su jedinice 12. korpusa (16, 36. i 51. divizija), 1. proleterskog korpusa (1. i 6. proleterska i 5, 11. i 21. divizija i tri divizije Južne operativne grupe divizija (23, 25. i 45. srpska divizija), kao i neke druge jedinice.[1][2]
Do kraja novembra naoružanje su primile tri divizije 12. korpusa, kao i Prva proleterska, Peta krajiška i Šesta lička divizija Prvog proleterskog korpusa, dok su ostale divizije preoružane tokom decembra 1944.
Prijem sovjetskog naoružanja i opreme omogućio je razvijanje formacijskog sastava jedinica do punog formacijskog brojnog stanja (8.000 boraca ili više po diviziji), kao i formiranje raznih specijalističkih sastava. Pri divizijama su formirane artiljerijske brigade. Sve ovo dovelo je do velikog porasta vatrene moći jedinica NOVJ odnosno JA.
Tokom jeseni i zime u SSSR-u je od jugoslovenskog ljudstva formirana, opremljena i obučena Druga tenkovska brigada NOVJ, koja je u martu 1945. uvedena u borbu na Sremskom frontu. Od dobijenih aviona i vazduhoplovne tehnike formirane su u Vojvodini do 7. januara 1945. Jedanaesta lovačka i 42. jurišna vazduhoplovna divizija NOVJ.
Sporazum iz januara 1945. i isporuke[uredi | uredi kod]
Sovjetsko-jugoslovenski pregovori, u januaru 1945. godine su rezultirali povećanjem vojne pomoći Jugoslaviji. Osim već dobijene vojno-tehničke pomoći, odlukom Državnog komiteta odbrane SSSR-a od 10. februara 1945. godine Jugoslaviji je predviđena isporuka u naoružanju, ratnoj tehnici i drugom vojnom materijalu za opremanje 20 pješadijskih divizija, tri artiljerijske i dvije tenkovske brigade, za jednu kombinovanu i aviotransportnu diviziju i nekoliko pukova veze, kao i nekoliko inžinjerijskih i auto jedinica.[3]
Samo 1945. godine jugoslovenska Vlada je dobila u naoružanju i opremi u ukupnom iznosu od 421,9 miliona rubalja, dok je susjedna Bugarska u periodu 1945- 1946. dobila za opremu 294,9 miliona rubalja. Najaktivnije se, u vojno-političkom planovima SSSR-a vezanih za Balkan, krajem rata i u prvim poslijeratnim godinama, razrađivala ideja o stvaranju južnoslovenske federacije.[3]
Literatura[uredi | uredi kod]
- Ljubivoje Pajović, Dušan Uzelac, Milovan Dželebdžić: SREMSKI FRONT 1944-1945, BIGZ, Beograd 1979.
- Đorđe Orlović: ŠESTA LIČKA PROLETERSKA DIVIZIJA „Nikola Tesla“, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1990.
- Predrag Pejčić: 42. VAZDUHOPOVNA DIVIZIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1991. godina.
Izvori[uredi | uredi kod]
- ↑ Pajović, Uzelac, Dželebdžić: SREMSKI FRONT 1944-1945, strana 92
- ↑ Đorđe Orlović: ŠESTA LIČKA PROLETERSKA DIVIZIJA, strana 460
- ↑ 3,0 3,1 Rezolucija Informbiroa i 1948. godina u očima ruski historičara i istraživača