Olimpijada (kraljica)
Olimpijada (starogrčki: Ὀλυμπιάς, Olumpiás) ili Olimpija, cca. 376–316. pne., je bila epirska princeza, četvrta žena makedonskog kralja Filipa II i majka Aleksandra Velikog. Bila je gorljiva štovateljica orgijastičkog zmijskog kulta boga Dioniza. Iako je Filip imao sedam ili osam različitih žena, Olimpijada je neko vrijeme bila njegova glavna žena. Ime je dobila u čast Filipove pobjede na Olimpijskim igrama 356. pne.[1] Kao dijete je imala ime Poliksena, a pri udajiu Mirtala; kasnije je poznata kao Stratonika.[2]
Olimpija je bila kći Neoptolema I, molosijskog kralja Epira. Kada je godine 360. pne. Neoptolem umro na prijestolje je došao njen brat Arimba, koji ju je udao za makedonskog princa Filipa, nastojeći ojačati državu savezom s moćnim susjedom. Plutarh navodi da se Filip zaljubio u suprugu kada su oboje na Samotraci zajedno sudjelovali u misterijama kabirskog kulta.
Plutarh navodi kako je Olimpijada imala prije konzumacije braka imala vizije kako joj u matericu dolazi loptasta munja, što je kasnije tumačila time da ju je zapravo oplodio bog Zeus. Sin Aleksandar se rodio u ljeto 356. pne., a poslije se rodila i kći Kleopatra.
Brak je vrlo brzo postao buran, s obzirom da Olimpijada nije mogla trpiti Filipovu sklonost drugim ženama, a u djeci nastaloj u takvim avanturama opasnost po Aleksandrovo prijestolje i život. Antički izvori navode da je Filipovog polubrata Arideja pokušala ubiti otrovom, zbog čega je dječak do kraja života ostao fizički i mentalni invalid. Svađe među supružnicima su eskalirale kada je Filip II godine 337. pne. oženio Kleopatru Euridiku, mladu nećaku generala Atala, a potom se posvađao s Aleksandrom, proglasivši kako je on nezakonito dijete. Bijesna Olimpijada je napustila dvor u Peli i otišla u Epir nastojeći svog brata, kralja Aleksandra I, nagovoriti da započne rat protiv Makedonije. Sljedeće godine se Filip, shvativši da je ugrozio planirani pohod na Perzijsko Carstvo, pomirio s Aleksandrom, a epirskog kralja je nastojao udobrovoljiti davši ruku kćeri Kleopatre.
U oktobru 336. pne. Filipa je na svečanostima povodom vjenčanja ubio tjelohranitelj Pauzanija. Olimpijada je odmah nakon njega dala likvidirati Kleopatru Euridiku i njenu djecu, što je Aleksandra prisililo da ubije Atala. Iako je Aleksandar dao razapeti Pauzanijino tijelo, Olimpijada mu je poslije digla spomenik, što je mnogim historičarima znak da je upravo Olimpijada stajala iza muževog ubistva.
Dvije godine kasnije Aleksandar je krenuo na veliki pohod u Aziju i Olimpijada ga više nije vidjela. Zbog toga nije imala neki veliki uticaj na sina i njegovu politiku, a s vremenom je njen uticaj na dvoru u Peli opadao zahvaljujući svađama s Antipaterom, Aleksandrovim guvernerom Makedonije i Grčke. Godine 330. pne. Olimpijada se vratila u Epir kako bi kćeri Kleopatri pomogla vladati nakon smrti njenog muža u Italiji.
Aleksandrova smrt 323. pne. je Olimpijadi dala razlog da se ponovno uključi u politiku, prije svega kako bi pokušala osigurati prijestolje Aleksandrovoj djeci, odnosno svom unuku Aleksandru IV. Godine 322. pne. je regentu Perdici ponudila Kleopatrinu ruku, a što je za posljedicu imalo Perdikino razvrgnuće zaruka s Antipaterovom kćeri Nikejom i prvi rat dijadoha. U ratu je Perdika ubijen, a novim regentom proglašen Perdika, čime je Olimpijada ponovno pala u nemilost.
319. pne. je Antipater umro, ostavivši regenstvo Poliperhonu umjesto svom sinu Kasandru. Nakon što se Kasandar pobunio, nastojeći steći legitimitet preko Filipa Arideja, nominalnog kralja, Olimpijada je sklopila savez sa Poliperhonom, na svoju stranu dovela Aleksandrovu udovicu Roksanu i Aleksandra IV. Godine 317. pne. je njen nećak, epirski kralj Eakid napao Makedoniju, pri čemu je makedonska vojska pod nominalnom komandom Arideja odbila boriti se protiv majke Aleksandra Velikog i prešla na njenu stranu. Olimpijada je tako osvojila Makedoniju, dala ubiti Arideja i masakrirala Kasandrove pristaše. Kasandar se, međutim, uz pomoć svojih saveznika u Aziji, pregrupirao, krenuo u protuofenzivu i opsjeo Olimpijadu u Pidni. Nakon godinu dana opsade se Olimpijada, kojoj je obećan život, predala, ali je Kasandar obećanje pogazio i dao je pogubiti.
Olimpijada u popularnoj kulturi[uredi | uredi kod]
Lik Olimpijade se pojavljuje u filmu Alexander the Great iz 1956. godine, gdje ju tumačila Danielle Darrieux, te Alexander iz 2004. gdje ju je tumačila Angelina Jolie.