Novo Brdo
Novo Brdo / Ново Брдо
Novobërda | |
|---|---|
 Ostaci srednjovekovne utvrde Novo Brdo | |
  Novo Brdo / Ново Брдо | |
| Koordinate: 42°36′36″N 21°26′15″E / 42.61000°N 21.43750°E | |
| Država |  Kosovo |
| Okrug | Priština |
| Općina | Novo Brdo |
| Uprava | |
| • Načelnik (v.d.) | Saša Milošević (SL) |
| Nadmorska visina | 1124 m |
| Stanovništvo (2011.) | |
| • Ukupno | 183 |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET) |
| • Ljeti (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Poštanski broj | 16000 |
| Registarska oznaka | 01 |
Novo Brdo (albanski:Novobërda; ćirilica: Ново Брдо), selo na Kosovu i središte istoimene općine Novo Brdo. Među albanskim stanovništvom na Kosovu, Novobërda je poznata pod nazivom Artana.
Geografija[uredi | uredi kod]
Naselje se nalazi na Velikoj Planini severno od Gnjilana, između izvorišta Prilepnice i Novobrdske reke i Krive reke, levih pritoka Binačke Morave.
Historija[uredi | uredi kod]
 | Ovom članku ili jednom njegovom dijelu nedostaju izvori. Molimo vas da pomognete Wikipediji i dodate odgovarajuće izvore u članak. |
Novo Brdo je bila srednjovekovna utvrda i rudarsko naselje. Novim Brdom nazivao se i predeo u porečju spomenutih dveju reka s okolnim planinskim područjem. Oko ruševina Novog Brda mnogobrojni su ostaci staroga rudarstva i rudarskih naselja. Zidine unutrašnjeg i spoljašnjeg naselja dobro su očuvane; zapremaju prostor 224x80 m. Sa svih strana Novog Brda, osim jugozapadne, ima mnogo temelja od kuća velikog podgrađa ili varoši, sa razvalinama više crkava, od kojih se ona iznad Bostana zove Šaška (Saska).
Podgrađe oko Prilepnice branili su gradovi Prizrenac i Prilepac. Podgrađe se spuštalo i do Krive Reke, koja se onda zvala Topolnica. Novo Brdo je bila varoš razbijenoga tipa, rudarsko naselje, podgrađe Novog Brda, gde je bio trg (mercatum), i gde se živelo po zakonu naselja Novog Brda. Trgovačke veze Novog Brda prelazile su granice Balkana, osobito na zapadu, preko Jadrana, do u Italije i dalje (v. Novobrdsko-kopaoničko rudarsko područje).
Novo Brdo je postalo prvih godina vladave kralja Milutina (1282—1321). Postalo je jedna od najvažnijih naseobina nemačkih rudara Sasa (oni su Novo Brdo zvali Nyeu-berghe), a po njima se zvalo i Saško Mesto. Novo Brdo se prvi put pominje 1326, već kao poznato rudarsko i trgovačko središte, gde su Dubrovčani vodili trgovinu i držali carinu. Saski valturci (rupnici, rudari) bili su glavni rudari, a osim Dubrovčana i drugih na trgu su trgovali i saski purgari (građani). Sasi su imali svoj sud od građana, svoje notare i urburare (za knjiženje rudarskog desetka), svoje crkve, i zbog svoga naprednoga rudarstva u Novom Brdu toliko su bili čuveni, da su ih odavde u 14 i 15 veku pozivali u Italiju i Španiju.
Drugi smatraju, da je tvrđava mnogo starija. Već u antici je bila Novobërda poznata po rudnicima zlata, srebra, olova i železa. Stručnjaci drže, da je bilo utvrđenje sagrađeno kao vizantijska ispostava u IX. veku, da bi nadzirao zlate rudnike, koji se nalaze oko grada; sav stari novac iz Dubrovnika su dobivali na ovom području. Utvrđenje, koje je sagrađeno na vrhu brda, ima pregled nad dolinom i putevima, koji vode u druge rudnike. [1]
Novobrdski rudnici bili su u XV veku naročito poznati po proizvodnji glamskog srebra (argentum de glama).Ova vrsta srebra sadržala je u sebi i do 33% zlata. Dubrovački trgovci nastojali su da ovakvu rudu otkupe po ceni običnog srebra, kako bi sami rafinirali zlato i tako stekli ogromnu dobit. Prema procenama istoričara iz novobrdskih rudnika se dobijalo godišnje i do 5 do 6 tona srebra. Francuski putnik Bertrandon de la Brokijer je prolazeći 1433. godine kroz Srbiju, istakao da srpski despot dobija godišnje 200 000 dukata prihoda iz ovog bogatog rudnika.
Turci su prvi put opseli Novo Brdo 1412. godine ali bez uspeha. Cela Srbija 1439. pada u turske ruke ali se tvrdi novobrdski grad branio sve do 1441. kada se predao sultanu. U novoobnovljenoj Srbiji grad je postradao već 1444. kada je porobljen i popaljen. Svo ovo vreme rudarska proizvodnja nije prekidana jer su od nje imale koristi sve strane. Konačni pad pod tursku vlast nastupio je 1.juna 1455. godine. Ovaj događaj opisao je žitelj Novog Brda Konstantin Mihailović iz Ostrovice.
Od 1999. se među albanskim stanovništvom uvriježio naziv Artana.
Stanovništvo[uredi | uredi kod]
| Godina | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1948. | 232 | — |
| 1953. | 243 | +4.7% |
| 1961. | 237 | −2.5% |
| 1971. | 294 | +24.1% |
| 1981. | 292 | −0.7% |
| 1991. | 463 | +58.6% |
| 2011. | 183 | −60.5% |
| Izvori:[2] | ||
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ „Novo Brdo Fortress”. Geocaching. Pristupljeno 10. novembar 2020.
- ↑ Popis stanovništva na Kosovu 1948-2011
