Neurotransmiterski transporter
Neurotransmiterski transporteri su klasa membranskih transportnih proteina koji premoštavaju ćelijske membrane neurona. Njihova primarna funkcija je prenos neurotransmitera kroz membrane i usmeravanje daljeg transporta do specifičnih intracelularnih lokacija. Postoji više od dvadest tipova neurotransmiterskih transportera.[1]
Vezikularni transporteri prenose neurotransmitere u sinaptičke vezicule, čime regulišu koncentracije supstanci u njima.[2] Vezikularni transporteri se oslanjaju na protonski gradijent formiran hidrolizom adenozin trifosfata (ATP) da mogli da obavljaju svoj rad: v-ATPaza hidrolizuje ATP, uzrokujući prenos protona u sinaptičke vezikle i kreirajući protonski gradijent. Zatim isticanje protona iz vezikula pruža energiju za unos neurotrasportera u vezikule.[3]
Neurotransmiterski transporter frekventno koristi elektrohemijske gradijente koji postoje na suprotnim stranama ćelijskih membrana za izvođenje rada. Na primer, pojedini transporteri koriste energiju prikupljenu putem kotransporta, ili simporta, Na+ jona da bi preneli glutamat kroz membrane. Takvi neurotransporterski kotransportni sistemi su veoma raznovrsni. Nedavni nalazi pokazuju da su sistemi preuzimanja generalno selektivni i da se asociraju sa specifičnim neurotransmiterom.[4]
Normalno, transporteri u sinaptičkoj membrani služe za uklanjanje neurotransmitera iz sinaptičkog proreza, čime se sprečava njihovo dejstvo ili se završava signal. Međutim povremeno transporteri mogu da deluju u reverznom smeru, pri čemu transportuju neurotransmitere u sinapsu, omogućavajući tim neurotransmiterima da se vežu za svoje receptore. Ovo „nevezikularno otpuštanje“ neurotransmitera koriste pojedine ćelije, kao što su amakrine ćelije u retini, kao normalnu formu oslobađanja neurotransmitera.[5]
Reference[uredi | uredi kod]
- ↑ Iversen L (July 2000). „Neurotransmitter transporters: fruitful targets for CNS drug discovery”. Mol. Psychiatry 5 (4): 357–62. DOI:10.1038/sj.mp.4000728. PMID 10889545.
- ↑ Johnson J, Tian N, Caywood MS, Reimer RJ, Edwards RH, Copenhagen DR (January 2003). „Vesicular neurotransmitter transporter expression in developing postnatal rodent retina: GABA and glycine precede glutamate”. J. Neurosci. 23 (2): 518–29. PMID 12533612.
- ↑ Eric R. Kandel, Schwartz JH, Jessell TM (2000). Principles of neural science (4th izd.). New York: McGraw-Hill. str. 287. ISBN 0-8385-7701-6.
- ↑ Amara, Susan G.; Kuhar, Michael J. (1993). „Neurotransmitter Transporters:Recent Progress”. Annual Review of Neuroscience 16 (1): 73-93. DOI:10.1146/annurev.ne.16.030193.000445.
- ↑ Eric R. Kandel, Schwartz JH, Jessell TM (2000). Principles of neural science (4th izd.). New York: McGraw-Hill. str. 295. ISBN 0-8385-7701-6.
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- MeSH Neurotransmitter+Transporters
- Clearing Your Mind of Neurotransmitters: Functional Impact of Neurotransmitter Transporter Gene Variants Arhivirano 2006-09-29 na Wayback Machine-u - a videocast of the lecture by Randy Blakely, Ph.D., Vanderbilt University. Part of NIH Neuroscience Seminar series. 450 Mb file, .m4v format.
- The Blakely Lab - Laboratory exploring the molecular basis for neurotransmitter transporter structure, function and regulation.