Muzička forma
| Muzička forma | |
|---|---|
 | |
Muzička forma je struktura muzičke kompozije. Termin se uobičajeno koristi u dva slučaja: za označavanje standardnog tipa ili muzičkog žanra i za označavanje metode u određenom djelu. Nomenklatura različitih muzičkih formalnih tipova može se odrediti medijem izvođenja, tehnikom kompozije ili funkcijom.[1]
Muzička forma je po mnogočemu slična gramatici i sintaksi u jeziku i literaturi. To su opći teorijski modeli koji u praksi komponiranja rezultiraju sa neograničenim brojem pojedinačnih rješenja kao jedinstveno kreiranih muzičkih djela.[2]
Muzika egzistira jedino u vremenu, pa se može reći muziku vrijeme čini slušnom. Pravilna percepcija muzičkog djela uglavnom zavisi o sposobnosti povezivanja onoga što momentalno čujemo, sa onim što smo čuli i sa onim što očekujemo da ćemo čuti.[1]
Muzička forma dakle zavisi, o rasporedu pojedinih strukturalnih cjelina raspoređenih u vremenu. Melodija se može definirati kao organizirana sukcesija muzičkih tonova. To nizanje tonova sastoji se od dijelova, strukturalnih cjelina, čija je glavna fraza - kompletna muzička espresija, a što otprilike odgovara onom što se može odpjevati u jednom dahu ili odsvirati na mah. Melodija se obično sastoji od niza fraza, koje se povremeno mogu ponavljati (ponavlja se ista fraza), ili ući u kontrast (potpuno drugačija fraza) ili varijacije (fraza je promjenjena, ali na takav način da se prepoznaje).
Relacija između tih sastavnih fraza važne su za formu. Fraze mogu ali i nemoraju biti jednake duljine.[1]
Historija[uredi | uredi kod]
Termin muzička forma proizišao je iz [[estetika|estetike i muzičke teorije 18. vijeka, artikuliravši racionalističku potrebu za integritetom, proporcijom i simetrijom umjetničkoga djela.[2]
Opći i pojedinačni procesi raskidanja sa tradicionalnim formama i strukturama kako u društvu, tako i u umjetnosti tokom 19. vijeka - rezultirali su bijegom od konvencionalnog shvaćanja muzičke forme. Kompozitori tog vremena pored težnji za slobodnim kreiranjem zvukovne strukture kod komponiranja, poseban akcent su stavljali na interpretaciju i na samom slušanju muzike.
Promatrano sa aspekta historije, muzičke forme zavisile su o idejama i umjetničkim zahtjevima pojedinih perioda te kulturnih i etničkih krugova u kojima su nastale. U evropskoj klasičnoj muzici muzičke forme dijele se prema nekoliko kriterija. Jedna od podjela ide po vrstama, pa tako imamo; vokalne, vokalno-instrumentalne, instrumentalne i muzičko-scenske forme.[2]
Pored tog muzička forma može biti jednostavačka i višestavačka. Od višestavačkih instrumentalnih formi najpoznatije su suita, sonata, koncert i simfonija, a u vokalnoj i vokalno-instrumentalnoj muzici; misa, pasija, oratorij i kantata, a u muzičko-scenskoj opera.[2]
Unutar pojedinih stavaka razlikuju se prema broju osnovnih muzičkih ideja, na monotematske i bitematske forme i forme sa više tema. Monotematske forme su; srednjovjekovni organum, diskant, rani motet, ali i barokna passacaglia i chaconne. Bitematske i politematske forme sa svim tipovima varijacija su; barokna suita i sonata, dvodijelna pjesma, klasični sonatni oblik, rondo i druge.
Prema broju dionica muzičke forme se dijele na homofonske i polifonske.[2]
Etnomuzikologija razlikuje četiri bazične muzičke forme; Iterativnu (ponavljačku) - ista se fraza stalno ponavlja, Povratnu - sa modificiranom frazom nakon kontrasta, Strofičnu - to je veća melodijska cjelina koja se iznova i iznova ponavlja u različitim strofama poetskog teksta i Progresivnu u kojoj se kontinuirano iznosi novi melodijski materijal.[1]
Kao važan poseban predmet muzičke forme se uče u okviru Muzičke pedagogije.[2]
Povezano[uredi | uredi kod]
Izvori[uredi | uredi kod]
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
- Oblici, glazbeni (sh)
- Musical form (en)