Matabele
Ndebele ili Matabele su ogranak Zulua koji su pobegli od kralja Šake 1823. godine, pod vodstvom Mzilikazija koji je bio general u Šakinoj vojsci. Danas su češće poznati pod imenom Ndebele ili amaNdebele.
Prvo su se kretali prema zapadu, gde su napravili haos u periodu istorije juga Afrike koji je poznat kao Mfekane ("Lomljava"). U početku su sledbenici Mzilikazija brojali oko 500 ljudi. U blizini današnjeg grada Pretorije (Pretoria) ili Cvane (Tshwane) su osnovali naselje Mlalandlela (Mhlahlandlela). Kasnije su došli u kontakt sa Cvana (Tswana) narodom čijom zaslugom su dobili ime Matabele. Tabele dolazi od tabela što znači "oterani".
Zatim su 1834. godine krenuli prema severu, na teritoriju današnjeg Zimbabvea, gde su se borili protiv Šona, da bi se na kraju naselili na teritoriji koja se danas naziva Matabelelend. U toku migracije, velik broj pokorenih lokalnih klanova i individualaca su se pridružili pokretu i apsorbovani su u Matabele narod. Oni su usvojili jezik ali su imali niži socijalni status nego članovi originalnih klanova poreklom iz Zulu kraljevine.
Lobengula koji je došao na vlast 1868. godine, posle smrti Mzilikazija, vladao je sve do poraza 1890-ih od strane Britanske južnoafričke kompanije (British South Africa Company) pod vodstvom Cecila Rodesa i Leandera Džamesona.