Jovan Đorđević (mitropolit)

Jovan (Đorđević)
Datum rođenja:	[[]] [[]]
Sremski Karlovci	Sremski KarlovciAustrijsko carstvo
1773.	maj 1773.
Sremski Karlovci	Sremski KarlovciAustrijsko carstvo

1773. Jovan (Đorđević ili Georgijević, Sremski Karlovci — Sremski Karlovci, 23. maj 1773) je bio mitropolit karlovački i, stoga, jedan od važnijih arhijereja Srpske pravoslavne crkve.

Život

Mitropolit Jovan rođen je u Sremskim Karlovcima nepoznate godine. Još kao dete dospeo je u manastir Dečane i bio đak, đakon i arhiđakon patrijarha Arsenija IV. Kao arhiđakon bio je u pratnji patrijarhovoj prilikom njegove posete mitropolitu đustendilskom Jefremu (Stankoviću), a takođe i prilikom posete ove dvojice crkvenih velikodostojnika lesnovskom manastiru. Prilikom patrijarhove posete manastiru na reci Tresci, pored mitropolita skopskog Kirila u pratnji se nalazio i arhiđakon Jovan. Sve ovo govori da je bio vrlo blizak patrijarhu Arseniju IV.

Prelazak u Austrijsko carstvo

U vreme druge seobe Srba arhiđakon Jovan se pridružio patrijarhu Arseniju IV i našao mu se pri ruci u svom rodnom mestu. Iduće, 1738. godine, arhiđakon Jovan učestvovao je u gašenju ruskih škola u Karlovcima. Kada se upraznila Temišvarska eparhija, patrijarh Arsenije IV pokušao je da svoga arhiđakona Jovana imenuje za episkopa temišvarskog, ali u tome nije uspeo jer je na patrijarha vršen pritisak da se za episkopa postavi Simeon Hristijan.

Kada su hrvatski staleži podneli predlog na saboru u Požunu da se u Hrvatskoj i Slavoniji ukinu sve pravoslavne eparhije, a pravoslavni vernici potčine unijatskom episkopu, srpski narodni prvaci su 12. septembra 1742. izabrali narodne izaslanike među kojima su, pored ostalih, bili episkop Pavle (Nenadović) i arhiđakon Jovan (Đorđević). Njegov zadatak je bio da zatraže da se potvrde sve povlastice koje je srpski narod dobio i da se proglase u svima hrvatskim županijama. Na Bogojavljenje 1746. godine patrijarh Arsenije IV rukopoložio je arhiđakona Jovana u čin prezvitera i proizveo ga u čin arhimandrita. Budući da je bio vešt pregovarač, što se videlo prilikom njegovog boravka u Beču, gde je zastupao potrebe Srpske crkve, patrijarh Arsenije IV poslao ga je u manastir Dečane. Kao dečanski arhimandrit i patrijarhov egzarh novčano potpomogao je 1746. Žefarovićev bakrorez "Knez Lazar", a takođe i "Sremske svetitelje". Njegovim zauzimanjem patrijarh Arsenije IV izdao je bakrorez "Car Uroš".

Episkopsko zvanje

Na Veliku Gospojinu 1746. godine patrijarh Arsenije IV, zajedno sa mitropolitom beogradskim Sofronijem i episkopom bačkim Visarionom (Pavlovićem) hirotonisao je u Sabornoj karlovačkoj crkvi arhimandrita Jovana za episkopa osečkopoljskog. Na ovom položaju je ostao tri godine, ali se uglavnom zadržavao u Sremu.

Kada se upraznila Eparhija karansebeško-vršačka, episkop Jovan je premešten u Karansebeš 1749. godine. Posle izvesnog vremena premestio je sedište u Vršac, gde je podigao velelepni vladičanski dvor sa pridvornim hramom, u kome je vredni ikonostas koje je islikao njegov dvorski slikar Nikola Nešković.

Mitropolitsko zvanje

Posle smrti mitropolita Pavla (Nenadovića) izabran je na Karlovačkom narodno-crkvenom saboru, kao vladin kandidat, za mitropolita episkop Jovan 7. septembra 1769. godine. Istoga meseca, pre nego što je od carice Marije Terezije potvrđen, carica je zatražila od novog mitropolita da pokaže svoju blagodarnost na taj način što će se izvestan broj zapovednih praznika ukinuti. Krajem godine Sinod je razrešio 56, praznika od kojih je 27 bilo ruskih. Ukidanje praznika je propraćeno velikim negodovanjem, koje je kod rimokatolika, čiji su praznici takođe ukinuti, bilo još veće. Posle svega ovoga u Beču je 1771. štampan srpski kalendar. U ovom kalendaru navedeno je trinaest praznika svetim Srbima. Oni su ušli u kalendar na zauzimanje mitropolita Jovana koji je bio veliki poštovalac i pobornik slavljenja uspomena svetih Srba. U ovom mesecoslovu objavljena je i opšta stihira srpskim svetiteljima, koju je napisao mitropolit Jovan. Zahvaljujući Srbljaku, koji je izišao iz štampe 1761. u Rimniku u Maloj Vlaškoj, koji je priredio za štampu episkop aradski Sinesije (Živanović), uspeo je mitropolit Jovan da pomenute svete unese u mesecoslov i na taj način osigura njihovo slavljenje u srpskom narodu.

Posle svog ovećeg Zbornika molitava, mitropolit Jovan je sačinio kratak izvod molitava iz pomenutog Zbornika i namenio ga vojnicima pravoslavne vere, a potom i svima vernicima srpske i rumunske narodnosti. Sve je to štampao o svom trošku i posle Božića 1771. razaslao eparhijama da ih kao njegov dar podele vojnicima koji znaju čitati, a ne mogu učestvovati u pravoslavnom bogosluženju budući da su udaljeni od pravoslavnih hramova. Budući vezan za manastir Dečane, mitropolit Jovan je poslao ovom manastiru svoje rukopisne knjige Paraklis i Kanon molebni Stefanu Dečanskom koje govore „da je iza njih stojao sentimentalan čovek“.

Mitroplit Jovan je umro 23. maja 1773. u Karlovcima, a sahranjen je u manastiru Krušedolu.

Zasluge

Mitropolit Jovan spada u red najvećih priložnika crkava i manastira. Njegovim zauzimanjem, pre svega, podignuti su mnogi hramovi i snabdeveni crkvenim stvarima umetničke vrednosti i izrade. Tako je na njegov zahtev Nikola Nešković obnovio ikonu svetih srpskih despota u manastiru Krušedolu, kome je poklonio i jednu novu ikonu istoga sadržaja. Njegovim troškom i staranjem dovršeni su vezovi pokrova za kivote sv. Stefana Dečanskog i sv. cara Uroša.

Kao ljubitelj knjige, mitropolit Jovan ih je pisao, štampao i poklanjao crkvama, manastirima i vernicima. Iz zapisa se saznaje samo za manji deo knjiga koje je poklonio i na taj način negovao tradiciju poklanjanja knjiga u srpskoj crkvi. Tako je poklonio prestona jevanđelja hramu Vaznesenja Gospodnjeg u Rumi, Uspenskom hramu u Vršcu i carskoj lavri u Dečanima; Srbljak hramovima manastira Mesića i Gornjeg Kovilja; Pashalnu službu hramu u Banoštru i Nikolajevskim hramovima u Irigu i Šuljmu; ceo krug crkvenih knjiga pridvornom hramu u Vršcu, Cvetni triod manastiru Središtu, dvanaest mineja, Službenik i Pentikostar u Dečanima. Pored knjiga, mitropolit Jovan je poklonio pridvornom hramu u Vršcu časnu trpezu, a takođe i dvostruku ikonu na kojoj je izobraženo Rođenje i Bogojavljenje. Srebrna kandila poklonio je manastirima Hopovu i Jasku, sasud za sveto miro mnogim banatskim crkvama.

Iz jednog sačuvanog snimka muzičkog rukopisa, grčkog i srpskog, koji je izgoreo 6. aprila 1941. u Beogradu, na kome se nalaze stihovi arhiđakona Jovana pisani na srpskoslovenskom, da se zaključiti da je on bio obrazovan čovek. Ti njegovi stihovi „zanimljivi su najviše po tome što su među poslednjima koji su danas poznati na srpskoslovenskom“.U godini pisanja ovih stihova, 1735, arhiđakon Jovan je prvi put posetio manastir Gračanicu, što je učinio i 1736. godine urezavši „svoje ime na zid spoljašnjeg narteksa“.

Izvori

• Sava Vuković: Srpski jerarsi Arhivirano 2013-12-02 na Wayback Machine-u

Prethodnik: —

Episkop osečkopoljski 1746-1749

Nasljednik: Lukijan (Vladulov)

Poglavari Srpske pravoslavne crkve

Žičko-pećki arhiepiskopi (1219-1337):
Sveti Sava • Arsenije I Sremac • Sveti Sava II • Danilo I • Joanikije I • Jevstatije I • Jakov • Jevstatije II • Sveti Sava III • Nikodim • Danilo II • Joanikije II
Pećki patrijarsi (1346-1463):
Joanikije II • Sava IV • Jefrem • Spiridon • Danilo III • Sava V • Danilo IV • Kirilo • Nikon • Teofan • Nikodim II • Arsenije II
Pećki patrijarsi (1557-1766):
Makarije Sokolović • Antonije Sokolović • Gerasim Sokolović • Savatije Sokolović • Jerotej Sokolović • Filip Sokolović • Jovan • Pajsije Janjevac • Gavrilo I Rajić • Maksim Skopljanac • Arsenije III Crnojević • Kalinik I • Atanasije I • Mojsije Rajović • Arsenije IV Jovanović • Joanikije III Karadža • Atanasije II Gavrilović • Gavrilo II Sarajevac • Gavrilo III • Vikentije Stefanović • Pajsije II Grk • Gavrilo IV Grk • Kirilo II • Vasilije Jovanović-Brkić • Kalinik II Grk
Karlovački mitropoliti i patrijarsi (1690-1920):
Arsenije III Crnojević • Isaija Đaković • Sofronije Podgoričanin • Vikentije Popović • Mojsije Petrović • Vićentije Jovanović • Arsenije IV Jovanović • Isaija Antonović • Pavle Nenadović • Jovan Đorđević • Vićentije Jovanović Vidak • Mojsije Putnik • Stefan Stratimirović • Stefan Stanković • Josif Rajačić • Samuilo Maširević • Prokopije Ivačković • German Anđelić • Georgije Branković • Lukijan Bogdanović
Beogradski mitropoliti (1831-1920):
Melentije Pavlović • Petar Jovanović • Mihailo Jovanović • Teodosije Mraović • Inokentije Pavlović • Dimitrije Pavlović
Patrijarsi Srpske pravoslavne crkve (1920- ):
Dimitrije • Varnava • Gavrilo (V) • Vikentije (II) • German • Pavle • Irinej