Izvršno veće Skupštine SR Srbije

Državni organi SR Srbije

Skupština Predsedništvo Savet republike Izvršno veće Skupštine Ustavi Ustav iz 1947. Ustavni zakon iz 1953. Ustav iz 1963. Ustav iz 1974.

Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije je bio naziv za vladu u Socijalističkoj Republici Srbiji, od 1953. do 1990, dok je u periodu od 1945. do 1953. godine korišćen naziv Vlada.

Izvršno veće je prema Ustavu SR Srbije predstavljalo izvršni organ Skupštine Socijalističke Republike Srbije i sačinjavali su ga - predsednik, jedan ili više potpredsednika, članovi koje bira skupština i republički sekretari (ministri).

Zvanični nazivi vlade tokom postojanja SR Srbije, od 1945. do 1990. godine, bili su:

• Narodna vlada Srbije - od 1945. do 1946. godine
• Vlada Narodne Republike Srbije - do 1946. do 1953. godine
• Izvršno veće Narodne skupštine Narodne Republike Srbije - od 1953. do 1963. godine
• Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije - od 1963. do 1990. godine

Takođe u zvaničnoj upotrebi koristio se i naziv Republičko izvršno veće (RIV), da bi se razlikovalo od Saveznog izvršnog veća (SIV). Često su se koristile i skraćene varijante imena - Izvršno veće SR Srbije ili Izvršno veće Srbije.

U periodu od 1945. do 1990. godine bilo je formirano ukupno 16 vlada (4 vlade i 12 izvršnih veća).

Istorijat

Zgrada „Novog dvora“ u Beogradu, u kojoj je bilo prvo središte Izvršnog veća Srbije, a danas Predsedništvo Republike Srbije

Zgrada u Nemanjinoj ulici u Beogradu, u kojoj se nalazilo središte Izvršnog veća Srbije, a danas središte Vlade Republike Srbije

Prva vlada u posleratnoj Srbiji formirana je 9. aprila 1945. godine i nosila je naziv Narodna vlada Srbije. Ova vlada postojala je do 22. novembra 1946. godine, kada je formirana nova vlada pod nazivom Vlada Narodne Republike Srbije. Predsednik obe ove vlade bio je dr Blagoje Nešković.

Sledeći predsednik Vlade NR Srbije bio je Petar Stambolić i on se na ovoj funkciji nalazio u dva mandata - od 1948. do 1951, od 1951. do 1953. godine. U toku njegovog drugog mandata, Narodna skupština FNRJ je 13. januara 1953. godine usvojila Ustavni zakon kojim je izvršena reorganizacija društvenog i političkog uređenja federacije i republika. U okviru ove reorganizacije naziv vlada je zamenjen i od tada se koristi naziv Izvršno veće, a umesto reči ministar republički sekretar.

Narodna skupština NR Srbije usvojila je „Ustavni zakon o osnovama društvenog i političkog uređenja NR Srbije“ i formirala prvo Izvršno veće Narodne skupštine NR Srbije 5. februara 1953. godine. Ovo Ivršno veće je bilo privremeno i ono je predstavljalo reformisanu vladu Petra Stambolića, koji je zadržao funkciju predsednika. Ovo Izvršno veće postojalo je do 16. decembra, kada je posle održanih parlamentarnih izbora formirano novo Izvršno veće.

Aprila 1963. godine donet je novi Ustav Jugoslavije i Srbije. Ovim ustavom izvršena je promena naziva države pa je Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ) preimenovana u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju (SFRJ), a Narodna Republika Srbija (NRS) u Socijalističku Republiku Srbiju (SRS). Shodno ovoj promeni izvršena je i promena naziva Izvršnog veća Narodne skupštine NR Srbije u Izvršno veće Skupštine SR Srbije. Na istoj sednici na kojoj je donesen novi Ustav SR Srbije, 9. aprila 1963. godine donesen je i „Zakon o Republikom veću“, kojim su dotadašnji propisi o radu Izvršnog veća usaglašeni sa novim ustavom.

Poslednje Izvršno veće SR Srbije formirano je 5. decembra 1989. godine i u toku njegovog mandata donesen je 28. septembra 1990. novi Ustav Srbije, kojim je Socijalistička Republika Srbija preimenovana u Republiku Srbiju, a shodno tome Izvršnom veću je vraćen stari naziv Vlada. Poslednje Izvršno veće postojalo je do februara 1991. godine, kada je posle prvih višestranačkih izbora formirana prva Vlada Republike Srbije.

1945-1953

Prva vlada formirana 9. aprila 1945. godine bila je formirana na osnovu propisa i odluka koje je donela Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS) i ona su bila u saglasnosti sa odredbama Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ). Pošto u vreme formiranja druge vlade, još uvek nije bio donesen Ustav NR Srbije, ona je bila formirana na osnovu odredbi Ustava FNRJ.

Ustav Narodne Republike Srbije donesen je 17. januara 1947. godine i na osnovu njega Vlada Narodne Republike Srbije je bila najviši izvršni i upravni organ u Narodnoj Republici Srbiji. Birala ju je Narodna Skupština NR Srbije, a bila je odgovorna Narodnoj skupštini i njenom Prezidijumu. Sačinjavali su je - predsednik, jedan ili više potpredsednika, ministri, predsednik Planske komisije i predsednik Kontrolne komisije.

Prema ovom Ustavu nadležnosti vlade su bile veoma male, jer se prednost davala saveznoj vladi, odnosno Vladi FNRJ. Ministarstva u okviru Vlade NR Srbije bila su savezno-republikanska i republikanska. Savezno-republikanska ministarstva bila su ministarstva finansija, unutrašnjih poslova, pravosuđa, industrije, rudarstva, trgovine i snabdevanja, poljoprivrede, šumarstva, građevina i rada. Ona nisu bila samostalna u svom radu, već su bila podređena uredbama i propisima koje je donosila Vlada FNRJ. Republikanska ministarstva bila su ministarstvo prosvete, narodnog zdravlja, socijalnog staranja i komunalnih poslova i ona su bila samostalna u svom radu.

Ovaj Ustav ostao je na snazi do 1963. godine, ali je značajno izmenjen početkom 1953. godine donošenjem Ustavnog zakona. U periodu od 1945. do 1953. godine predsednici vlada bili su Blagoje Nešković i Petar Stambolić, obojica u po dva mandata.

1953-1963

Na osnovu odluka donetih na Šestom kongresu SKJ, održanog novembra 1952. godine započela je reorganizacija društveno-političkog života federacije i republika. Kao rezulat toga 13. januara 1953. godine Narodna skupština FNRJ donela je Ustavni zakon, kojim je značajno izmenjen tadašnji Ustav FNRJ, kao i republički ustavi.

Narodna skupština NR Srbije je 5. februara 1953. godine usvojila „Ustavni zakon o osnovama društvenog i političkog uređenja NR Srbije“. Na osnovu tog zakona izvršena je promena u načinu rada i sastavu vlade. Takođe promenjen je i naziv vlada pa je ona postala Izvršno veće, a ministri republički sekretari.

Na osnovu ovog Ustavnog zakona, Izvršno veće je i dalje bilo najviši izvršni i upravni organ u Republici. Birala ga je skupština i ono je bilo njoj odgovorno za rad. Novinu je predstavljao sastav Izvršnog veća, jer su pored dotadašnjih članova - predsednika, jednog ili više potpredsednika, republičkih sekretara (ministara), predsednika Planske komisije i predsednika Kontrolne komisije, uvedeni novi članovi tj članovi Izvršnog veća koje bira skupština. Istim Ustavnim zakonom izvršena i reforma Narodne skupštine, pa je ona postala dvodomna i imala dva veća - republičko i veće proizvođača. Članove Izvršnog veća koje bira skupština biralo je republičko veće Narodne skupštine, a sastav kompletnog Izvršnog veća birala su ova veća Narodne skupštine na zajedničkoj sednici. Takođe nadležnosti Izvršnog veća su ovim ustavnim izmenama bile povećane.

U periodu od donošenja Ustavnog zakona, 1953. do donošenja novog Ustava, 1963. godine, predsednici Izvršnog veća bili su Jovan Veselinov, Miloš Minić i Slobodan Penezić Krcun.

1963-1974

Novi Ustav, koji je Narodna skupština usvojila 7. aprila 1963. godine, promenio je naziv Narodnoj Republici Srbiji u Socijalistička Republika Srbija. Shodno tome i Izvršnom veću je pormenjen naziv u Izvršno veće Skupštine Socijalističke Republike Srbije. Istovremeno sa usvajanjem republičkog ustava, donet je i novi savezni ustav, kojim je FNRJ preimenovana u Socijalistički Federativnu Republiku Jugoslaviju. Na istoj sednici na kojoj je donesen novi Ustav SR Srbije, donesen je i Zakon o Republikom veću, kojim su dotadašnji propisi o delovanju Izvršnog veća usaglašeni sa novim ustavom.

Prema ovom Ustavu Izvršno veće je bilo izvršni organ Skupštine SR Srbije, kojoj je i bilo odgovorno za rad. Predsednika i članove Izvršnog veća biralo je Republičko veće Skupštine SR Srbije. Predsednika je bio biran na osnovu predloga Komisije za ibor i imenovanja, a članovi na osnovu zajedničkog predloga predsednika i Komisije. Članovi Izvršnog veća SR Srbije, po položaju su bili predsednici pokrajinskih izvršnih veća - tj predsednik Izvršnog veća Skupštine SAP Vojvodine i predsednik Izvršnog veća Skupštine SAP Kosova.

Nadležnosti Izvršnog veća, prema ovom Ustavu su bila značajno povećana i ono je skupštini predlagalo utvrđivanje politike; donošenje zakona i drugih akata; donosilo uredbe, odluke i uputstva za izvršavanje republičkih i saveznih zakona i dr.

Ovaj Ustav ostao je na snazi do 1974. godine, kada je zamenjen novim. U periodu od 1963. do 1974. godine predsednici Izvršnog veća bili su Dragi Stamenković, Đurica Jojkić i Milenko Bojanić.

Sastavi izvršnih veća

U toku postojanja Socijalističke Republike Srbije, od aprila 1945. do septembra 1990. godine bilo je formirano ukupno 16 vlada (4 vlade i 12 izvršnih veća).

Vlade Narodne Republike/Socijalističke Republike Srbije 1945-1990
vlada	predsednik	p. mandata	k. mandata
Narodna vlada Srbije	Blagoje Nešković	9. april 1945.	22. novembar 1946.
1. Vlada NR Srbije	Blagoje Nešković	22. novembar 1946.	5. septembar 1948.
2. Vlada NR Srbije	Petar Stambolić	5. septembar 1948.	10. april 1951.
3. Vlada NR Srbije	Petar Stambolić	10. april 1951.	5. februar 1953.
1. Izvršno veće Narodne skupštine NR Srbije	Petar Stambolić	5. februar 1953.	16. decembar 1953.
2. Izvršno veće Narodne skupštine NR Srbije	Jovan Veselinov	16. decembar 1953.	6. april 1957.
3. Izvršno veće Narodne skupštine NR Srbije	Miloš Minić	6. april 1957.	9. jun 1962
4. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Slobodan Penezić Krcun	9. jun 1962.	6. novembar 1964.
4. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Stevan Doronjski (v.d.)	6. novembar 1964.	17. novembar 1964.
5. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Dragi Stamenković	17. novembar 1964.	6. maj 1967.
6. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Đurica Jojkić	6. maj 1967.	7. maj 1969.
7. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Milenko Bojanić	7. maj 1969.	6. maj 1974.
8. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Dušan Čkrebić	6. maj 1974.	6. maj 1978.
9. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Ivan Stambolić	6. maj 1978.	5. maj 1982.
10. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Branislav Ikonić	5. maj 1982.	6. maj 1986.
11. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Desimir Jevtić	6. maj 1986.	5. decembar 1989.
12. Izvršno veće Skupštine SR Srbije	Stanko Radmilović	5. decembar 1989.	11. februar 1991.

Literatura

• Ustav Narodne Republike Srbije. Beograd 1947. godina.
• Ustav Socijalističke Republike Srbije sa Ustavnim zakonom o sprovođenju Ustava. „Savremena administracija“ Beograd, 1963. godina.
• Ustav SR Srbije, Ustav SAP Vojvodine i Ustav SAP Kosova sa Ustavnim zakonima za sprovođenje ustava. „Službeni list SFRJ“ Beograd, 1974. godina.
• Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919-1979 (knjiga treća). „Institut za savremenu istoriju“ Beograd i „Narodna knjiga“ Beograd, 1980. godina.