Hronologija četničkih zločina 1942. godine

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Januar 1942.[uredi | uredi kod]

  • 2. januar 1942: Na području Kučeva četnici Vojislava Jevremovića Tribrođanina (Pećančev vojvoda, kasnije četnik DM) ubili Leonidu Plješkovića, komandanta Ujevačkog četničkog odreda, koji je od početka ustanka na području Majdanpeka vodio antiokupatorsku i antifašističku borbu i kontinuirano sarađivao sa partizanima.[1]
  • 3. januar 1942: Prema dostupnim podacima, u Dobrunu pokraj Višegrada četnici kolektivnim spaljivanjem ubili 82 lica muslimanskog porekla, uključujući velik broj žena i dece.[2]
  • 5-16. januar 1942: Masovno stradanje muslimanskog stanovništva na području Srebrenice i okoline. Ubistva, silovanja, batinanja, pljačke i uništavanje imovine izvršili su vlasenički četnici pod komandom Rajka Čelonje, lokalni četnici kao i četnici pristigli sa područja Bajine Bašte i Ljubovije. Dostupni izvor govori da je stradalo oko 1.000 lica, ali taj podatak nije potkrepljen poimeničnim spiskovima i drugim izvorima i čini se svakako preteranim zbog čega se ne može smatrati pouzdanim. Prema preciznijim podacima, vlasenički četnici su u Srebrenici 5-6. januara 1942. ubili 11 lica. Nije poznat broj ubijenih u selima u okolini Srebrenice.[3]
  • 6. januar 1942: U selu Strmica pokraj Sokolovića u blizini Rudog, četnici kolektivnim spaljivanjem ubili 46 muslimanskih stanovnika.[4]
  • 6. januar 1942: Četnici i Nemci u Požegi streljali 7 zarobljenih partizana sa područja Arilja. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[5]
  • 6. januar 1942: Dragačevski četnici ubili Miodraga Nedeljkovića, zemljoradnika iz sela Virova, zarobljenog borca Dragačevskog bataljona Čačanskog partizanskog odreda. Zločin je izvršen na planini Jelici, van borbe.[6]
  • 7-8. januar 1942: U selu Visoka pokraj Arilja četnici streljali 4 pripadnika NOP-a sa područja Arilja. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[7]
  • 9. januar 1942: Četnici u Požegi streljali 4 zarobljena borca Užičkog partizanskog odreda. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[8]
  • 14. januar 1942: Prvi napad četnika na partizane u Hercegovini dogodio se 14. januara 1942. pokraj sela Čvarići severno od Trebinja. Napad su izvršili četnici pod komandom Save Kovača. Tom prilikom ranjen je jedan partizanski borac.[9]
  • 16. januar 1942: U selima Makovište i Varda pokraj Kosjerića četnici DM pod komandom Filipa Ajdačića zaklali 18 zarobljenih partizana. Filip Ajdačić lično je zaklao zarobljene partizane Vojislava Jokića i Milića Ajdačića, žitelje Užica. Partizanski zarobljenici su pre klanja mučeni. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[10]

Februar 1942.[uredi | uredi kod]

  • početak februara 1942: Ubistvo 8 članova porodice Dumbelović u Kokinom Brodu, pokraj Nove Varoši. Zločin su počinili četnici sa područja Požege. Reč je o članovima nekoliko domaćinstava koji su se prezivali Dumbelović. Među ubijenima bili su Kristina Dumbelović i njeni sinovi blizanci Gavrilo i Rafailo, kao i Velimir Dumbelović i njegova deca Aleksandar i Kosa. Kosa Dumbelović je silovana pre masakriranja.[11]
  • 2-3. februar 1942: Masovno stradanje muslimanskog stanovništva na području Glasinca (okolina Sokolca). Lokalni četnici su primorali muslimansko stanovništvo sela Košutica, Oškoplje, Čukojevići, Kusturice, Kalimanići, Babija, Rađevići, Točionici, Džindići i Pločnik da napuste svoja naselja, koja su potom opljačkana i spaljena, pri čemu su zabeležena ubistva lokalnog stanovništva, uključujući zločine nad decom. Nisu poznati precizniji podaci o broju stradalih.[12]
  • 5-6. februar 1942: Ubistvo 52 romska civila u selima između Vranja i Leskovca od strane četnika Koste Pećanca. Najpre je u selu Melovo, 5. februara, od strane četnika Kozjačkog četničkog odreda poklana jedna osmočlana romska porodica, uključujući klanje dece. Publikovana su imena trojice počinilaca ovog zločina. Sutradan su pripadnici Kozjačkog četničkog odreda, pod komandom Vidosava Jovića Kesera, u obližnjem selu Mijovac streljali 44 romska civila, uključujući streljanje žena i dece. Ubijeni Romi su krajem 1941. pobegli iz Vranjske Banje, Vranja i Leskovca, kako bi se sklonili od racija koje su sprovodili Nemci i pripadnici kvislinške žandarmerije. Publikovana su imena 26 Roma iz Vranjske Banje koji su 6. februara ubijeni u Mijovcu. Pripadnici Kozjačkog četničkog odreda su 1943-1944. prihvatili komandu Draže Mihailovića.[13]
  • sredina februara 1942: "Polovinom februara 1942 u selu Barje, pokraj Leskovca, četnici Jovana Kimića hvataju 11 građana, a među njima i kmeta sa sinovima. Uhapšene su tukli i maltretirali do iznemoglosti, a potom ih streljali. Istog dana ubili su i partizana Vasiljka Đorđevića iz Kaluđerice i zaklali Mihajla N., izbeglicu iz Makedonije."[14]
  • 20-22. februar 1942: Ubistvo 19 partizana prilikom i nakon četničkog napada na štab Majevičkog partizanskog odreda u selu Vukosavci pokraj Lopara. Četničkom napadu na partizanski štab ne prethode nikakve ranije borbe ili sukobi partizana i četnika na području Majevice. Partizanski štab u Vukosavcima zalagao se za saradnju partizana i četnika. Prilikom napada na štab u pokušaju da se odbrane poginulo je 8 partizana, 3 zarobljena su streljana u Tobutu, pri četničkom štabu. Istog dana i sutradan, 21. februara, u Tobutu je streljano još 7 partizana, zarobljenih 14. i 17. februara. Publikovana su imena stradalih. Od 19 ubijenih 6 je proglašeno za narodne heroje: Pero Ćuskić, Veselin Gavrić, Albin Herljević (kao zarobljenik, 21. februara 1942, streljan je njegov brat Tomo Herljević), Fadil Jahić Španac, Slavko Mićić, Ivan Marković Irac (njegov brat Franjo Marković poginuo je 18. aprila 1942. u borbi protiv četničkih pučista kao borac Ozrenskog partizanskog odreda, a njihovi roditelji Marko i Lucija ubijeni su od strane četnika u selu Špionica pokraj Srebrenika, 13. februara 1945). Među streljanim zarobljenicima bila je i partizanska lekarka dr Rosa Hadživuković. Najodgovorniji za ove zločine bili su četnički zapovednici Stevan Damjanović Leko i Radivoje Kerović.[15]
  • februar 1942: "Februara 1942, Trnjanska četa Leskovačkog četničkog odreda blokirala je u Presečini Milivoja Filipovića, Milču i Spasu Petrovića. Partizani su u ovom sukobu ranjeni, uhvaćeni i predati Nemcima koji su ih streljali."[14]

Mart 1942.[uredi | uredi kod]

  • 5. mart 1942: Ubistvo 51 muslimanskog stanovnika sela Resnik pokraj Višegrada od strane četnika. Pohvatana lica su naterana u Drinu gde su se podavila.[16]
  • 5. mart 1942: Prilikom pokušaja boraca Proleterskog bataljona Bosanske krajine da uđu u selo Lipovac pokraj Čelinca i razoružaju lokalne četnike pod komandom Lazara Tešanovića, bez namere da isprovociraju oružani sukob, lokalni četnici su postavili zasedu i ubili 15 boraca Proleterskog bataljona i ranili 8 boraca Proleterskog bataljona i 9 boraca Čelinačke čete Četvrtog krajiškog NOP odreda. Ranjenici, među kojima se nalazio i dr Mladen Stojanović, izvučeni su i smešteni u partizansku bolnicu u selu Jošavka. Neki od njih, uključujući dr Stojanovića, biće ubijeni 1. aprila 1942. prilikom napada četnika na bolnicu u Jošavci.[17]
  • 7. mart 1942: Četnici Koste Pećanca i nedićevci upali u selo Gazdare pokraj Medveđe, izvršili pljačku sela, maltretiranje stanovništva i spalili najmanje 5 partizanskih kuća.[18]
  • 8. mart 1942: Četnički preki sud osudio na smrt streljanjem Ljubomira Ljubu Mićića, iz sela Godovik, jednog od nekoliko najistaknutijih partizanskih rukovodilaca na području Požege, nosioca Albanske spomenice i poslanika KPJ u Narodnoj skupštini 1920. Mićić je zarobljen od strane četnika na području Nove Varoši, koji su zarobljenika predali Italijanima. Potom su Italijani trampili Mićića za par volova sa požeškim četnicima. Mićićevo telo bilo je javno izloženo na trgu u Požegi nakon streljanja. Četnici su 21. decembra 1941. streljali Ljubovog brata Božidara, a 7. jula 1944. i Ljubovog sina Živka. Četnici su odgovorni za smrt 35 stanovnika Godovika, pri čemu su 16 stanovnika neposredno ubili, 4 su umrla od posledica četničkog batinanja, 7 su četnici zarobili i predali ih Nemcima koji su ih potom pogubili, a 8 Godovičana je poginulo u oružanim borbama protiv četnika.[19]
  • 15. mart 1942: Zarobljavanje 7 boraca 4. bataljona 2. proleterske brigade u selu Milići kod Vlasenice. Petorica boraca su streljana istog dana u Milićima, a dvojica istog dana u Bratuncu. Većina stradalih bili su stanovnici Užica.[20]
  • 16. mart 1942: Pripadnici Retkocerskog četničkog odreda i Brveničkog četničkog odreda uzvršili upad u partizansko selo Gazdare pokraj Medveđe. Pohvatali su više desetina stanovnika koje su tukli i maltretirali, uključujući i veći broj žena. Od batina su umrli Maksim Đokić i Borisav Ivanović. "Iste večeri vojvode Sava Milovanović i Milisav Bulatović su sa svojim četnicima potpuno opljačkali Gazdare.[21]
  • 19. mart 1942: Četnički vojvoda Jordan Kimić (koji je priznavao komandu Koste Pećanca i kvislinških vojnih struktura), u selu Negoslavlje pokraj Medveđe ubio iz pištolja seljaka Savu Jovića jer nije hteo da se prekrsti. Tih dana Kimić je u Medveđi pištoljem ubio Josifa Popovića, oca trojice partizana, bez razloga.[22]
  • mart 1942: Četnici Jordana Kimića u selu Bučumet, između Medveđe i Lebana vršili teror nad stanovništvom. Izvršeno je pljačkanje sela, spaljivanje partizanskih kuća i batinanje ljudi, uključujući žene. Publikovana su imena 13 stanovnika ovog sela koji su batinani marta 1942, što nisu konačni podaci o maltretiranim i batinanim stanovnicima.[23]

April 1942.[uredi | uredi kod]

  • 1. april 1942: Četnički puč u selu Jošavka pokraj Čelinca. Puč je podrazumevao napad dotadašnjih partizana na partizansku bolnicu i štab Četvrtog krajiškog NOP odreda, kao i na Operativni štab za Bosansku krajinu, takođe smešten u ovom u selu. Napad su izvršili pročetnički pučisti na čelu sa Radom Radićem, dotadašnjim zamenikom političkog komesara Četvrtog krajiškog NOP odreda. U ovom napadu ubijeno je 15 partizana, uglavnom partizanskih ranjenika. Publikovana su imena stradalih. Među ubijenima bio je i dr Mladen Stojanović, zamenik komandanta operativnog štaba, koji se lečio od zadobijenih rana u jednoj seoskoj kući. Publikovana su imena izvršilaca navedenog zločina.[24]
  • 1. april 1942: Četnički pučisti pod komandom Rade Radića neposredno nakon puča izvršenog u Jošavci krenuli su u obližnje selo Branešci kako bi pobili porodicu Danka Mitrova, komandanta Četvrtog krajiškog NOP odreda. Pošto su u kući porodice Mitrov zatekao Vojo Stupar, komesar odreda, sa desetinom partizana, usledila je četverosatna borba. Opkoljeni partizani su iz kuće izvukli Dankovu majku, suprugu Nadu i Nadinu majku i sestru, ali su četnici potom ubili Dankovog oca i babu i zapalili njihovo imanje.[25] Danko Mitrov je ubijen od strane četnika 10-11. juna 1942. u selu Srđevići pokraj Srpca.[26]
  • 2. april 1942: Dragačevski četnici streljali Dragoslava Pajića, zemljoradnika iz sela Virova (Dragačevo) i simpatizera NOP-a. Zločin je izvršen u selu Donja Kravarica.[6]
  • 17. april 1942: Napad četnika pod komandom Rade Radića na štab 4. čete Četvrtog krajiškog NOP odreda i ambulantu sa ranjenicima u selu Čečava između Teslića i Prnjavora. Napad se dogodio neočekivano, dok je glavnina odreda vodila borbu protiv ustaško-domobranskih snaga na Crnom vrhu. Napadu nisu prethodili sukobi između četnika i partizana. U ovom napadu poginuo je 21 borac, uključujući nekoliko ranjenika. Većina stradalih bili su borci Proleterskog bataljona Bosanske krajine i Blatničke čete. Publikovana su imena stradalih.[27]

Maj 1942.[uredi | uredi kod]

  • 12. maj 1942: Četnici sa područja Srpca spalili selo Rakovac, nastanjeno poljskim stanovništvom.[28]
  • 16. maj 1942: Napad četnika na partizansku bolnicu na planini Čemernica pokraj Skender Vakufa. Nakon što su četnici opkolili bolnicu, malobrojno bolničko obezbeđenje i pokretni ranjenici odlučili su se na proboj. U proboju je poginuo jedan deo partizana i ranjenika, dok su ostali zarobljeni. Zarobljeni ranjenici, uključujući i nepokretne ranjenike, potom su ubijeni. Među onima koji su zarobljeni i potom ubijeni bili su i književnik Hasan Kikić i upravnica bolnice Ajša Karabegović koja je ubijena posle zverskog mučenja. U bolnici je boravilo oko 35 ranjenika. Većina je pobijena prilikom ovog napada.[29]
  • 26. maj 1942: Puč pročetničkih elemenata u delovima partizanskih jedinica na području Lastve i Zubaca pokraj Trebinja. Tom prilikom četnici su uhvatili 18 partizanskih boraca i aktivista NOP-a i zatvorili ih u Lastvi. Aliju Ćerimagića su ubili prilikom pokušaja bekstva, Veljka Banderaća, komesara bataljona "Luka Vukalović", streljali su 10. jula 1942. u Zupcima, a većinu ostalih su predali Italijanima. Italijani su streljali 4 uhapšenika kod sela Mosko 12. jula 1941.[30] Prema drugim podacima, četnici su u Lastvi u leto 1942. streljali još 7 pripadnika NOP-a, među kojima i neke uhapšene 26. maja 1942. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[31]
  • 27. maj 1942: Lazar Tešanović, četnički komandant sa područja Skender Vakufa, obavestio je 27. maja 1942. ustašku komandu u Banja Luci da su njegovi četnici toga dana napali Crnovršku četu Četvrtog krajiškog NOP odreda i "ubili 120 partizana". Ovaj broj je nerealan i izuzetno predimenzioniran.[32]

Jun 1942.[uredi | uredi kod]

  • 4-6. jun 1942: Ubistvo 34 partizanska borca Mostarskog bataljona (bataljon je poznat i kao Konjički) Boračko-jezerskog partizanskog odreda u selima Dramiševo, Zaborani i Žerajića Bare, smeštenih između Nevesinja i Konjica, od strane pročetničkih elemenata iz Dramiševa. Najodgovorniji za ove zločine bili su braća Vaso i Novica Glogovac iz Dramiševa, kasnije istaknuti četnici. Pročetnički pučisti iz Dramiševa najpre su 4. juna na prevaru u selu uhvatili 10 boraca bataljona koji su bili komunisti, da bi potom postavili zasedu grupi partizana koja je dolazila iz susednog sela Zaborani. Tom prilikom je ubijeno ili je dotučeno nakon ranjavanja 10 boraca prispelih iz Zaborana. Dramiševski četnici potom opkoljavaju grupu od 8 partizana u školi u Zaboranima. Njihov otpor je skršen 6. juna i tom prilikom poginula su 4 partizana. Četnici su u Zaboranima van borbe uhvatili 2 lokalne učiteljice nakon čega su ih streljali zbog toga što su ih smatrali komunistkinjama. Istog dana kada je izvršen puč u Dramiševu (4. jun 1942), dramiševski četnici napadaju partizane u obližnjem selu Žerajića Bare i ubijaju 5 boraca. Uveče 4. juna, dramiševski četnici su odlučili da streljaju 9 na prevaru zarobljenih partizana u Dramiševu. U navedenim okolnostima četnici iz Dramiševa odgovorni su za smrt ukupno 34 lica (31 muškarac i 3 žene) od čega su većina bili borci Mostarskog bataljona. Publikovana su imena stradalih. Nakon oslobođenja vinovnici ovih događaja, Vaso i Novica Glogovac, osuđeni su na smrt.[33]
  • 8-9. jun 1942: Četnici, kao nemački saveznici, napali s leđa borce Proleterskog bataljona Bosanske krajine i ostatke Četvrtog krajiškog NOP odreda u blizini sela Donja Lepenica pokraj Srpca, 8. juna 1942, dok su partizani vršili napad na Nemce. U napadu je poginulo 15 partizanskih boraca, a 5 zarobljenih partizana je streljano istog dana, a sutradan je streljana još trojica partizana. Pokraj sela Donja Lepenica po naređenju četničkog komandanta Jove Kitića streljani su borci Četvrtog krajiškog NOP odreda, braća Simo i Ilija Stijković. Istog dana u selu Lišnja ubijena su dvojica zarobljenih boraca Proleterskog bataljona: Fadil Serić i Vlado Vitjuk. Istog dana u blizini sela Rakovice streljan je Milan Torbica, borac Drvarske čete Proleterskog bataljona. Sutradan, 9. juna, po naređenju Jove Kitića, u selu Rakovac streljani su partizanski zarobljenici: Zdravko Čelar, komandant Proleterskog bataljona Bosanske krajine (već 1942. proglašen za narodnog heroja), Franjo Nanut i Salih Hadžiselimović.[34]
  • 11. jun 1942: Streljanje 9 zarobljenih boraca Prve proleterske brigade od strane hercegovačkih četnika, nakon neuspelog partizanskog pokušaja da zauzmu utvrđenje Gat nedaleko od Gackog. Streljanje je preživela Mara Kusturić. Publikovana su imena stradalih. Istog dana četnici su zapalili obližnja partizanska sela Stari Dulići i Novi Dulići.[35]
  • 14. jun 1942: Ubistvo 3 partizanska borca Mostarskog bataljona Boračko-jezerskog partizanskog odreda u selu Spiljani pokraj Konjica. Ubistvo su izvršili pročetnički pučisti iz okolnih sela. Publikovana su imena stradalih.[36]
  • 15. jun 1942: Pročetnički pučisti pobili 15 partizanskih boraca Mostarskog bataljona u selu Bijela pokraj Konjica. Od ovog broja 9 boraca je zaklano nakon što su razoružani na prevaru (nalazili su se na straži), a 6 boraca poginulo je prilikom proboja iz obruča. Publikovana su imena stradalih.[37] U četničkim pučevima u četama Mostarskog bataljona stradala su ukupno 64 borca: 36 iz Mostara, 6 iz Ljubuškog, 6 iz Nikšića, 4 iz Jablanice, 4 iz Konjica, i 8 iz drugih mesta.[38]
  • 15. jun 1942: Ubistvo 76 lica muslimanskog porekla sa područja Ljubinja i okolnih sela, među kojima je bio velik broj žena. Većina žrtava je bačena u jamu, a ostali su živi spaljeni. Publikovani su poimenični podaci o stradalima. Zločin su izvršili lokalni četnici. Publikovana su imena nekih izvršilaca.[39]
  • sredina juna 1942: Hapšenje 29 aktivista i simpatizera NOP-a, srpske nacionalnosti, na području Gacka od strane lokalnih četnika. Uhapšena lica predata su Italijanima i kasnije deportovana u fašistički logor na ostrvu Mamula pokraj Herceg Novog. U ovom logoru umrlo je ili ubijeno od strane fašista 13 uhapšenika sa područja Gacka. Publikovani su podaci za većinu uhapšenika.[40]
  • sredina juna 1942: Četnici predali ustaškim vlastima u Banja Luci 5 zarobljenih boraca Proleterskog bataljona Bosanske krajine. Ustaše su zarobljene partizane streljali u Banja Luci jula 1942. Među njima bio je i komesar bataljona Esad Midžić, kasnije proglašen za narodnog heroja. Publikovana su imena zarobljenih i streljanih boraca.[41]
  • 27. jun 1942: Streljanje troje istaknutih komunista i partizana sa područja Trebinja: Dragice Pravice, njenog brata Rade Pravice i Steve Bratića. Zločin su izvršili četnici sa područja Ljubomira pod komandom Save Kovača. Streljanje je obavljeno u salu Ugarci. Streljanju je prethodilo dugotrajno brutalno mučenje.[42]
  • 29-30. jun 1942: Dragačevski četnici ubili Čedomira Vujičića, Dragoslava Pajića i Dobrosava Ćirjakovića, zemljoradnike iz sela Virova i simpatizere NOP-a. Vujičić je ubijen na planini Golupcu, a Pajić i Ćirjaković u selu Donja Kravarica. Tokom rata četnici su ubili 7 stanovnika sela Virovo.[43]

Jul 1942.[uredi | uredi kod]

Avgust 1942.[uredi | uredi kod]

  • 19-22. avgust 1942: Masovno stradanje muslimanskog stanovništva grada Foča. Četnici su zauzeli Foču 19. avgusta 1942. proteravši domobrane, ustaše i oružnike NDH kao i pripadnike Muslimanske milicije. Nakon zauzimanja grada započeli su pokolje nad muslimanskim stanovništvom, pljačku, paljevine i silovanja. Velik broj Muslimana ubijen je tokom četničkih nastojanja da preseku kolone izbeglica i namernog gađanja ovih kolona (npr. na mostu na Drini). Nisu poznati precizniji podaci o broju stradalih, ali je broj ubijenih vrlo visok.[44] Međutim, major Petar Baćović u izveštaju Dobroslavu Jevđeviću navodi da su četnici u Foči ubili oko 300 žena i dece, što svakako nije konačan broj ubijenih.[45] Zločini su trajali do 22. avgusta, tj. do dolaska italijanskih trupa.[46] Četnici, među kojima je bio velik broj crnogorskih četnika, koji su izvršili ove zločine bili su pod komandom Zaharija Ostojića, Petra Baćovića, Vojislava Lukačevića i Dobroslava Jevđevića, odnosno pod komandom Draže Mihailovića.
  • 29. avgust 1942: Stradanje hrvatskog civilnog stanovništva na području Makarske (Zabiokovlje). Zločin se dogodio tokom italijanske Operacije Albia protiv biokovskih partizana. Tada je stradao 141 civil u selima Rašćane, Kozica, Dragljane i Župa. U selu Rašćane mučeno je i ubijeno 36 osoba. U tom selu spaljeno je oko 205 stambenih zgrada i staja. U selu Kozica ubijene su najmanje 63 osobe, a zapaljeno je 397 kuća i staja. U selu Dragljane ubijena je 41 osoba, a zapaljeno 90 kuća i staja. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[47] Zločin su izvršili četnici iz istočne Hercegovine pod komandom Petra Baćovića.

Septembar 1942.[uredi | uredi kod]

Oktobar 1942.[uredi | uredi kod]

  • 1. oktobar 1942: Pokolj nad hrvatskim civilnim stanovništvom u selu Gata pokraj Omiša u Poljicima (Dalmacija). Zločin je izvršen od strane četničkih formacija po nalogu komande italijanskog XVIII korpusa, uz logističku podršku italijanske divizije "Sassari", kao odmazda u cilju zastrašivanja zbog podrške koje su žitelji Gata i obližnjih sela pružali dalmatinskim partizanima u njihovoj borbi protiv italijanskog okupatora. Selo je u potpunosti opljačkano i spaljeno, a u selu je ubijeno 79 stanovnika (73 iz Gata i 6 iz okolnih sela).[48] U istom pohodu, osim Gata, stradala su i okolna sela Čišla, Zvečanje i Ostrvica. U ova tri sela 1. oktobra ubijen je 21 stanovnik od strane četnika. Od ova tri sela najviše je stradala Čišla. Četnici su 1. oktobra ubili 18 stanovnika ovog sela. Selo je u potpunosti spaljeno, a stanovništvo je bilo prinuđeno da izbegne na Mosor. Publikovani su poimenični podaci o stradalima u Gatama i okolnim selima.[49] Najodgovorniji za zločin bili su general Umberto Spigo, zapovednik italijanskog XVIII vojnog korpusa i četnički zapovednik Mane Rokvić.
  • 2-4. oktobar 1942: Nakon izvršenog pokolja u Gatima, četnici se se 2. oktobra italijanskim kamionima vratili u Omiš, odakle su istim vozilima prebačeni prema Splitu, odnosno prema Klisu. Predveče, 2. oktobra, četnici u pratnji italijanskih vojnika, odlaze u obližnje Dugopolje. U ovom selu četnici su ubili 35 osoba i spalili 65 kuća. U susednom selu Kotlenice ubili su 17 seljana, a 10 ih je kasnije umrlo od zadobijenih rana. Polovina sela je zapaljena. Broj ubistava u Dugopolju i Kotlenici bio bi svakako veći da većina stanovnika nije izbegla u planinu. Sutradan, 3. oktobra 1942, četnici i Italijani dolaze u Gornje Poljice. U selu Srijane ubijaju 3 stanovnika, a u Gornjem Dolcu 4 lokalna žitelja i 2 stanovnika susednih sela. Skoro svi stanovnici ovih sela su na vreme pobegli na Mosor. U oba sela zapaljen je veći broj kuća. Sutradan, 4. oktobra, u selu Donji Dolac četnici su ubili 2 žitelja, selo opljačkali i spalili 67 kuća. Istog dana vraćaju se u Dugopolje i vrše pljačku sela. Napljačkani plen su italijanskim kamionima prevezli u Split, a odatle su ga transportovali vozom za Knin. Publikovani su poimenični podaci o stradalima.[50]
  • početak oktobra 1942: Ubistvo 24 muslimanskih žena i dece u selu Kremina, pokraj Ustikoline, između Foče i Goražda. Jedan deo žena je silovan pre ubistva. Žrtve su najpre zaklane, a potom spaljene.[51]
  • 4-10. oktobar 1942: Masovni zločini četnika nad hrvatskim i muslimanskim (bošnjačkim) civilnim stanovništvom na području Jablanice i Prozora. Zločin su izvršili hercegovački četnici u okviru italijanske antipartizanske Operacije Alfa, kao pomoćne italijanske trupe. Ova vojna akcija bila je koordinisana sa nemačkim i oružanim snagama NDH. "U selu Gorance (7 km sjeverozapadno od Mostara) (4. oktobra 1942) ubili su 3 mještana te kao i svugdje, pljačkali i palili. Sutradan (5. oktobra 1942) su bili u Drežnici, desetak km sjevernije, gdje im je vojvoda Dobroslav Jevđević održao „harangerski govor te izjavio 'da su glavni neprijatelji Srba partizani, a onda ustaše. Njih treba nemilosrdno uništiti, a ostale pustiti na miru.' Potom su četnici u Drežnici ubili 62 osobe (Dominik Mandić tvrdi 142) te pljačkali i palili."Lua greška in Modul:Footnotes at line 204: attempt to index field 'postscript' (a nil value). Četnici su dospeli na područje Prozora 7-8. oktobra i potom započeli ubijanje lokalnih hrvatskih i muslimanskih civila. Prozor je zauzet 8. oktobra. "Palež je bio dio plana: četnici su sustavno palili. U Kopčićima je pošteđena samo škola i džamija, u Varvari je od 104 objekta spaljeno 94, a u Rumbocima su spaljene 294 zgrade. Bilo je sela u kojima nijedna kuća, štala ili drugi objekt nisu ostali čitavi. Dolazila je zima, a najveći broj porodica u prozorskom kotaru ostao je bez hranilaca, kuća, hrane i stoke, koju su četnici potjerali sa sobom na povratku u Hercegovinu."Lua greška in Modul:Footnotes at line 204: attempt to index field 'postscript' (a nil value). "Zapovjednik Hercegovačke grupe vojnočetničkih odreda Petar Baćović šalje 23. listopada telegram Draži Mihailoviću: 'U operacijama Prozor zaklano preko 2000 Šokaca i Muslimana. Vojnici se vratili oduševljeni.' U optužnici koja je podignuta protiv Dobroslava Jevđevića poslije rata u Sarajevu govori se o „1716 lica“. Oružnička postaja u Prozoru popisala je poimence 656 žrtava četničkog masakra, a Namik Čehić govori o 848 osoba, pretežno „djece, žena i staraca“. Gvardijan franjevačkog samostana u Rami-Ščitu fra Tomislav Brković procjenjuje, s obzirom da na spomen obilježju kod Ramskog kriza stoje imena 1366 ubijenih Hrvata-katolika od 1942. do 1947. godine, s obzirom da su oko 90% tih žrtava ubili četnici te da se barata s brojem od oko 250 do 300 ubijenih Muslimana, da se može govoriti o oko 1500 ubijenih u ovom masakru. Razlike u brojkama u pojedinim izvorima očigledno su rezultat činjenice da se procjene odnose na različite teritorije."[52]
  • 8. oktobar 1942: Silovanje 10 muslimanskih žena u selu Krmaluše pokraj Miljevine u blizini Foče.[53]
  • 16. oktobar 1942: Ubistvo 8 Muslimana u Kožatinu i 12 Muslimana u Zebinoj Šumi pokraj Ustikoline. Zločin je izvršen hladnim oružjem.[54]
  • 20-21. oktobar 1942: Prema četničkim izvorima, u selima Grdijevići, Pjelovci, Homar pokraj Foče ubijeno je 26 muslimanskih stanovnika. Istrebljene su čitave porodice.[55] Prema podacima muslimanske provenijencije u Grdijevićima je ubijeno 57 lica.[56]
  • 21. oktobar 1942: Četnici Dinarske divizije u okviru plana italijanskog okupatora za suzbijanje partizanskog pokreta u Dalmaciji, upućeni su 21. oktobra u selo Bitelić pokraj Sinja, gde su ubili 29 hrvatskih civila (od čega 6 žena), opljačkali selo i zapalili veliki broj kuća. Većina žrtava ubijena je klanjem. Publikovani su poimenični podaci o stradalima. Najodgovorniji za ovaj zločin bili su italijanski general Ettore Giannuzzi zapovednik divizije "Sassari" i četnički vojvoda Momčilo Đujić.[57]
  • 25. oktobar 1942: Četnici Dinarske divizije uhvatili i ubili 5 lokalnih srpskih stanovnika, koje su proglasili komunistima, u selu Otišić pokraj Vrlike.[58]

Novembar 1942.[uredi | uredi kod]

  • 4. novembar 1942: Ubistvo većeg broja muslimanskih civila u okolini Višegrada. Prema dostupnim podacima, četnici su ovog datuma sakupili 159 Muslimana iz sela Vlahovići i oko 350 stanovnika sela Presjeka, Prelovo, Žlijeb, Omeragići, Rutanovići, Madžarevići, Kurtalići, Kapetanovići i sve ih sproveli u selo Štitarevo, odakle su ih prebacili na levu obalu Drine i pobili ih u blizini Starog Broda. Žrtve su ubijene kolektivnim spaljivanjem.[59] Kao najodgovorniji za ovaj zločin pominje se četnički kapetan Sergije Mihailović. Prema istom izvoru, četnici su na području Višegrada od septembra 1941. do početka novembra 1942. ubili 1.802 Muslimana, od čega 1.159 muškaraca, 345 žena i 298 dece.[60] Broj od oko 500 spaljenih i ubijenih u Starom Brodu potvrđuju i drugi izvori (zapisnik sa uviđaja, januar 1943).[61]
  • 7. novembar 1942: Četnici sa područja Požege ubili Dragoljuba Radojevića, zemljoradnika i pripadnika NOP-a iz Prilipca i Svetozara Đorđevića, trgovačkog putnika iz Lopaša, bivšeg borca Dragačevskog bataljona Čačanskog partizanskog odreda.[62]
  • 15-16. novembar 1942: U noći 15-16. novembra 1942. u selu Popina, pokraj Trstenika, četnici pod komandom Milana Cerovića, zaklali Radoja Krstića ("kamenorezac, narodni tribun, poznat od pre rata po govornim veštinama i polemikama sa vladikom Nikolajem Velimirovićem").[63]
  • 27. novembar 1942: Dragačevski četnici masakrirali kamama Milojka Nedeljkovića, zemljoradnika iz sela Virova, bivšeg borca Dragačevskog bataljona Čačanskog partizanskog odreda. Zločin je izvršen u selu Prilipcu, van borbe.[6]

Decembar 1942.[uredi | uredi kod]

  • početak decembra 1942: Ubistvo 37 muslimanskih stanovnika sela Grdijevići pokraj Foče. Među ubijenima bilo je 8 žena i 29 dece. Publikovani su podaci o stradalima i izvršiocima zločina. Žrtve su ubijene kolektivnim spaljivanjem.[64]
  • 28. decembar 1942: U selu Bogdanje, pokraj Trstenika, četnici Draže Mihailovića "na slavi" ubili supružnike Svetozara i Danicu Antić.[63]
  • 30. decembar 1942: U selu Medveđa, pokraj Trstenika, četnici Draže Mihailovića zaklali supružnike Radomira i Živadinku Trošić. U ovom selu četnici su tokom decembra 1942. ubili još 6 stanovnika, među kojima 2 žene.[63]
  • decembar 1942: U Novoj Varoši četnici ubacili bombu u kuću Strahinje Borisavljevića, bivšeg narodnog poslanika i simpatizera NOP-a. Od bombe je poginuo Strahinjin sin Stevo, a ranjeni su sin Njego, kćerka Jelena i supruga Afrodita. Ubistvo Strahinje Borisavljevića tražio je Pavle Đurišić.[65]
  • decembar 1942: U selima Velika Drenova, Medveđa, Poljna, i Bogdanje, pokraj Trstenika, četnici Draže Mihailovića, pod komandom Milana Cerovića, zaklali su veći broj ljudi (najmanje 15), delom iz koristoljublja, delom jer su ih smatrali simpatizerima NOP-a. Publikovana su imena 15 žrtava, kao i imena pojedinih počinilaca zločina.[63]

Literatura[uredi | uredi kod]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ Istočna Srbija 1984: str. 141
  2. ↑ Čekić 1996: str. 142
  3. ↑ Čekić 1996: str. 84–88
  4. ↑ Čekić 1996: str. 142–143
  5. ↑ Škoro 2002: str. 99
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Nedović 2009: str. 333
  7. ↑ Škoro 2002: str. 100
  8. ↑ Škoro 2002: str. 101
  9. ↑ Banderać 1986: str. 463
  10. ↑ Škoro 2002: str. 102–103
  11. ↑ Pejatović 2012: str. 214
  12. ↑ Čekić 1996: str. 102–104
  13. ↑ Rakić 1986: str. 217–219
  14. ↑ 14,0 14,1 Rakić 1986: str. 83
  15. ↑ Kovačević 1990: str. 55–82
  16. ↑ Čekić 1996: str. 143
  17. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 35–37
  18. ↑ Rakić 1986: str. 84
  19. ↑ Radovanović 1986: str. 494–504
  20. ↑ Škoro 2002: str. 109–110
  21. ↑ Rakić 1986: str. 85–86
  22. ↑ Rakić 1986: str. 87
  23. ↑ Rakić 1986: str. 84–85
  24. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 70–76
  25. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 76
  26. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 35
  27. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 90–91
  28. ↑ Trikić, Repajić 1986: str. 138
  29. ↑ Trikić, Repajić 1986: str. 112–113
  30. ↑ Banderać 1986: str. 465
  31. ↑ Sredanović 1986: str. 468
  32. ↑ Trikić, Repajić 1986: str. 124
  33. ↑ Ćemalović 1986: str. 67–70
  34. ↑ Trikić, Repejić 1982: str. 159–161
  35. ↑ Mandić 1986: str. 503–505
  36. ↑ Ćemalović 1986: str. 75
  37. ↑ Ćemalović 1986: str. 79–81
  38. ↑ Ćemalović 1986: str. 83
  39. ↑ Čekić 1996: str. 150–151
  40. ↑ Okiljević 1986: str. 527
  41. ↑ Trikić, Repajić 1982: str. 166
  42. ↑ Petrović 1986: str. 548
  43. ↑ Nedović 2009: str. 333–334
  44. ↑ Čekić 1996: str. 196–199
  45. ↑ Čekić 1996: str. 200–202
  46. ↑ Čekić 1996: str. 204
  47. ↑ Plenča 1960: str. 379–381
  48. ↑ Kozlica 2012: str. 3o-36
  49. ↑ Kozlica 2012: str. 280–282
  50. ↑ Kozlica 2012: str. 38–40
  51. ↑ Čekić 1996: str. 208–209
  52. ↑ Goldstein & 7.11.2012
  53. ↑ Čekić 1996: str. 209
  54. ↑ Čekić 1996: str. 211
  55. ↑ Čekić 1996: str. 212–213
  56. ↑ Čekić 1996: str. 244
  57. ↑ Kozlica 2012: str. 51–52
  58. ↑ Kozlica 2012: str. 52
  59. ↑ Čekić 1996: str. 222–225
  60. ↑ Čekić 1996: str. 242
  61. ↑ Čekić 1996: str. 246–247
  62. ↑ Radovanović 1986: str. 385–386
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 63,3 Miletić 2012: str. 13
  64. ↑ Čekić 1996: str. 225–228
  65. ↑ Pejatović 2012: str. 215

Veze[uredi | uredi kod]

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Hronologija_četničkih_zločina_1942._godine&oldid=41567171