Henry IV od Engleske
| Henry IV | |
|---|---|
| |
| Portret Henrya IV | |
| Kralj Engleske | |
| Vladavina | 30. septembar 1399. - 20. mart 1413. |
| Krunidba | 13. oktobar 1399. |
| Prethodnik | Richard II |
| Nasljednik | Henry V |
| Supruga | Mary od Bohuna Joana od Navarre |
| Djeca | Edward od Lancastera, Henry V, Thomas od Lancastera, John od Lancastera, Humphrey od Gloucestera, Blanche Palatinska, Philippa od Danske |
| Puno ime | |
| Henry Bolingbrok | |
| Dinastija | Lancaster |
| Otac | John od Genta |
| Majka | Blanche od Lancastera |
| Rođenje | 13. april 1366. Zamak Bolingbroke, Lincolnshire |
| Smrt | 20. mart 1413. Westminster London |
| Pokop | Katedrala u Canterburyju |
Henry IV, poznat kao Henry Bolingbrok, kog su zvali i Vojvoda od Derbya i Vojvoda od Hereforda, ili Henry Lancaster[1] (Zamak Bolingbroke, Lincolnshire, 13. april 1366. - Westminster, London, 20. mart 1413.), bio je kralj Engleske od 30. septembar 1399. do svoje smrti 20. marta 1413. godine.[1]
On je bio prvi od tri vladara iz Dinastije Lancaster koja je vladala Engleskom tokom 15. vijeka. Do krune se domogao tako što je silom svrgnuo s trona Richarda II i natjerao ga na abdikaciju. Nakon tog je učvrstio svoju vlast, gušeći niz buna koje su protiv njega poveli moćni velikaši. Kao vladar nije se baš usješno nosio sa naraslim financijskim i administrativnim problemima, sve je to kasnije doprinjelo padu njegove dinastije.[1]
Biografija[uredi | uredi kod]
Henry je bio najstariji preživjeli sin Johna od Genta, vojvode od Lancastera, kog je rodio sa svojom prvom ženom Blanche. U mladosti je bio poznat kao Henry Bolingbroke (jer se rodio u Zamku Bolingbroke), i nije se ničim posebnim isticao tokom prvih godina vladavine svog bratića - kralja Richarda II (vladao 1377. - 1399.). U isto to vrijeme je njegov otac praktički vladao zemljom kao Richardov regent. Bratić mu je velikodušno dodjelio titule Vojvode od Derbya (1377) i Grofa od Hereforda (1397).[1]
Politikom se počeo baviti tek od jula 1386. u vrijeme kad mu je otac otplovio sa flotom u Španjolsku u namjeri da se domogne kastilijanskog trona, tad se premetnuo u jednog od vođa parlamentarne opozicije. On i njegov bliski prijatelj Thomas Mowbray (kasniji 1. vojvoda od Norfolka) bili su najmlađi članovi opozicione frakcije od pet članova u Domu komuna poznati kao Lordovi apelanti. Oni su od 1387. do 1389., uspjeli višekratno poraziti (i poniziti) Richarda II. i natjerati ga da se odrekne najbližih suradnika. Njihov daljni sukob prekinuo je povratak Johna od Genta, Bolingbroke je nakon tog otišao u rat sa križarima u Litvu (1390.) i Prusiju (1392). U isto to vrijeme Richard II koji nikako nije mogao zaboraviti poniženja koja su mu nanijeli opozicionari, počeo im se osvećivati. Tako je u julu 1397. dao uhapsiti Lordove apelante iz Gloucestera, Arundela i Warwicka. Prvu dvojicu je nakon tog pogubio, a trećeg prognao na Otok Man.[2] U januaru 1398. se posvadio sa Henryjem Bolingbrokom i Thomasom Mowbrayem, jer su oni nešto saznali o komplotu koju je spremao, da ukine leno Bolingbrokova oca - Lancaster. Richard se zbog tog toliko naljutio da ih je obojicu isjerao iz Engleske. [1]
Kad je nakon smrti njegova oca Johna od Genta februaru 1399. Richard doista oduzeo Bolingbrokovo nasljedsvo, za njega je to postala kap koja je prelila čašu - pa je on nakon tog u julu 1399. krenuo u invaziju na Englesku, koju je relativno brzo i lako osvojio. U augustu je uspio zarobiti Richarda II i natjerati da abdicira 30. septembra 1399. pa je on zasjeo na tron kao Henry IV.[1]
Henry IV čitavo vrijeme od stupanje na tron, uporno naglašao kako vodi porijeklo od starog kralja Henrya III (vladao 1216. - 1272.) i da prema tom nije nikakav uzurpator, to ipak nije djelovalo previše uvjerljivo na druge velikaše, pa su brojni između njih tvrdili da i oni imaju pravo na krunu.[1] Tako da ga je tokom prvih pet godina vladavine, napao impresivan niz domaćih i stranih neprijatelja. Prvo se morao suočiti sa urotom ričardovih simpatizera u januaru 1400., koju je brzo ugušio i zatro. Osam mjeseci kasnije puno ozbiljniju pobunu poveo je velški zemljoposjednik Owen Glendower, iskoristivši nezadovoljstvo svojih sugrađana represivnom engleskom vladavinom. Protiv njega je Henry poveo niz neuspješnih kaznenih ekspedicija između 1400. - 1405., ali ga je nevolja riješio tek njegov sin Princ Henry (kasniji kralj Henry V), koji je uspostavio red u Walesu.[1] U to vrijeme se Glendower udružio sa moćnom porodicom Percy, odnosno Henryem Percyjem, vojvodom od Northumberlanda i njegovim sinom zvanim Hotspur. Upravo je njegov kratkotrajni ali snažni ustanak, bio najozbiljniji izazov s kojim se suočio Henry tokom cijele svoje vladavine. Ipak je i njega uspio ugušiti nakon Bitke kod Shrewsburya, u julu 1403. u kojoj su njegove snage savladale ustanike i pobile kolovođe. Nakon tog je 1405. dao pogubiti najstarijeg sina Vojvode od Norfolka - Thomasa Mowbraya i Richarda Scropa, nadbiskupa Yorka, pod optužbom da su sa Vojvodom od Northumberlanda, planirali podignuti novu bunu. Posljednju bunu protiv njega podignuo je Northumberland 1408., ali je brzo ugušena. U isto to vrijeme morao se hrvati i sa graničnim upadima Škota a i Francuza koji su između 1405. - 1406. pomagali velške pobunjenike.[1]
Kad je najgore doba udara na njegovu vlast već bilo iza njega, popustilo mu je zdravlje - obolio je ili od lepre ili od sifilisa (kog je imao od rođenja).[1]
Kako mu je stalno nedostajalo novaca za te silne vojne kampanje, - stalno se morao obraćati parlamentu za financijsku pomoć. Tako da ga je između 1401. - 1406. parlament više puta optužio za loše upravljanje budžetom, pa mu je nakraju nametnuo tutore koji su nadgledali njegove prihode i rashode. Istovremeno je bio sve bolesniji, pa su se rasplamsale borbe oko tog tko će vladati između dvije frakcije. Jednu je predvodio Nadbiskup Canterburyja - Thomas Arundel a drugu njegov sin Princ Henry zajedno sa polubratom Henryem Beaufortom. Ovi drugi uspjeli su početkom 1410. srušiti Arundela sa položaja kancelara, ali su nakon samo godinu dana i oni srušeni s vlasti, jer se Henry IV. udružio sa francuskom frakcijom protivnicima burgundskih simpatizera njegova sina. Posljedica toga bila je krajnja netrpeljivost koja je zavladala između Henrya IV. i njegova sina koja je potrajala do 1412. kad je Henry IV. potpuno onemoćao i nesposoban umro, nekoliko mjeseci kasnije, Princ Henry naslijedio je oca na prijestolju kao novi kralj Henry V..[1]
Izvori[uredi | uredi kod]
Vanjske veze[uredi | uredi kod]
| Prethodnik: | Kralj Engleske | Nasljednik: |
| Richard II | Henry V |
