Gliser
| Gliser glisseur | |
|---|---|
 | |
Gliser (od francuskog glisseur – "klizač", glisser – "klizati") je vrsta čamca ili manjeg broda kojem oblik trupa i snaga motora omogućuju da klizi vodom – velikom brzinom.
U glisere se načelno ubrajaju sva ona plovila koji imaju motore snage veće od 15 KS, i trup pogodan za brzu plovidbu.
Karakteristike[uredi | uredi kod]
Gliseri imaju niski gaz, a profil trupa u obliku slova – V[1] (da izazovu što manji otpor vode), zbog tog nisu pogodni za plovidbu po velikim valovima, jer se lako prevrnu, ali zato po mirnoj glatkoj vodi mogu juriti zadivljujućim brzinama, jer se njihov prednji kraj potpuno izdigne iznad vode[1] (koja inače pruža veliki otpor), pa im u vodi ostane gotovo jedino stražnji kraj (krma) sa motorom, propelerom i kormilom. Taj način plovidbe zove se glisiranje, a bazira se na hidrodinamičkom uzgonu, sili koja kod većih brzina preuzima veći dio težine glisera.[1]
Zbog tog se najveći dio njegova trupa uzdiže iznad vodene površine, pa gliser plovi pod kutom, jer mu se pramac uzdiže u odnosu na krmu, a ne vodoravno. U tom položaju gliser ima manji otpor pa uz istu snagu motora može postići veće brzine od broda iste veličine, klasičnog gaza i oblika.[1] Zbog što većeg smanjivanja površine koja dodiruje vodu, i manjeg otpora, gliseri velikih brzina imaju najčešće dno podijeljeno u više ploha.[1]
Manji gliseri većinom se koriste za sport (skijanje na vodi, utrke) i razonodu, a veći za putnički promet, kao patrolna policijska plovila, ali i kao manja borbena plovila za brze prepade.[1] Gliseri se koriste i za šverc (cigarete, droga) ali i za piratske prepade u Crvenom moru.
Historija[uredi | uredi kod]
Razvoj glisera omogućio je Gottlieb Daimler koji je krajem 19. vijeka konstruirao benzinski motor.[2] Tako da su se već početkom 20. vijeka u Americi i Evropi pojavili prvi protutipi glisera, sa adaptiranim automobilskim motorima. Prve utrke glisera organizirane su u Velikoj Britaniji 1903.[2]
Ipak pravi bum glisera uslijedio je tek nakon Drugog svjetskog rata kad su se pojavili prvi proizvođači snažnih vanbrodskih motora američke kompanije Evinrude i Johnson i prva plovila od poliestera, koji je potpuno zamjenio drvo kao materijal za gradnju glisera krajem 1960-ih. Tih godina kultni status Rolls-Roycea među gliserima, stekao je talijanski proizvođač glisera Riva, iako su njegovi čamci bili građeni od drva, kupci su ih cijenili zbog elegantnog izgleda i skupih materijala koji su u njih ugrađivani.
Čitavo vrijeme rasla je snaga motora od 15 na 300 KS, pa i više, a mjenjala se i tehnologija, prvi turbopunjač upotrijebio je Amerikanac Chip Hanauer 1984. i postigao 226 km/h.[2] Ipak još i danas rekord u plovidbi na vodi je 328 km/h, koji je postigao britanski kralj brzine Donald Campbell, svojim supergliserom Plava ptica (Bluebird) 1967., on je pritom i poginuo, jer se njegov gliser toliko uzdigao iznad vode, da se u zraku okrenuo naopačke i nakon tog poput bombe survao o površinu jezera Coniston, i potonuo na dno.[3]
