Glasovni fahovi

Glasovni fah (nem. Fach, mn. Fächer) sistem je klasifikovanja pevača, pretežno operskih, prema rasponu, težini i boji glasa. Pretežno se koristi u Evropi, paralelno sa italijanskom podelom glasova. Obe klasifikacije su date ovde paralelno.

Pevač čiji glas pripada jednom fahu može bez problema da peva uloge tog faha, a retki su pevači koji mogu pevati nekoliko fahova. Ipak, ni tada nije svaki jednak po kvalitetu i uvek se jedan od fahova ističe kao najbolji kod pevača, dok drugi variraju od uspešnijih ka manje uspešnim izvođenjima.

Sopranski fah

Za sâm glas videti: Sopran

Soubrette

Poznat još i kao mlado-lirski sopran je bogat, pokretljiv glas visokog dometa. Potrebno je da glas bude bogat jer kod većine uloga, najviše melodija se nalazi u srednjem registru, a visoki tonovi nisu česti. Ako sopran ovog faha ima jake i sigurne visine i glas pokretljiv i u tom registru, može pevati i uloge sledećeg, koloraturnog faha.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Mizeta	Boemi	Đakomo Pučini
Laureta	Đani Skiki	Đakomo Pučini
Naneta	Falstaf	Đuzepe Verdi
Suzana	Figarova ženidba	Volfgang Amadeus Mocart
Despina	Tako čine sve	Volfgang Amadeus Mocart
Cerlina	Don Đovani	Volfgang Amadeus Mocart

Poznati subret soprani su Ileana Kotrubaš (Ileana Cotrubaş)

Koloraturni sopran

Poznat još i kao lirski koloraturni sopran, vrlo pokretljiv, blistav glas sa proširenim gornjim registrom. Osnovna razlika u odnosu na prethodno opisan subret je mogućnost pevanja ekstremno visokih tonova, brzih koloraturnih pasaža i nešto zvonkiji i čistiji glas u visinama.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Đilda	Rigoleto	Đuzepe Verdi
Rozina	Seviljski berberin	Đoakino Rosini
Manon	Manon	Žil Masne
Oskar	Bal pod maskama	Đuzepe Verdi
Norina	Don Paskvale	Gaetano Doniceti
Olimpija	Hofmanove priče	Žak Ofenbah
Sofija	Kavaljer s ružom	Rihard Štraus

Poznati lirski koloraturni soprani su Beverli Sils (Beverly Sills), Lili Pons (Lilly Pons), Roberta Peters (Roberta Peters), Ketlin Betl (Kathleen Battle) i druge.

Dramski koloraturni sopran

Pokretljiv glas, plemenitog tona sa proširenim gornjim registrom, malo zagasitije boje nego kod lirske kolorature. Dve uloge u kojima su napisani najviši tonovi za ovaj glas su Kraljica Noći u Mocartovoj „Čarobnoj fruli” (u ariji O zitt're nicht, mein liber Sohn!... Du wirst sie zu befreien gehen je to ton f³) i Lučija u Donicetijevoj „Lučija od Lamermura” (u sceni ludila u III činu je to ton e♭³). Pevači ovog faha mogu vremenom preći u lirsko-koloraturni fah.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Violeta Valeri	Travijata	Đuzepe Verdi
Lučija	Lučija od Lamermura	Gaetano Doniceti
Kraljica Noći	Čarobna frula	Volfgang Amadeus Mocart
Margareta	Faust	Šarl Guno
Norma	Norma	Vinčenco Belini
Odabela	Atila	Đuzepe Verdi
Neda	Pajaci	Ruđero Leonkavalo
Donja Elvira	Don Đovani	Volfgang Amadeus Mocart
Fjordiđilji	Tako čine sve	Volfgang Amadeus Mocart

Poznati dramski koloraturni soprani su Kristina Dojtkom (Christina Deutekom), Džoun Saterlend (Joan Sutherland), Džun Anderson (June Anderson), Edita Gruberova (Edita Gruberová), Marijela Devija (Mariella Devia). Mariji Kalas je ovo bio osnovni fah iako je ona pevala i druge, kako lirske, tako i dramske fahove sa manje ili više uspeha.

Lirski sopran

Zvan još i visoki sopran, nežan, mekan glas plemenite boje i široke pokretljivosti koji može da izdrži melodijske linije punim glasom i punim legatom. Uloge lirskog soprana mogu pevati i pevači sledećeg, mlado-dramskog faha u razvoju. Mnogi lirski soprani XX veka su pevali i neke uloge dramskog faha, ali iako rasponski mogu postići te uloge, ipak im fali dramatična, metalna boja tog faha.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Mimi	Boemi	Đakomo Pučini
Lju	Turandot	Đakomo Pučini
Pamina	Čarobna frula	Volfgang Amadeus Mocart
Mikaela	Karmen	Žorž Bize
Đula	Ero s onoga svijeta	Jakov Gotovac
Donja Elvira	Ernani	Đuzepe Verdi

Poznati lirski soprani su Mirela Freni (Mirella Freni), Elizabet Švarckof (Elizabeth Schwarzkopf), a od domaćih soprana su najbolje bile Irena Davosir Matanović i Vera Kovač-Vitkai, koje su uspešno pevale i uloge lirskih (Norma, Violeta, Neda) i dramskih fahova (Toska, Abigaela, Desdemona, Leonora).

Mlado-dramski sopran

Zvan još i spinto sopran, snažan glas jake melodijske linije, sposoban za dramatične izlive kroz samu boju glasa. Pevači ovog glasa skoro redovno sa sazrevanjem glasa prelaze u prave dramske soprane.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Desdemona	Otelo	Đuzepe Verdi
Leonora	Trubadur	Đuzepe Verdi
Tatjana	Evgenije Onjegin	Petar Iljič Čajkovski
Marženjka	Prodana nevesta	Bedrih Smetana
Elza	Loengrin	Rihard Vagner
Elizabeta	Tanhojzer	Rihard Vagner

Poznati spinto soprani su Marija Kalas (Maria Callas), Montserat Kabaje (Montserrat Caballé), Renata Tebaldi (Renata Tebaldi), Leontin Prajs (Leontyne Price), Šeril Stader (Cheryl Studder), Karol Vanes (Carol Vaness), Zinka Kunc-Milanov i druge.

Karakterni sopran

Zvan još i Zwischenfach, predstavlja glas koji kombinuje karakteristike lirskih sa dramskim mogućnostima mlado-dramskih i dramskih soprana. Ovakav glas, koji nije čest, iako mnogi soprani pokušavaju da ga izgrade, pored mogućnosti pevanja najvećih sopranskih uloga (Manon, Mimi, Toska, Anđelika, Ćo-Ćo-San, Violeta...), mogu uspešno izvoditi i mecosopranske uloge (Karmen, Santuca...). Ovaj fah nije početnički, već se mora izgraditi tokom karijere. Neki mecosoprani su uspeli da prošire svoj raspon do sopranskog, ali da zadrže tamnu boju i dramatičnost svog osnovnog faha, pa su, kao na primer Širli Veret, uspešno izvodile uloge dramskih soprana, kao što je npr. Ledi Magbet.

Uloge za ovaj glas nisu posebno pisane već variraju između lirskih i dramskih uloga.

Poznati pevači su (mecosoprani) Širli Veret (Shirley Verrett), Grejs Bambri (Grace Bumbry), Marija Eving (Maria Ewing) i (soprani) Regina Resnik (Regina Resnik) i Helga Derneš (Helga Dernesch).

Dramski sopran

Širok glas, metalnog tembra, prodornih jačina, sa velikim dramskom bojom. Velike uloge Verdija, Pučinija, kao i Štrausa su pisane za ovaj fah. Dramski sopran ima jak, metalni gornji registar i izražajan i taman donji registar. Dok se drugi sopranski fahovi često gube u donjem registru, nemaju dovoljno snage da ga ispevaju, kod dramskog soprana je on jak kao i srednji registar.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Aida	Aida	Đuzepe Verdi
Elizabeta	Don Karlos	Đuzepe Verdi
Abigaela	Nabuko	Đuzepe Verdi
Toska	Toska	Đakomo Pučini
Leonora	Moć sudbine	Đuzepe Verdi
Santuca	Kavalerija rustikana	Pjetro Maskanji
Amelija	Bal pod maskama	Đuzepe Verdi
Ćo-Ćo-San	Madam Baterflaj	Đakomo Pučini
Arijadna	Arijadna na Naksosu	Rihard Štraus

Poznati spinto soprani su Sena Jurinac (Sena Jurinac), Birgit Nilson (Birgit Nilsson), Hildegard Berens (Hildegard Behrens), Eva Marton (Eva Marton), a od domaćih dramskih soprana najpoznatija je Radmila Bakočević.

Vagnerijanski sopran

Poznat još i kao Visokodramski sopran je velik, težak i prodoran glas sa širokim srednjim i donjim registrom uz jake, ali i dalje tamne tonove visokog registra. Uloge pisane za ovaj glas se pretežno nalaze u Vagnerovim operama, te su tako dobile ime, iako i kod drugih kompozitora ima zahteva za ovim fahom.

Širok glas, metalnog tembra, prodornih jačina, sa velikim dramskom bojom. Velike uloge Verdija, Pučinija, kao i Štrausa su pisane za ovaj fah. Dramski sopran ima jak, metalni gornji registar i izražajan i taman donji registar. Dok se drugi sopranski fahovi često gube u donjem registru, nemaju dovoljno snage da ga ispevaju, kod dramskog soprana je on jak kao i srednji registar.

Ipak, pevač koji može da peva uloge ovog faha ne mora da uspešno interpretira uloge u Vagnerovim operama jer, za razliku od italijanskog bel canta, tessitura uloga je pomerena naviše i veći deo uloge se nalazi u visokom srednjem registru bez čestih visokih tonova, uz nužno pevano deklamovanje, što veoma umara glas, a kako Vagnerove opere traju u proseku četiri sata, za pevanje ovih uloga, pored vrhunske tehnike, potrebna je i fizička snaga.

Takav primer je Ziglinda u Vagnerovim „Valkirama”, u ariozu Der Männer Sippe iz prvog čina, koji sadrži čak 13 h tonova male oktave koji pripadaju donjem delu altovskog registra, a od toga je 11 tonova u četiri takta koje soprani moraju da otpevaju, a ne samo da 'zakače':

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Brunhilda Ziglinda	Valkira Sumrak bogova Zigfrid	Rihard Vagner
Elektra	Elektra	Rihard Štraus
Izolda	Tristan i Izolda	Rihard Vagner
Zenta	Holanđanin lutalica	Rihard Vagner
Turandot	Turandot	Đakomo Pučini
Amelija	Bal pod maskama	Đuzepe Verdi
Ledi Magbet	Magbet	Đuzepe Verdi
Ćo-Ćo-San	Madam Baterflaj	Đakomo Pučini
Arijadna	Arijadna na Naksosu	Rihard Štraus

Poznati soprani su Birgit Nilson kasnije u karijeri (Birgit Nilsson), Eva Tarner (Eva Truner), Eva Marton danas (Eva Marton), Gena Dimitrova (Gena Dimitrova), Gvinet Džouns (Gwyneth Jones), Linda Kelm (Linda Kelm'), Kirsten Flagštad (Kirsten Flagstad).

Mecosopranski i altovski fah

Za sâm glas videti: Mecosopran i Alt

Lirski mecosopran

Poznat još i kao Spielalt (nem. melodijski alt) izražajan i pokretljiv glas, sličan subretu kod soprana, široke legato melodijske linije. Boja lirskih mecosoprana nije tamna kao kod ostalih, nižih, fahova.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Rozina	Seviljski berberin	Đoakino Rosini
Kerubin	Figarova ženidba	Volfgang Amadeus Mocart
Niklaus	Hofmanove priče	Žak Ofenbah
Pepeljuga	Pepeljuga	Đoakino Rosini
Šarlota	Verter	Žil Masne
Zibel	Faust	Šarl Guno
Fenena	Nabuko	Đuzepe Verdi

Poznati lirski mecosoprani su Frederika fon Štade (Frederica von Stade), Lučija Valentini-Terani (Lucia Valentini-Terrani), Čečilija Bartoli (Cecilia Bartoli) i druge.

Dramski mecosopran

Pokretljiv glas metalnog tembra jakog gornjeg registra i tamne boje u donjem registru. Za ovaj glas su pisane najveće uloge mecosoprana u operi.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Eboli	Don Karlos	Đuzepe Verdi
Leonora	Favorita	Gaetano Doniceti
Dalila	Samson i Dalila	Kamij Sen-Sans
Amneris	Aida	Đuzepe Verdi
Karmen	Karmen	Žorž Bize

Poznati dramski mecosoprani su Fjorenca Kosoto (Fiorenza Cosotto), Đulijeta Simionato (Giulietta Simionato), Tatjana Trojanos (Tatiana Troyanos), Merilin Horn (Marilyn Horne) i druge, a od domaćih je najpoznatija i najkvalitetnija Biserka Cvejić.

Dramski alt

Pokretljiv glas metalnog tembra jakog gornjeg registra i tamne boje u razvijenom donjem registru. Ovaj fah je često kombinovan sa sledećim, dubokim altom i rezervisan je za zrele pevače, razvijenog raspona i sigurnog glasa. Najdramatičnije uloge mecosoprana su posane za ovaj glas.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Acučena	Trubadur	Đuzepe Verdi
Ulrika	Bal pod maskama	Đuzepe Verdi
Valtrojta	Sumrak bogova	Rihard Vagner
Karmen	Karmen	Žorž Bize

Poznati pevači ovog faha su Fjorenca Kosoro (Fiorenza Cosotto), Đulijana Simionato (Giulietta Simionato), Tatjana Trojanos (Tatiana Troyanos), Merlin Horn (Marilyn Horne) i druge.

Duboki alt

Duboki ili samo alt je širok, jak glas razvijenog donjeg registra. Iako pevač ovog faha može pevati uloge dramskog alta, obrnuto nije slučaj, jer uloge dubokog alta zahtevaju jake dubine koje zalaze u raspon muških glasova.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Erda	Rajnsko zlato
Zita	Đani Skiki
Treća Dama	Čarobna frula
Dama Kvikli	Falstaf

Poznati alti su Florens Kuivar (Florens Quivar), Ketlin Ferije (Kathleen Ferrier) i druge.

Tenorski fah

Za sâm glas videti: Tenor
NB Svi navedeni rasponi realno zvuče oktavu niže od napisanog

Bufo tenor

Poznat još i kao Spieltenor, manji, izražajan glas, komičnog prizvuka, lakša varijanta lirskog tenora. Mlađi bufo tenor sa godinama može preći u fah lirskog tenora.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Pedriljo	Otmica iz Saraja
Bepo	Pajaci
Vašek	Prodana nevesta
Monostatos	Čarobna frula
David	Majstori pevači iz Nirnberga
Mime	Rajnsko zlato

Poznati tenori su Gerhard Unger (Gerhard Unger), Peter Šrajer (Peter Schreier) i drugi.

Lirski tenor

Poznat još i kao Hohertenor, pokretljiv glas mekog tembra i širokog raspona. Ovaj fah se može podeliti u dve kategorije: tenora leđero (it. leggiero) i višeg, tzv. italijanskog tenora. Osnovna razlika se pravi pri izboru uloga, te se italijanskom daju teže, a leđero tenoru lakše uloge. Ipak, česti su tenori koji objedinjuju ova dva pod-faha.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Almaviva	Seviljski berberin
Nemorino	Ljubavni napitak
Alfred	Travijata
Tamino	Čarobna frula
Rodolfo	Boemi
Vojvoda od Mantove	Rigoleto
Edgardo	Lučija od Lamermura
Lenski	Evgenije Onjegin
B. F. Pinkerton	Madam Baterflaj
Faust	Faust

Poznati pevači su Frančesko Araiza (Francesco Araiza), Kris Merit (Chriss Merritt), Stanford Olsen ('"Stanford Olsen), Alfredo Kraus (Alfredo Kraus), Hose Kareras (José Carreras), Nil Šihof (Neil Schicoff) i drugi.

Karakterni tenor

Tipičan tenorski Zwischenfach, metalnog tona i sposoban za čistu deklamaciju, izražene jačine. Uloge ovog glasa uglavnom pokrivaju ozbiljnije uloge lirskog tenora i uloge spinto tenora

Spinto tenor

Poznat još i kao mlado-herojski tenor, glas velike širine, metalnog tembra i pokretljivih pasaža, čistih visina. Razdelnica je između lirskog i dramskog tenora, iako ne može pevati sve uloge iz tih fahova.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Radames	Aida
Manriko	Trubadur
Kavaradosi	Toska
Don Hose	Karmen
Kanio	Pajaci
Don Karlos	Don Karlos
Loengrin	Loengrin
Lenski	Evgenije Onjegin
Turidu	Kavalerija rustikana
Kalaf	Turandot

Poznati tenori su Nikolaj Geda (Nicholai Gedda), Franko Koreli (Franco Corelli), Enriko Karuzo (Enrico Caruso), Benjamino Đilji (Beniamino Gigli), Đusi Bjerling (Jüssi Børling), Đuzepe di Stefano (Giuseppe di Stefano), Karlo Bergonci (Carlo Bergonzi), Franko Koreli (Franco Corelli), Mario del Monako (Mario del Monaco), Plasido Domingo (Placido Domingo) i Lučano Pavaroti (Luciano Pavarotti).

Dramski tenor

Poznat nekad kao tenor-bariton, je jak glas izraženog donjeg i srednjeg registra, pretežno glas vagnerovskog tipa.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Zigfrid	Sumrak bogova Zigfrid
Otelo	Otelo
Florestan	Fidelio
Parsifal	Parsifal
Irod	Saloma
Tanhojzer	Tanhojzer

Poznati tenori su Džon Vikers (John Vickers), Lauric Melhior (Lauritz Melchior), Ben Hepner (Ben Heppner), Geri Lejks (Gary Lakes) i drugi.

Baritonski fah

Za sâm glas videti: Bariton

Lirski bariton

Poznat još i kao Spielbariton, suptilan, pokretljiv glas sa blago proširenim gornjim registrom. Visoki tonovi registra su česti u ulogama za ovaj glas.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Figaro	Seviljski berberin
Grof	Figarova ženidba
Silvio	Pajaci
Papageno	Čarobna frula
Belkore	Ljubavni napitak
Valentin	Faust

Poznati lirski baritoni su Herman Praj (Herman Prey), Đino Beki (Gino Bechi) i drugi.

Kavaljer-bariton

Glas metalnog tembra, pogodan i za lirske i za dramske pasaže, plemenite boje i izražajnosti.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Onjegin	Evgenije Onjegin
Žermon	Travijata
Don Đovani	Don Đovani
Figaro	Figarova ženidba

Poznati baritoni su Erbehard Vehter (Erbehard Wächter), Dmitri Hvorostovski (Dmitriй Hvorostovski/Dmitri Hvorostovsky), Hakan Hagegard (Håkan Hagegård) i drugi.

Karakterni bariton

Poznat još i kao verdijanski bariton, snažan glas, velikog raspona, teškog donjeg registra. Ovaj glas je predviđen za većinu velikih uloga Verdijevog i Pučinijevog opusa.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Markiz Rodrigo Posa	Don Karlos
Tonio	Pajaci
Magbet	Magbet
Rene	Bal pod maskama
Jago	Otelo
Rigoleto	Rigoleto
Baron Skarpija	Toska
Grof Luna	Trubadur
Nabuko	Nabuko
Alfio	Kavalerija rustikana

Poznati baritoni su Leonard Voren (Leonard Warren), Šeril Milns (Sherill Milnes), Etore Bastinijani (Ettore Bastiniani), Tito Gobi (Tito Gobbi), Renato Bruson (Renato Bruson), Pjero Kapučili (Piero Cappuccilli), Leo Nuči (Leo Nucci), Paolo Koni (Paolo Coni), Đorđo Zankanaro (Giorgio Zancanaro), Robert Meril (Robert Merrill).

Herojski bariton/Bas bariton

Poznat ranije kao visoki bas danas kao bas-bariton, snažan i bogat glas, nosećeg srednjeg registra ali težak i slabo pokretljiv sa ne tako jakim visinama. Postoje lirski i dramski herojski baritoni. Ovaj fah je nastao u nemačkoj operi, ali se koristi i za teže uloge Verdijevih i Pučinijevih opera.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Magbet	Magbet
Amonasro	Aida
Baron Skarpija	Toska
Amfortas	Parsifal
Votan	Valkira
Falstaf	Falstaf

Poznati herojski baritoni su Džordž London (George London), Rudolf Bokelman (Rudolf Bockelmann), Fridrih Šor (Fridrich Schorr), Tomas Stjuart (Thomas Stuart), Donald MekIntajer (Donald McIntyre), Džejms Moris (James Morris).

Basovski fah

Za sâm glas videti: Bas

Bufo bas

Poznat još i kao Spielbaß, manji, pokretljiv i izražajan glas, pogodan za karakterizaciju i brze zgusnute pasaže.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Don Bartolo	Seviljski berberin
Paskvale	Don Paskvale
Silvio	Pajaci
Dulkamara	Ljubavni napitak

Poznati bufo basovi su Franko Korena (Franco Corena), Italo Taho (Italo Tajo) i drugi.

Težak bufo bas

Poznat još i kao schwerer Spielbaß, jak, pokretljiv i izražajan glas, široke karakterizacije. U ulozi Osmina iz „Otmica iz Saraja”, je napisana i najniža basovska deonica, čak do tona D u velikoj oktavi.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Don Bazilio	Seviljski berberin
Osmin	Otmica iz Saraja
Falstaf	Falstaf
Kecal	Prodana nevesta

Poznati basovi su Aleksander Kipnis (Alexander Kipnis), Kurt Bume (Kurt Böhme) i drugi.

Karakterni bas

Poznat još i kao bas-bariton, izražajan glas proširenog opsega, čvrstih visina i jakog srednjeg i donjeg registra.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Varlaam	Boris Godunov
Zuniga	Karmen
Ferando	Trubadur
Veliki Inkvizitor	Don Karlos
Banko	Magbet
Mefisto	Faust
Atila	Atila

Poznati basovi su Žoze van Dam (Josè van Dam), Semjuel Rejmi (Samuel Ramey), Ruđero Rajmondi (Ruggiero Raimondi) i drugi.

Ozbiljni bas

Poznat još i kao basso cantabile, izražajan glas tamne boje i jakog donjeg registra. U uloge ovog faha se ubrajaju veće basovske uloge, ali i manje uloge bas-baritonskog faha.

Uloge za ovaj glas su (između ostalih):

Filip II	Don Karlos
Gremin	Evgenije Onjegin
Sarastro	Čarobna frula
Rajmondo	Lučija od Lamermura
Boris	Boris Godunov
Zaharija	Nabuko
Atila	Atila
Timur	Turandot

Poznati basovi su Čezare Sjepi (Cesare Siepi), Fjodor Šaljapin (Fёodor Šalяpin), Boris Kristof (Boris Hristov), Nikolaj Đaurov (Nikolaй Gяurov), Marti Talvela (Martti Talvela) i drugi, a od domaćih su najzapaženiji Miroslav Čangalović i Živan Saramandić.