Dvorska ljubav

Edmund Bler Lajton, 1900: Viktorijanski pogled na dvorsku ljubav

Dvorska ljubav ili kurtoazna ljubav (u francuskom cour znači dvor) bila je način izražavanja viteške i plemenite ljubavi i divljenja u Srednjem veku. Nastala je na dvoru Akvitanije, Provanse, Šampanje i Burgundije, pred kraj XI veka. Predstavlja doživljaj između erotske ljubavi i duhovnosti, koje izgledaju kontradiktorne Izraz „dvorska ljubav“, nastao je u XIX veku, a od tada njegove interpretacije, poreklo i uticaj stoje pod nizom polemika.

Poreklo termina

Dvorske vinjete od slonovače, prva trećina XIV veka, (Luvr)

Izraz amour courtois ("dvorska ljubav") definisao je Gaston Pari u njegovom članku iz 1883. "Études sur les romans de la Table Ronde: Lancelot du Lac, II: Le conte de la charrette" , koji se bavi delom Kretjena de Troa Lanselot, ili vitez s kolicima (1177). Pari je rekao da je amour courtois bila uzor i plemenita veština. Ljubavnik (idealista) prihvata samostalnost njegove drage i pokušava da načini sebe dostojnim nje, hrabrošću i čašću, čineći šta god ona zatraži. Cilj, čak ni ishod nije bilo seksualno zadovoljstvo, no ljubav nije bila ni potpuno platonska, već se bazirala na seksualnoj privlačnosti. Parijev izraz je uskoro postao opšteprihvaćen i korišćen.

Već u 1970. ovaj izraz se posmatrao na kritički način, kao „izmišljotina modernog doba“, „Mit o dvorskoj ljubavi“, jer se smatralo da nije postojala podrška u vidu materijalnih zapisa iz originalnih srednjovekovnih dokumenata. Eksplicitno, pojavljuje se u samo jednoj provansilskoj pesmi (u vidu "cortez amors"), u XII veku, poeziji Peira d'Alverna), gde je usko povezana sa izrazom fin'amor ("fina ljubav"), koji se često pojavljuje u provansilskoj, francuskoj, pa i nemačkoj poeziji . Drugim rečima, izrazi u vezi sa „kurtoazijom“ i „ljubavi“ se pojavljuju kroz čitav Srednji vek.

Koncept „dvorske literature“ se takođe povezuje sa idejom postojanja dvorskih tekstova - tekstova koje su pisali i čitali ljudi sa zajedničkom kulturom i socijalnim miljeom. Međutim, velika količina tekstova koji se prepoznaju kao „dvorski“, takođe sadrže i „nedvorske“ tekstove, što predstavlja još jedan problem u razumevanju izraza .

Istorija

Dvorska ljubav u korpi

Dvorsku ljubav razvilo je plemstvo na dvorovima u Akvitaniji, Provansi, Šampanji i Burgundiji, u vreme Prvog krstaškog pohoda (1099.). Eleanora od Akvitanije donela je sa akvitanijskog dvora ideju dvorske ljubavi, na dvor Francuske, a zatim i u Englesku. Ova ljubav našla je svoju ekspresiju u poeziji trubadura, među među kojima je bio Vilijam IX od Akvitanije (1071–1126), jedan od prvih trubadura.

Pesnici su usvojili terminologiju feudalizma i izjašnjavali su se kao sluge dama, kojima su se obraćali sa midons (gospodaru), što je svojevrsna kodifikacija, kako se ne bi otkrilo ime dama. Ideal trubadura bila je žena njihovog gospodara, dama na visokom položaju, najčešće bogata i moćna gospodarica zamka. Kada bi njen suprug otišao u Krstaški pohod, ona bi gospodarila domaćinstvom i društvenim odnosima. Nekada je to činila i kada je njen suprug bio kod kuće. Takvoj moćnoj dami, pesnik je davao svoj glas, a samo oni koji su bili plemeniti su mogli da uživaju u dvorskoj ljubavi. Ova nova vrsta ljubavi videla je plemenitost, ne u bogatstvu i porodičnoj istoriji, već u karakteru i ponašanju čoveka - što je bilo ohrabrenje za osiromašene vitezove.

Utočište Ljubavi, poleđina ogledala, (1350–1370)(Luvr)

Srednji vek je bilo vreme kada brak nije imao veze sa ljubalju, pa je dvorska ljubav bila način da plemstvo izrazi ljubav koju ne pronalazi u sopstvenim brakovima. „Ljubavnici“ u kontekstu dvorske ljubavi nisu bili vezani za seks, već čin emocionalnog voljenja. Ovi ljubavnici su imali tajne izlive nežnosti, ali nikada fizički. Pravila dvorske ljubavi su bila kodifikovana do XII veka, posebno u romanu Andreasa Kapelana - De Amore u kome, između ostalog i piše:

• "Brak nije isto što i ljubav"
• "Ko nije ljubomoran, ne može da voli"
• "Niko ne može da voli dvoje"
• "Kada se objavi, ljubav ne traje"

Uticaj Islama i Andaluzije

Mnoga pravila i tradicije dvorske ljubavi pronalazimo kod Ovidija, po Andreasu Kapelanu, ali nema jasnih materijalnih dokaza za ovu tvrdnju. Međutim, pravila dvorske ljubavi nalazimo u arapskoj književnosti. Od samih poletaka dvorska ljubav je padala pod uticaj islamske književnosti, kao i poezije Andaluzije. U kontakte sa takvom vrstom poezije i umetnosti Vilijem X od Akvitanije mogao je da dođe, posredstvom krstaških pohoda.

Nekoliko činilaca postoji u arapskoj književnosti - „ljubav radi ljubavi“ i „divljenje voljenoj dami“, još u IX i X veku. Postojanje oplemenjujuće ljubavi, odnosno „oplemenjujuće sile“ nastalo je u X i XI veku, prvo u islamskoj filosofiji. Zatim, element „neuzvraćene ljubavi“ postoji u islamskoj književnosti imlicitno.

U Španiji XI veka, postojali su lutajući pesnici-muzičari koji su išli od dvora do dvora, često zalazili čak i u hrišćanske zemlje, poput južne Francuske. Kontakti između tih španskih pesnika i francuskih trubadura su bili česti, a i muzičke forme su im bile slične.

Analiza

Dvor ljubavi u Provansi XIV veka (Pariz).

Istorijska analiza dvorske ljubavi varira od naučnika do naučnika. Pogled istoričara na to vreme dominacije patrijarhalnih vrednosti i teokratije, vidi dvorsku ljubav kao uvođenje humanizma, ili barem humanističke reakcije na puritanizam Katoličke crkve. Naučnim jezikom, dvorska ljubav se ceni zbog uzdizanja feminističkih vrednosti i plemenitosti duha. Pobuna Crkve početkom XIII veka protiv ovoga, predstavlja ništa drugo nego revolt protiv takve nadolazeće „seksualne revolucije“.

Međutim, većina naučnika se slaže da je dvorska ljubav usko povezana sa Crkvom, u zajedničkom pokušaju da civilizuju grube germanske feudalne obrazce XI veka.

Ponekada bi dama bila princesse lointaine, - daleka princeza u koju se pesnik zaljubi, samo na osnovu opisa njene savršene lepote, ali najčešće nije bilo tako. Kako su pravila dvorske ljubavi postajala složenija, vitez je nosio iste boje koje je nosila njegova dama; bilo da je reč o plavoj i crnoj, koje su bile simbol vernosti; zelenoj - kao simbolu nevernosti. Spasenje, nekada u rukama Crkve, dolazi iz ruku dame. U retkim slučajevima bilo je i trubadurki koje su svoju emociju izražavale za muškarce.

Književne konvencije

Književne konvencije dvorske ljubavi nalazimo kod većine srednjovekovnih autora, poput Džefrija Čosera, Dantea, Kretjena de Troa i drugih.

Srednjovekovni žanrovi u okviru kojih možemo naći dvorsku ljubav su: lirska poezija, roman i alegorija.

Poezija

Dvorska ljubav proizašla je iz poezije, prvobitno u provansilskih trubadura XI veka..

Romani

Vernakularna i svetovna poezija romans courtois, dvorskih romana, sadrži mnoge primere dvorske ljubavi. Neki od njih se nalaze u okviru velikog ciklusa pesama o Kralju Arturu i njegovom dvoru. To je bila literatura, načinjena prvi put u istoriji po ukusu čitateljki.

Alegorija

Srednjevekovna alegorija sadrži elemente dvorske ljubavi, poput prvog dela Romana o ruži..

Drugi žanrovi

Možda najpoznatije i najpopularnije delo predstavlja De Amore Andreasa Kapelana, opisano kao ars amandi ("umeće ljubavi") iz Provanse XII veka. iz Provanse XII veka. On je pisao svoje delo po rimskom uzoru Ovidiju i njegovom delu Ars amatoria ("Umeće ljubavi").

Motiv dvorske ljubavi postoji, ne samo u srednjovekovnoj književnosti, već i u ozbiljnim i komičnim delima Elizabetanske ere. Šekspir u svom delu Romeo i Julija prikazuje Romeove pokušaje da voli Rozalinu u maniru dvorske ljubavi, dok mu se Merkucio ruga.

Kontroverze

Seksualnost

Prelomna tačka oko koje se naučnici lome jeste do koje mere je dvorska ljubav bila seksualna. Bila je svakako erotska, donekle, a ne samo platonska - trubaduri pišu o izgledu svojih dama i osećanjima koje one bude u njima. Nije jasno šta pesnik po tom pitanju treba da učini - da usmerava želju ka višim sferama, ili fizički konzumira.

Većina naučnika poistovećuje dvorsku ljubav sa „čistom ljubavi“ koju je objasnio 1184. Andreas Kapelan u svome delu.

Čista ljubav veže srca dvoje ljubavnika osećajem potpunoga zadovoljstva. To je ništa više do li promisli uma i strasti u srcu; ne ide dalje od poljupca, zagrljaja i jednostavnoga kontakta nagih ljubavnika, sa izostavkom krajnjega čina, jer oni koji žele da vole čisto to ne čine... To se zove mešovita ljubav, koja svoj učinak i svako zadovoljstvo crpe iz tela i završava u krajnjem činu Venus.

U okviru trubadurske poezije, postoji mnogo stavova. Neki pesnici su vrlo fizički i senzualni, čak i hrabro zamišljaju zagrljaje sa svojom nagom damom, dok su drugi visoko duhovni, na granici sa platonskim.

Stvaran život i dvorska ljubav

Sledeća stvar koja je izazvala polemike jeste da li je dvorska ljubav bila samo književno sredstvo, ili se primenjivala i u stvarnom životu. Nema istorijskih dokaza da se praktikovala u stvarnom životu - o tome ne piše ništa u zakonicima, dvorskim arhivama, hronikama, niti drugim istorijskim izvorima.

Postojanje ne-književnih žanrova knjiga o dvorskoj ljubavi može biti dokaz o postojanju prakse dvorske ljubavi. Knjiga Kristine od Pizana Knjiga triju Vrlina (1405.), izražava negodovanje prema dvorskoj ljubavi, budući da se koristila za skrivanje zabranjenih preljubničkih afera. Dvorska ljubav je najverovatnije našla svoju ekspresiju u običajima, poput krunisanja Kraljice Ljubavi i Kraljice lepote na viteškim turnirima.

Dvorovi ljubavi

Postojanje „Dvorova ljubavi“ je takođe vrlo upitno. To su bili sudovi, sa 10, do 70 žena koje su preslušavale slučajeve ljubavi i sudile im prema pravilima ljubavi. Naučnici XIX veka uzimali su u obzir mogućnost da su takvi dvorovi postojali, ali su kasniji naučnici zaključili da „ni jedno pismo, hronika, pesma, ili posveta“ ne govore da je to postojalo, izvan knjiga.

Faze dvorske ljubavi

• Privlačnost vezana za damu koja se postiže očima/pogledom
• Divljenje dami iz daleka
• Strasno zaklinjanje na vernost
• Damino vrlo odbijanje
• Žaljenje sa zakletvom Vrlini oko vernosti dami
• Žaljenje sa dozivanjem smrti zbog odbijanja
• Herojska dela koja zadobijaju daminu naklonost
• Konzumiranje tajne i zabranjene ljubavi
• Beskrajne avanture i izbegavanje otkrivanja

Izvori

Dvorska ljubav na Wikimedijinoj ostavi