Dizelaši

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
„Dizelaš” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Dizelaš (razvrstavanje).

Dizelaši, ili modernim nazivom “gaseri”, su svojevrsna omladinska potkultura koja je bila aktuelna 1990-ih godina u Srbiji.[1] Odlikuje ih grub imidž, sklonost nasilju[2] i poseban stil oblačenja koji se zasniva na nošenju skupe sportske odeće poznatih svetskih robnih brendova. Ime su dobili po robnoj marci Diesel.[3] Još neka od imena za dizelaša su zeldi, dizelander, dizel-momak.[4]

Rečnik savremenog beogradskog žargona definiše dizelaša kao kratko podšišanog mladića, u trenerci, sa zlatnim lancem oko vrata, koji ima mobilni telefon[a] (eventualno i dobar auto) i koji je često povezan sa kriminalnim radnjama.[4]

Pojava[uredi | uredi kod]

Dizelaši su se, kao omladinska potkulturna grupacija, pojavili u Srbiji početkom 1990-ih godina. Teoretičarka medija Ivana Kronja pojavu ove skupine povezuje sa bujanjem nacionalizma, opštim slomom sistema vrednosti 1990-ih i rađanjem „nove srpske elite“, koju su činili političari na vlasti, ratni profiteri, biznismeni i kriminalci koji su podržavali Miloševićev režim.[5] Ona svrstava dizelaše u potkulture „ratničkog šika“, koje se u velikoj meri preklapaju sa srpskom ratno-profiterskom elitom devedesetih, a pored dizalaša su uključivale i kriminalnu omladinu, mlade povratnike sa ratišta, siledžije, dilere droge i tzv. sponzoruše.[1]

Američki sociolog Erik Gordi (Eric Gordy) vidi pojavu dizelaša usled nemalog broja ljudi koji se brzo obogatio u najgore vreme, koristeći rupe u zakonu. Nakon toga, oni su tražeći način da izraze svoju novu poziciju deo izraza tražili u modi. Prihvatili su Diesel koji je u to vreme bio svetski modni brend, po kom su i dobili ime.[3] Naziv dizelaši takođe se povezuje i s time da su se mnogi od njih bavili ilegalnim aktivnostima poput šverca goriva.[6]

Obeležja[uredi | uredi kod]

Izgled[uredi | uredi kod]

Dizelaš je mladić koji neguje imidž grubog momka — brije glavu, nosi debele lance oko vrata, duks upasan u gornji deo trenerke, kožnu jaknu i patike s vazdušnim jastucima.[7] Frizura je ponekad umesto obrijane glave uključivala takozvanu tarzanku.[8] Dizelaša odlikuje skupa garderoba najpoznatijih svetskih robnih marki, kao i demonstracija bogatstva putem zlatnog nakita (pre svega „zlatnih kajli“), skupih satova, pejdžera i mobilnih telefona.[9] Među dizelašima je bilo rasprostranjeno i nošenje oružja, koje je u to vreme, usled ratnog okruženja, bilo veoma dostupno u Srbiji.[2] Idoli dizelaša su mladići s pištoljima koji udaraju na velike, „poslovne“ kriminalce i čvrsto ustrojen svet podzemlja. Oni svojim vršnjacima ulivaju veru u „moć mladosti i mladalačke ludosti“, kojom žele da steknu slavu i budu zapaženi.[10]

Air Max patike s vazdušnim đonom, popularne među dizelašima.[11]

On je neki mit, neki idol neke generacije, koja još i dan danas šeta Beogradom. Ošišani skoro do glave, trenerke u farmerkama, mislim to je kultura neka... Sačuvaj Bože! Jedan tako ošišan čovek sa jednom trenerkom od 150, 200, 300 maraka, uvučenom u farmerke, svaki i najobičniji saobraćajac-policajac na ulici na Zapadu bi ga legitimisao.

– Kristijan Golubović o Kneletu, Vidimo se u čitulji, 1994.

Ženske pripadnice ove potkulture, tvz. „dizelašice“ ili „sponzoruše“, odlikuje pre svega seksi stil izgleda i odevanja, koji uključuje: dugu, uglavnom bojenu kosu, prenaglašenu šminku, provokativnu odeću, visoke štikle i glamurozne modne detalje i nakit.[1] Ovaj modni stil odgovara ulozi žene kao seksualnog objekta, koju prihvataju pripadnice ove potkulture. Oblik i veličina ženskih grudi u ovom stilu su veoma naglašeni, što neretko uključuje ugrađene silikonske implante.[1]

Dizelaši su one koji su imali drugačiji izgled i stavove od njihovih nazivali padavičarima.[12]

Muzika[uredi | uredi kod]

Među pripadnicima ove potkulture su bili popularni turbo-folk, mešavina tradicionalnog folka i modernih elektro-pop bitova,[13] i dens muzika, domaća varijanta eurodensa, koji je u vreme njihovog nastanka postao značajan žanr na svetskoj muzičkoj sceni.[10]

Neki od najpopularnijih turbo-folk izvođača 1990-ih su bili: Svetlana Ceca Ražnatović, Dragana Mirković, Jelena Karleuša, Mira Škorić, Dragan Kojić Keba, Indira Radić, Sinan Sakić, Šaban Šaulić, Šemsa Suljaković, Mile Kitić, Mitar Mirić. Među najpopularnijim izvođačima dens muzike 1990-ih su bili Ivan Gavrilović, Dr Iggy, Bit strit, Đogani i Funky G. Pesme izrazito popularne među ovom populacijom su bile „200 na sat“ Ivana Gavrilovića, „Oči boje duge“ Dr Igija, „Idemo na Mars“ Đoganija i „Tek je 12 sati“ hrvatskog sastava ET.[14]

Gordi smatra da su tokom 1990-ih u Srbiji protagonisti omladinskih potkultura bili uvučeni u ideološku bitku u kojoj je oružje bila muzika. Kao rezultat, prozapadne omladinske potkulture 1980-ih bile su potpuno potisnute od strane protagonista nove srpske militantne potkulture kriminalne omladine i ratno-profiterske elite, koja je veličala nacionalistički i potrošački orijentisanu turbo-folk muziku.[15] Novinar Vremena Milan Milošević u tekstu Ispovesti kriminalaca u štampi - slučaj Srbija navodi da je turbo-folk širi socijalni fenomen koji ne treba pojednostavljeno povezivati sa ratnim nasiljem, jer se ta vrsta subkulture lako uklapa i u mirnodopske sheme.[16] Ceca Ražnatović, najveća zvezda turbo-folka,[13] takođe negira kritike po kojima je turbo-folk bio zvuk nacionalizma i Miloševićevog vremena.

Ne znam o čemu govore. Ja ne pevam pesme o nacionalizmu. Pevam samo o ljubavi. A osim toga, Milošević je otišao pre četiri godine, a ja sam još uvek tu.[16]

– Svetlana Ceca Ražnatović

Teoretičar pop-kulture Aleksandar Janković, kaže da „kada se govori o fenomenu ‘dizelaša’ i turbo folka nameće se jednostavno pitanje da li tinejdžeri tokom prethodne decenije zaista nisu imali izbora ili im je ispran mozak i stavljen ‘čip’ za kič i šund?“ Po njegovom mišljenju, „ovaj fenomen previše je eksploatisan i korišćen za sticanje kojekakvih poena kvaziintelektualaca“.[14]

Dizelaši u popularnoj kulturi[uredi | uredi kod]

Na filmu[uredi | uredi kod]

U pesmi[uredi | uredi kod]

  • U pesmi Atlantida grupe V.I.P., povezuju se dizelaštvo i rep u stihovima: „U ova četiri zida nisam navik’o da gubim! Reper i dizelaš, brate – pravi Srbin!“[19]
  • Pesma i spot Brate minli sa istoimenog albuma repera Juice, sadrži dizelašku ikonografiju i ideologiju.[19]
  • Pesma Dizel muzičkog sastava Babe, poznata po stihovima: „Ja sam dizel, moj drug mi je brat“.[20]
  • Pesma "U Dizel Fazonu" od Napoleona govori o dizel kulturi 90-ih godina i u spot je uradjen po filmu Vidimo se u cutulji

Neodizelaši[uredi | uredi kod]

Neodizelaši je izraz koji se upotrebljava za pripadnike potkulture koja neguje dizelaško nasleđe iz 1990-ih. Njihov izgled predstavlja donekle modifikovan izgled koji uključuje maskirne dukseve bez rajsferšlusa, trenerke sa suženim ranflama na zglobovima, replike air max modela patika, kapuljače, naočare...[21]

Vidi još[uredi | uredi kod]

Napomene[uredi | uredi kod]

  1. ^ Tokom 1990-ih mobilni telefoni bili su jako skupi i predstavljali su statusni simbol.[22]

Reference[uredi | uredi kod]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ivana kronja, Urbani životni stilovi i medijska reprezentacija gradskog života i omladinske potkulture
  2. ↑ 2,0 2,1 Vidimo se u čitulji, dokumentarni film Janka Baljaka iz 1994. godine
  3. ↑ 3,0 3,1 SRBIJA & URBANO SELJAŠTVO, Intervju: Erik Gordi, sociolog kulture
  4. ↑ 4,0 4,1 Rečnik savremenog beogradskog žargona, Borivoj Gerzić, Nataša Gerzić, Beograd, Istar 2002. ISBN 86-902311-6-1
  5. ↑ „Ivana Kronja: Politics, Nationalism, Music, and Popular Culture in 1990s Serbia”. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-06. Pristupljeno 2012-04-25. 
  6. ↑ (en) TURBAŠI AND ROKERI AS WINDOWS INTO SERBIA'S SOCIAL DIVIDE, Eric D. Gordy, Department of Sociology, Clark University
  7. ↑ Veliki rečnik stranih reči i izraza, Ivan Klajn, Milan Šipka, 2006. ISBN 86-515-0031-9
  8. ↑ Kriminal i grad: Junaci slepe ulice, Slobodan Georgijev, VREME 933, 20. novembar 2008.
  9. ↑ „Ivana Kronja: Star sistem-Turbo folk”. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-18. Pristupljeno 2012-04-25. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Mlad (i zdrav) kao rap Arhivirano 2009-03-22 na Wayback Machine-u, LIFE AIN’T NOTHIN’ BUT BITCHES AND MONEY – Jedna tradicija srpskog hip hopa (1), Predrag Vukčević, Popboks, 31.12.2008.
  11. ↑ Retro fazon, Luka P., Muški svet
  12. ↑ Izađi i bori se - Muzika moje mladosti, Domino, interaktivni magazin
  13. ↑ 13,0 13,1 (en) Beauty and the beast, Adam Higginbotham, The Observer, 4. januar 2004.
  14. ↑ 14,0 14,1 Večernje novosti, Povratak dizelaša[mrtav link]
  15. ↑ Erik Gordi u studiji „Kultura vlasti u Srbiji“ (1999).
  16. ↑ 16,0 16,1 Ispovesti kriminalaca u štampi - slučaj Srbija Arhivirano 2015-06-15 na Wayback Machine-u, Milan Milošević, novinar nedeljnika Vreme, Beograd, maj 2005.
  17. ↑ Korisno uputstvo za početak srednje škole (takođe: srećan početak Ramazana cvecezla.mojblog.rs
  18. ↑ Šejtanov ratnik Arhivirano 2008-10-30 na Wayback Machine-u, zvanična prezentacija
  19. ↑ 19,0 19,1 Mlad (i zdrav) kao rap Arhivirano 2009-03-22 na Wayback Machine-u, I BRATE, BRATE, BRATE – Jedna tradicija srpskog hip hopa (2), Predrag Vukčević, Popboks, 03.01.2009.
  20. ↑ „Babe - Dizel”. Arhivirano iz originala na datum 2008-04-19. Pristupljeno 2012-04-25. 
  21. ↑ PRTI BEE GEE I ĐUS U SKC-U: Kupio sam Gucci cvike, a i Air max dvojke Arhivirano 2009-04-22 na Wayback Machine-u, Darko Delić, Popboks, 14.02.2009.
  22. ↑ PC ΜY3ΣI Arhivirano 2009-04-28 na Wayback Machine-u, na sajtu časopisa PC Press

Dalje čitanje[uredi | uredi kod]

Vanjske veze[uredi | uredi kod]

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Dizelaši&oldid=41559525